Samo što se završio Appleov jesenji događaj tokom kojeg smo vidjeli kako se u toj kompaniji o svemu vodi računa nijesmo još ni sabrali utiske, a o tehnološkom gigantu iz Kupertina već slušamo druge novosti, ali ovoga puta one dolaze sa druge strane Atlantika. Naime, Evropski sud pravde presudio je protiv Applea, kao i protiv kompanije Google, potvrđujući višemilionske kazne i otvarajući novo poglavlje u borbi Evropske unije za poštenu tržišnu konkurenciju i poresku pravdu.
Slučaj protiv Applea datira još iz 2016. godine, kada je Evropska komisija, na čelu sa Margret Vestager, ocijenila da su poreski aranžmani ove kompanije sa Irskom predstavljali nezakonitu državnu pomoć. Vestager je tvrdila da su poreske odluke koje je donijela Irska omogućile Appleu da smanji poreske obaveze na samo 0,005% u 2014. godini, efektivnu poresku stopu koja je bila znatno ispod standardnih stopa primenjenih na druge kompanije u Irskoj. EK je naložila Appleu da plati 13 milijardi eura poreskskog duga Irskoj. Ova odluka bila je ključni trenutak u naporima EU da se izbori sa onim što smatra nepravednim poreskim praksama koje favorizuju multinacionalne korporacije, posebno u tehnološkom sektoru.
U početku su Apple i Irska osporili odluku Komisije, a 2020. sud je presudio u korist Applea, poništavajući odluku Komisije, navodeći da EK nije uspjela da dokaže da je Apple primio nezakonitu državnu pomoć. Međutim, u dramatičnom obrtu, Evropski sud pravde (ECJ), najviši sud u EU, preinačio je ovu odluku 2023. godine, stajući na stranu Komisije i nalažući da Apple mora da plati 13 milijardi eura neplaćenih poreza.
Borba protiv antikonkurentske prakse
Istovremeno, ECJ je presudio protiv Googlea u odvojenom slučaju koji se tiče antikonkurentske prakse. Evropska komisija je 2017. godine kaznila Google sa 2,4 milijarde eura zbog favorizovanja sopstvene usluge kupovine u odnosu na konkurentske usluge u rezultatima pretrage, što je praksa za koju se smatra da poredstavlja kršenje legislative EU o konkurenciji. Odluka ECJ da potvrdi kaznu predstavlja još jednu značajnu pobjedu za Vestager i Komisiju. Ova presuda je donijeta zbog niza antimonopolskih slučajeva protiv Googlea, uključujući probleme vezane za njegov operativni sistem Android i AdSense uslugu oglašavanja.
Pobjeda za pravo konkurencije EU
Presude ECJ-a u oba slučaja predstavljaju značajnu pobjedu za Evropsku komisiju i njenu strategiju korišćenja državne pomoći i zakona o konkurenciji za regulisanje korporativnog ponašanja i obezbjeđivanje jednakih uslova na tržištu. Za Margret Vestager, šeficu konkurencije EU, ove presude su lična i profesionalna potvrda njene decenijske borbe protiv percipiranih nepravdi u porezima i zakonima o konkurenciji.
Presuda protiv Applea, posebno, naglašava posvećenost EU sprečavanju država članica da nude nepravedne poreske pogodnosti multinacionalnim korporacijama, čime se narušava konkurencija unutar unutrašnjeg tržišta.
Jačanje poreske pravde
Komentari Vestager naglašavaju simbolički značaj presuda. Ističući da ju je pobjeda nad Appleom „rasplakala” zbog njenog značaja, ona naglašava ulogu EU u održavanju poreske pravde. Presuda protiv Applea služi kao podsjetnik velikim korporacijama da ne mogu eksploatisati pravne rupe da bi nepravedno smanjile svoje poreske obaveze. Ova odluka ima dalekosežne posljedice i za države članice i za multinacionalne kompanije, koje sada moraju da preispitaju svoje poreske aranžmane i korporativne strukture.
Presuda takođe odražava šire globalne promjene ka pravednijem oporezivanju multinacionalnih korporacija. Zatvaranje „dvostrukih irskih rupa“ i uvođenje globalne minimalne stope poreza od 15% 2023. godine predstavljaju značajne korake u tom pravcu. Odluka ECJ-a može podstaći i druge zemlje i regione da usvoje slične mjere, doprinoseći time pravednijem međunarodnom poreskom okruženju.
Uticaj na digitalnu ekonomiju
Presude protiv Applea i Googlea su takođe značajne u kontekstu regulisanja velikih tehnoloških kompanija. Tokom protekle decenije, velike tehnološke kompanije poput Applea, Googlea, Amazona i Facebooka bile su pod sve većim nadzorom regulatora širom svijeta, posebno u Evropi. EU je bila na čelu napora da reguliše ove kompanije, kako bi se osigurala fer konkurencija i zaštitila prava potrošača.
