Josip Slade: Graditelj Knjaževine Crne Gore

 Josip Slade Šilović, doktor filozofije, inženjer, arhitekta, rođen u Trogiru  23. marta 1828. godine, došao je u Crnu Goru na poziv knjaza Nikole 1877. i počeo graditeljski preobražaj Knjaževine koja je u tek završenom Veljem ratu udvostručila svoju teritoriju i godinu kasnije na Berlinskom kongresu potvrdila status 27-me međunarodno priznate države.

Mala herojska zemlja, opustošena ratovima, obilježena siromaštvom, koja se vjekovima borila za opstanak bila je, po svoj prilici, veliki izazov za neimara evropskih svjetonazora.

Krenuo je od puteva, projektovao i uz pomoć crnogorske vojske izgradio kolske puteve Njeguši -  Cetinje, Cetinje - Rijeka Crnojevića, Rijeka Crnojevića - Podgorica, Rijeka Crnojevića - Virpazar,  Virpazar - Bar i Kotor - Cetinje.

Dva reprezentativna zdanja u  crnogorskoj prijestonici -  Kraljevsko pozorište Zetski dom i Austrougarsko poslanstvo – djela su Josipa Sladea.

Potpis ovog svestranog stvaraoca nose i Dvorac knjaza Nikole,  Carev most i urbanistički plan Nikšića, Lazaret u Herceg Novom, Pristan u Baru...

Za nešto više od dvije decenije izvanjac Josip Slade ostavio je trajan pečat u crnogorskom graditeljstvu i arhitekturi, kao svestrani neimar monumentalnih djela koja odolijevaju vremenu i danas plijene svojom ljepotom i skladom.

U Zagrebu će 26. marta u Hrvatskom muzeju arhitekture biti predstavljena monografija 'Arhitekt Josip Slade Šilović: Graditeljska djela u Knjaževini Crnoj Gori 1877. - 1900.', autora Slobodana Mitrovića.

Kako navodi Dalmatinski portal, monografija Josipa Sladea Šilovića obrađuje opus graditeljskih djela u Kneževini Crnoj Gori te svestrane, visoko učene i društveno angažirane ličnosti. Osim arhitektonsko inženjerske i estetske prezentacije i valorizacije stvaralaštva Josipa Sladea, prikazan je opšti kontekst ruralne, plemenske Crne Gore, u koju je Slade došao 1877. godine, te društveni i ekonomsko-povijesni kontekst izgradnje države u njezinoj prirodnoj dispoziciji, tehnologiji građenja, ambijentu, strateškom planiranju, tj. počecima izgradnje toga rudimentarnog prostora.

U trinaest poglavlja knjige, kojoj je prethodilo višegodišnje dokumentacijsko istraživanje, opisuje se ličnost Josipa Sladea od studentskih dana do zrelih godina narodnog tribuna s početnim iskustvima u Dalmaciji - Austro - Ugarskoj te postojeće stanje ruralne Crne Gore, a u deset poglavlja Sladina graditeljska djelatnost, odnosno ono što je projektovao ili realizovao za samo deset godina svojeg boravka u Crnoj Gori.

Kroz ovu monografiju stručna i kulturna javnost u Crnoj Gori i Hrvatskoj prvi se put susreće na cjelovit način s protagonistom urbanog razvoja moderne Crne Gore', poručuje autor, arhitekta Slobodan Mitrović.

                                                                                                                                                     S.R.