Borba za voskresenje Crne Gore i na filmskom platnu

Velika kinematografska drama “Voskresenja ne biva bez smrti”, posvećena tragičnoj sudbni države Crne Gore u Prvom svjetskom ratu, premijerno je prikazana na današnji dan 14. aprila 1922. godine u Rimu, “u najvećem kinematografu Volturno”. Premijeru je, prema pisanju “Glasa Crnogorca”, sa suzama u očima gledalo oko 1600 posjetilaca.

Uspjeh filma, snimljenog po scenariju tadašnjeg crnogorskog ministra pravde u egzilu Vladimira Popovića, potvrđen je i na projekcijama u Napulju, Milanu, Đenovi, Bolonji, kao i u prikazima objavljenim u italijanskoj štampi. “Ređaju se dirljive scene, pune požrtvovanja i herojstva, kojima su Crnogorci prvo odbijali udare neprijatelja, a zatim ustali protiv ropstva nametnutom im od prijatelja - saveznika”, navodi italijanska štampa, opisujući kako je publika film ispratila aplauzom i ovacijama, tražeći da orkestar više puta svira crnogorsku himu i uzvikujući “Živjela slobodna Crna Gora”. 

Prema pisanju “Glasa Crnogorca” siže “drame su događaji iz velikog svjetskog rata, a njen cilj je da prikaže ulogu Crne Gore u ratu, njenu lojalnost, žrtve i nepravdu učinjenu nad njom". U dvosatnom dugometražnom filmu, snimljenom u produkciji „Sangor filma“, igraju poznati italijanski glumci toga doba, među kojima je i zvijezda nijemog filma Elena Sangro. Za masovne scene u prvom igranom filmskom djelu posvećenom Crnoj Gori angažovani su i crnogorski vojnici i oficiri, koji su se u italijanskim logorima pripremali za povratak i borbu protiv srpske okupacije Crne Gore.

Ministar pravde i prvi crnogorski sineasta Vladimir Popović, koji je film snimio uz finansijsku podršku italijanske Vlade i kraljice Jelene Savojske, nastojao je da ovom kinematografskom dramom, kroz rodoljubivo-ljubavnu sagu, skrene pažnju Velikih sila na herojsku prošlost i veliku žrtvu Crne Gore u Prvom svjetskom ratu i probudi nadu da će ova slobodarska zemlja vaskrsnuti i nakon smrti, ozvaničene njenim pripajanjem Srbiji 1918. godine. 

Film je prikazan u Španiji, Francuskoj, Australiji i Egiptu, ali zbog snažnih političkih poruka koje je nosio - nikada u Kraljevini Jugoslaviji. Zanimljivo je da je, prema pisanju “Glasa Crnogorca” film rađen u više različitih  izdanja. “Jedno za zemlje u kojima se neće moći prikazivati epilog, koji predstavlja sadašnju situaciju naše zemlje; drugo za zemlje u kojima ne vode mnogo računa o željama biogradske gospode i đe će se drama prikazivati sa epilogom; i treće specijalno izdanje za konferencije”.

Integralne verzije sva tri izdanja filma su izgubljene, ali je profesor Dejan Kosanović na osnovu pronađenog prologa, fotografija i scenarija 1996. uradio rekonstrukciju u trajanju od 30 minuta, koju je Crnogorska kinoteka restaurirala 2013. godine.

Tako je sačuvan dio ovog dragocjenog filmskog djela čije su poruke, a i naslov, nažalost, ponovo aktuelizovali tekući politički procesi i tokovi u Crnoj Gori, cijeli vijek nakon premijere „Voskrsenja ne biva bez smrti“.