Odluka protiv Googlea dodatno učvršćuje stav Komisije da antikonkurentske prakse neće biti tolerisane. Ovo je posebno relevantno s obzirom na tekuće istrage i tužbe protiv drugih velikih tehnoloških kompanija zbog sličnih dešavanja. Kumulativni efekat ovih presuda i kazni — Google je već suočen sa kaznama koje ukupno iznose 8,25 milijardi eura u protekloj deceniji — vjerovatno će imati zastrašujući efekat na tržišno ponašanje velikih tehnoloških kompanija u Evropi. Jasno se šalje poruka da će svaki pokušaj podrivanja konkurencije biti suočen sa značajnim kaznama.
Ekonomske i političke posljedice
Irska, koja je dugo imala koristi od stranih direktnih investicija zahvaljujući povoljnom režimu poreza na dobit, nalazi se u izazovnoj poziciji. Poreska politika zemlje, posebno korišćenje poreskih odluka i sporazuma koji su omogućili značajno izbjegavanje poreza, dovedena je u pitanje. Iako je Irska tvrdila da su njene poreske politike u skladu sa standardima OECD-a i da je sarađivala sa globalnom reformom pravila o korporativnim porezima, presuda ECJ-a je prisiljava da prikupi 13 milijardi eura od Applea.
U ekonomskom smislu, ovo može rezultirati kratkoročnim dobicima za irsku državnu blagajnu, jer postoji javni zahtjev da se ta sredstva iskoriste za rješavanje hitnih pitanja kao što je stambena kriza. U političkom smislu, međutim, ovo stavlja Irsku u tešku situaciju u kojoj mora da balansira ulogu zagovornika globalne poreske reforme, uz održavanje svoje atraktivnosti za multinacionalne korporacije. Odluka bi takođe mogla podstaći Irsku i druge jurisdikcije sa niskim porezima u EU da preispitaju svoje poreske politike kako bi izbjegle buduće pravne bitke i uskladile se bliže sa normama EU.
Uticaj na Apple i Google
Za Apple i Google, presude predstavljaju značajan udarac, kako finansijski tako i reputacijski. Komentar kompanije Apple da EU „pokušava da retroaktivno promijeni pravila“ odražava frustraciju zbog onoga što smatra promjenljivim regulatornim okruženjem. Međutim, ove presude takođe naglašavaju važnost za ove kompanije da osiguraju usklađenost sa propisima EU i evoluirajućim međunarodnim poreskim standardima.
Ovi i ovakvi slučajevi će vjerovatno prisiliti multinacionalne kompanije da preispitaju kako raspodeljuju dobit i strukturišu svoje operacije globalno. Posebno je važno što ove presude postavljaju presedan za buduće akcije protiv izbjegavanja poreza i praksi koje narušavaju konkurenciju. Presude bi mogle ohrabriti nasljednika Margret Vestager da nastavi sa njenim agresivnim pristupom prema regulisanju velikih tehnoloških kompanija i obezbjeđivanju da konkurencija ostane poštena unutar unutrašnjeg tržišta. Pobjede takođe daju Evropskoj komisiji veći uticaj u njenim tekućim istragama poreskih aranžmana drugih multinacionalnih korporacija, kao što su IKEA i Nike.
Štaviše, ove odluke dolaze u trenutku kada EU nastoji da se uspostavi kao globalni lider u regulisanju digitalne ekonomije. Sa sve većim zahtjevima za strožijim regulativama u vezi sa privatnošću podataka, vještačkom inteligencijom i digitalnim tržištima, stav EU o poreskoj pravdi i pravu konkurencije može uticati na regulatorne trendove širom svijeta.
Otvaranje puta za globalnu poresku reformu
Presude Suda pravde EU usklađene su sa širim globalnim naporima ka poreskoj reformi. Napori OECD-a da uvede globalnu minimalnu poresku stopu i potezi EU da zatvori rupe koje koriste multinacionalne kompanije koraci su ka obezbjeđivanju pravičnijeg poreskog okruženja na globalnom nivou. Ishod slučaja Apple vjerovatno će ohrabriti druge jurisdikcije da primijene agresivnije strategije poreskog sprovođenja i sarađuju u međunarodnim naporima za poresku reformu.
Ove presude potvrđuju važnost pravne i regulatorne odgovornosti za multinacionalne korporacije. One takođe odražavaju širi trend ka tome da se kompanije pozivaju na odgovornost za svoje postupke, ne samo u pogledu poštovanja poreskih zakona, već i u vezi sa etičkim poslovnim praksama. Ovo ima implikacije na korporativno upravljanje, društvenu odgovornost preduzeća i odnose sa investitorima, jer se od kompanija sve više očekuje da djeluju transparentno i u dobroj vjeri u svim jurisdikcijama u kojima posluju.
Ipak, ove presude nijesu samo upozorenje velikim tehnološkim kompanijama, već i postavljaju presedan za buduće regulatorne akcije unutar EU i šire, jer kako se svijet i dalje suočava sa složenostima globalnog oporezivanja i prava konkurencije, ovakvi slučajevi služe kao važna referentna tačka za budući razvoj politika i sprovođenje zakona.
Komentari (0)
POŠALJI KOMENTAR