Mauzolej za rodonačelnika dinastije i vladara slobodne Crne Gore

02.01.1897.

U okviru obilježavanja 200 godina vladavine dinastije Petrović Njegoš, na Cetinju je na današnji dan 1897. godine otkriven spomenik rodonačelniku dinastije – mitropolitu i gospodaru Crne Gore Danilu I, koji je vladao od 1697. do 1735. Njegovi zemni ostaci preneseni su 2. januara  iz Cetinjskog manastira u mauzolej podignut na Orlovom kršu. 

Prema pisanju „Glasa Crnogorca“, na čelu povorke bile su tri vojničke čete, a svečanom ispraćaju, pored knjaza Nikole i knjaževske porodice, velikodostojnika Crnogorske pravoslavne crkve, prisustvovao je diplomatski kor, ministri, sudije Velikog suda, narodni predstavnici iz svih krajeva Crne Gore. 

„Dva se vijeka napuniše zajednice mukah i slave viteškoga naroda crnogorskog i njegovih Gospodara, Mojijeh Predaka. Prolazeći u mislima taj dugi niz vremena zajedničkoga truda i pregnuća, današnji naraštaj mora sa divljenjem i neobičnim ushićenjem duše da gleda na ono što je bilo, kako i iz čega vaši stari sa Mojim Predcima podigoše ovo divno Otačestvo naše! Gora lovorova posjekla bi se da ovjenča slavu junakah i branioca naše svete vjere, slobode i samostalnosti, koja se neupušti u gorama ovijem ni poslije propasti carevina naše, no nanovo oživje u vrijeme Vladike Danila i njegovih satrudnika“, podsjetio je knjaz Nikola u govoru održanom nakon završetka svečane procesije na Orlovom kršu. Počast utemeljivaču dinastije Petrović Njegoš iskazao je i mitropolit Crnogorske crkve Mitrofan, a vojska je topovskim plotunima oglasila vječni počinak vladike Danila na Orlovom kršu. 

Mauzolej je izgrađen po ideji i nacrtu knjaginjice Jelene Petrović Njegoš i projektu francuskog arhitekte Frušea i vajara Votijera. Spomenik su gradili korčulanski i domaći majstori, pod nadzorom inžinjera Radovića, od kamena sa Ljubovića. Grobnica vladike Danila završena je u oktobru 1896. godine. Njeno otkrivanje prvobitno je bilo planirano za 7. septembar, za kada su bile najavljene velike svečanosti na Cetinju povodom dva vijeka vladavine dinastije Petrović Njegoš. Proslava je, prema zvaničnom obrazloženju, odgođena za narednu godinu zbog velikih poplava koje su te jeseni zadesile Crnu Goru.  Čestitke povodom velikog jubileja knjazu Nikoli uputili su vladari Rusije, Engleske, Austro-Ugarske, Italije, Bugarske, Srbije  i brojnih drugih država.

                                                                                                                                                               M. K.