Gvozdena cesta od Beograda do Bara

28.05.1976.

Bio je petak, 28. maj. Tačno u 9 sati sa željezničke stanice u Beogradu krenuo je "plavi voz" na svoje prvo putovanje do Bara. Prvi putnici bili su jugoslovenski predsjednik Josip Broz Tito sa suprugom Jovankom i najviši državni i partijski zvaničnici socijalističke Jugoslavije. Trasa duga 467 kilometara bila je zasuta cvijećem, a hiljade pionira, omladinaca, vojnika, radnika, zemljoradnika, pozdravljali su maršala Tita i uz pjesmu i igru slavili završetak graditeljskog podviga vijeka i svečano puštanje u saobraćaj magistrale snova čije su ostvarenje čekali skoro dvije i po decenije.

Izgradnja pruge Beograd – Bar počela je 1952. na trasi Resnik – Valjevo u Srbiji i dionici Titograd – Bar u Crnoj Gori, koja je završena 29. novembra 1959. godine. Radovi na gvozdenoj cesti od Beograda do Crnogorskog primorja povremeno su prekidani zbog nedostatka novca, iako su u finansiranju ovog kapitalnog infrastrukturnog projekta do početka sedamdesetih učestvovale sve jugoslovenske republike, a građani zdušno pomagali dobrovoljnim zajmom. Željezničku saobraćajnicu sa 254 tunela i 234 mosta gradilo je skoro stotinu hiljada građevinara, minera, rudara, inžinjera, geologa, željezničara, akcijaša. Najteže je bilo savladati crnogorsku dionicu, kroz čije klisure i brda tvrda prolazi 175 kilometara pruge. U nekadašnjoj najmanjoj jugoslovenskoj republici su i dva najduža tunela – Sozina i Trebešica i remek djelo mostogradnje - most na Maloj rijeci, koji je do 2001. bio najvisočiji u Evropi.

Dvodnevna svečanost povodom otvaranja pruge, započeta u Beogradu,  zavšena je 29. maja 1976. godine u Crnoj Gori. Prema pisanju tadašnje štampe, putnike "plavog voza" u Bijelom Polju je dočekalo 35 hiljada stanovnika tog kraja, u Titograd se slilo više od 80 hiljada građana, a na zadnjoj stanici u Baru priređen je veličanstven doček na kojem je bilo preko 30 hiljada omladinaca, pionira, radnika i građana sa Crnogorskog primorja. Tito je tom prilikom rekao da je nova pruga „još jedan dokaz da je naša zemlja čvrsta kao čelik“, te da su graditelji pokazali kako „naši narodi i narodnosti mogu zajedno ostvarivati najveće uspjehe u izgradnji socijalističkog društva na temeljima bratstva i jedinstva".

Redovan saobraćaj na pruzi Beograd – Bar uspostavljen je 30. maja 1976. Prošle godine željezničku trasu, koja danas povezuje dvije nezavisne države, CNN je uvrstio u probrane svjetske atrakcije i svrstao među deset najživopisnijih pruga u Evropi. Ocijenjeno je da ovaj poduhvat predstavlja čudo građevinarstva 20. vijeka i nudi jedno od najspektakularnijih putovanja na Starom kontinentu, a kao najljepši dio pruge označen je metro kroz crnogorske vrleti.