Za Antenu M piše: Boban Batrićević
Ove je godine iz bogate izdavačke djelatnosti Fakulteta za crnogorski jezik i književnost izašla još jedna vrijedna naučna studija. U pitanju je monografija Novice Vujovića „Onomastika Barjamovice, Velstova i Markovine“, prerađena verzija njegova magistarskog rada. Vujović, koji je saradnik u nastavi na Fakultetu za crnogorski jezik i književnost na Cetinju te doktorand nauke o jeziku, nije neafirmisano ime u montenegristici i crnogorskoj javnosti. Pored brojnih polemičkih i naučnih radova koje redovno objavljuje, on je naučnoj zajednici poznat i kao predśednik Organizacijskog odbora Cetinjskih filoloških dana i urednik istoimenog zbornika, međunarodnog naučnog simpozijuma koji se organizuje svake dvije godine, a na kojima učestvuju najvažnija imena svjetske slavistike s gotovo svih kontinenata. Upravo je kroz te naučne susrete Vujović možda i ponajviše afirmisao savremenu montenegristiku i njezine domete, budući da su zahvaljujući njegovu posredovanju brojni inostrani naučnici uzeli za istraživanje neku crnogorsku temu. Pored toga Vujović je jedno vrijeme obavljao funkciju sekretara međunarodno indeksiranog časopisa Lingua Montenegrina, a član je UO Fakulteta za crnogorski jezik i književnost.
Bavljenje onomastikom u Crnoj Gori ima dugu tradiciju. Kao društvo koje je kasno zahvatila društvena i saobraćajna modernizacija i u kojem je još do sredine XX vijeka vladao patrijarhalni sistem vrijednosti i đe se stanovništvo uglavnom oslanjalo na stočarstvo, u Crnoj Gori je gotovo svaka rječica, bara, uzvišenje, putljaga ili gora imala svoje ime. U eri slabe elektrifikacije i bez google mapa, imenovanje lokaliteta imalo je višestruki značaj - od orijentacije do utvrđivanja svojinskih granica. Upravo tu je najbolje sačuvan crnogorski jezik i crnogorsko kulturno śećanje. Međutim, nagla izmjena socio-ekonomske slike Crne Gore u periodu nakon skončanja Drugoga svjetskog rata dovela je do migracija iz sela u gradove, pa je najveći dio crnogorske neurbane teritorije opustio. Zato je bavljenje onomastikom danas umnogome zahtjevniji posao nego što je bio slučaj prije trideset ili pedeset godina, kad je broj autentičnih informatora bio znatno veći. Ta činjenica ponajbolje govori o naporu koji je pred sebe postavio Vujović kada je birao predmet svojega istraživanja. Govoreći o Vujovićevoj knjizi, Adnan Čirgić je slikovito opisao značaj njegova pothvata: „Kad se uzme u obzir da je riječ o terenu uvelike raseljenom, njegov se rad može okarakterisati kao onomastički podvig. Informatori do kojih je došao vjerovatno su potonji validni za taj posao. Da nije Vujovićeve knjige, njihovim bi odlaskom nepovratom nestala bogata onomastička građa koju je sakupio. Posebnu vrijednost knjige uz to ima i činjenica da publikovana građa nije puko nabrajanje naziva već podrobna analiza, najčešće i uporedna s materijalom dostupnim za ostale crnogorske krajeve. Time se Vujović potvrdio kao najbolji poznavalac crnogorske onomastike među autorima mlađe i srednje generacije. Njegova je upućenost ne samo u crnogorsku no i u opštu štokavsku onomastiku neobična za naše doba.“
Vujović je poštujući sve naučne postulate izvršio ovaj poduhvat. Pored informatora koristio je dostupnu literaturu i uvažio svoje prethodnike, što nije manir mnogih mlađih naučnika koji nerijetko tvrde da nauka počinje od njihova magistarskog rada. Od izvora Vujović je koristio i katastarsku građu. Sve te rezultate do kojih je došao (analiza oko 600 toponima, 180 muških i 100 ženskih imena iz pomenutoga areala) podijelio je na dva veća poglavlja: Toponimiju i Antroponimiju Barjamovice, Velestova i Markovine, koje se dalje dijele na više manjih potpoglavlja. Aleksandar Radoman sažeto je okarakterisao arhitekturu Vujovićeve knjige u svome prikazu objavljenom u časopisu Lingua Montenegrina: „Izuzme li se predgovor – u kojem je postavio ciljeve istraživanja, dao osnovne informacije o prirodnim i društvenim osobinama oblasti koja je predmet istraživanja, ukazao na dosadašnja istraživanja, potom i na dijalekatske odlike područja te ponudio popis i važnije naznake o informatorima – i zaključak (...) prva cjelina odnosi se na toponimiju, dok je druga cjelina monografije posvećena antroponimiji triju čevskih sela. Naslanjajući se na širu južnoslovensku onomastičku literaturu, Vujović u prvoj cjelini osvjetljava problem apelativa u toponomastičkim strukturama, raspravlja o postanku nekih toponima, piše o stranim elementima u toponimiji te nudi semantičku i strukturnu klasifikaciju toponima. U drugome poglavlju autor raspravlja o prezimenima i ličnim imenima, zatim o strukturi ličnih imena, posvećujući pažnju i njihovoj semantici, a osvrće se i na nadimke. Posebnu cjelinu knjige čini rječnik u kojem su popisani i objašnjeni svi zabilježeni toponimi, kojima je pridodato i katastarsko stanje, kao i svi zabilježeni antroponimi tokom dugoga istraživanja ovoga problema koje je uz izvjesne pauze trajalo od 2011. do 2016. godine.“
Monografija Novice Vujovića pisana je naučnim, ali izuzetno čitljivim i prijatnim stilom, tako da smo ubijeđeni da će imati čitalaca i van naučnih krugova, naročito među stanovnicima koji potiču iz opisanih krajeva. Njenu kompetentnost potvrđuju i renomirani recenzenti: Katarina Lozić-Knezović, Adnan Čirgić i Vukić Pulević. Svojim je poduhvatom Vujović pokazao da je smjeliji nego čitava plejada akademika CANU koji već nekoliko decenija u svojim depoima „čuvaju“ onomastičku građu prikupljenu u vrijeme socijalističke Crne Gore. Zašto CANU ni dan danas nije sposobna afirmisati crnogorsku jezičku baštinu i objaviti rezultate tih istraživanja, nijesmo kadri odgovoriti. Dovoljno je za javnost iznijeti podatak da se u podrumu CANU „čuva“ 20.000 listova onomastičke građe i da je pristup građi zabranjen ljudima koji nijesu u akademici.
Na koncu, jedno je sigurno – pred Vujovićem je blistava naučna karijera i veliki naučno-istraživački potencijal. Već sada se slobodno može reći da dosadašnji angažman Novice Vujovića potvrđuje više puta iznešene riječi da je u pitanju jedan od najpozvanijih montenegrista mlađe generacije.
Komentari (0)
POŠALJI KOMENTAR