Migracijski procesi naših praistorijskih predaka

Piše: Arben Murić 

Iz pronađenih kostiju mogla bi se sastaviti migracijska mapa naših predaka, čime je potvrđena dosadašnja teorija da moderni čovjek, Homo sapiens, potiče iz Afrike, starosti između 200.000 i 300.000 godina.

Prema rezultatima novijih arheoloških istraživanja, utvrđeno je da su naši preci naselili Evropu prije oko 45.000 godina, Aziju prije oko 40.000 godina, Australiju prije oko 60.000 godina, dok su američki kontinent naselili prije oko 25.000 godina.

Na ove migracijske procese izvan Afrike su u najvećoj mjeri uticali klimatski i geološki procesi na Zemlji. Prije 39.000 godina dogodila se erupcija vulkana na Flegrejskim poljima u blizini Napulja.

Ova erupcija bila je jedna od najvećih u Evropi i dovela je do privremenog zahlađenja klime, što je imalo dalekosežne posljedice na floru, faunu i ljudsku populaciju. Prije 36.000 godina došlo je do masovnog izumiranja životinja, uključujući mamute, bizone, vukove, medvjede i hijene, koji su tada nestali s evropskog kontinenta.

Prije 24.000 godina započelo je posljednje ledeno doba, koje je trajalo do prije otprilike 18.000 godina, čineći život u Evropi izuzetno teškim. U to vrijeme, u Evropi su živjeli ljudi iz aurignacijske arheološke kulture, koja je trajala otprilike od 43.000 do 26.000 godina prije nove ere i prostirala se od Iberijskog poluotoka do Sibira.

Pripadali su y-haplogrupi C1a i mt-haplogrupama M i R. Takođe, postojala je gravetijenska arheološka kultura, koja je trajala otprilike od 33.000 do 21.000 godina prije nove ere i prostirala se od Iberijskog poluostrva do Ukrajine i Rusije.

Pripadali su y-haplogrupi I i mt-haplogrupi R. Na osnovu njihovih kostiju, naučnici su mogli rekonstruirati šta se dogodilo s tadašnjom populacijom tokom i nakon ove ekstremno hladne faze koja je trajala punih 6.000 godina.

Populacija gravetijenske arheološke kulture je zauvijek nestala, što potvrđuje nedostatak njihovog genetskog materijala u današnjoj ljudskoj populaciji. S druge strane, populacija aurignacijske arheološke kulture je uspjela preživjeti ekstremne hladnoće migracijom na Iberijsko poluostrvo. Skeletni ostaci stari oko 18.000 godina pronađeni na tlu današnje Španije i Portugala potvrđuju da su ti ljudi nosili genetski materijal sličan onom u populaciji aurignacijske arheološke kulture.

Ovi ljudi su hiljadama godina živjeli izolovani na Iberijskom poluostrvu, zatočeni od hladnoće na sjeveru i istoku, te od okeana na jugu i zapadu. Prije 18.000 godina, na kraju ledenog doba kreće migracija ove populacije u pravcu centralne Evrope.

Prema arheogenetskim istraživanjima, ova populacija se susrela s lokalnom populacijom na Balkanskom poluostrvu te se s njom pomiješala. Analizom genoma anatolijskih lovaca i sakupljača otkriveno je da oni nose genetske tragove ljudi s Balkanskog poluostrva.

Ova saznanja su omogućila rekonstrukciju migracije drevnih Balkanskih stanovnika, koja je pokazala da su nakon završetka ledenog doba krenuli prema istoku, te se miješali s lokalnom populacijom. Dakle, nijesu ljudi Anatolije donijeli svoje gene u Evropu, već su Balkanski stanovnici svoje gene proširili na istok i pomiješali se s tamošnjom populacijom.

Današnji ljudi iz centralne Evrope, Turci, Kurdi i ljudi iz sjeverne Afrike dijele genetske komponente s drevnim Balkancima. Dalja arheogenetska istraživanje otkrivaju dva značajna migracijska događaja u posljednjih 10.000 godina. Prvo, prije otprilike 8.000 godina, poljoprivrednici iz Anatolije stigli su u Evropu, čineći značajan udio, otprilike 50%, u genetskom bazenu današnjih Evropljana. Ova populacija je pripadala mezolitskoj y-haplogrupi I (I1a i I2a) kao i neolitskim y-haplogrupama N1, G2, T i E1b1b.

Oko 5.000 godina kasnije uslijedila je druga velika migracija iz istočne Europe, koja čini oko 20% genetike modernih Evropljana. Ova grupa donijela je novu kulturu, fokusiranu na uzgoj stoke (ovaca i koza), i bili su mobilni nomadi, poznati kao stočari, koristeći kočije i vučne životinje poput konja i volova.

Ove migracije su bile rezultat hladnih zima, izazvanih naglim klimatskim promjenama, zbog kojih su ti ljudi tražili nove pašnjake kako bi prehranili svoju stoku. U ovom periodu, ljudi koji su nosili ovu genetičku liniju već su koristili kola kao prevozna sredstva. Ovi stočari su doslovno prodrli na balkansko područje, prolazeći kroz istočnu Rumuniju i Bugarsku.

Njihova migracija nije bila mirna; dok su se kretali, uništavali su sela i naselja duž svog puta. Ovo nasilno prelazno kretanje izazvalo je masovno iseljavanje stanovništva iz doline Dunava. Ljudi su bili primorani da napuste svoje domove i potraže sigurnost dalje od invazije, uglavnom prema većem naselju poznatom kao Cucuteni-Tripila, koje se nalazilo istočno od Karpata.

Migracija ove grupe nije samo dovela do fizičkih razaranja naselja, već je i promijenila etnički sastav populacije i njihov način života. Arheogenetička istraživanja grobnih nalaza u Španiji dovela su do šokantnog otkrića. Prije 4.500 godina, u relativno kratkom vremenskom periodu, svi tragovi muške populacije iznenada su izbrisani.

Ova nagla promjena u genetskom sastavu potomaka ostavila je samo tragove ženskih linija, što sugeriše da su muškarci iz tog vremena nestali ili su bili znatno manje zastupljeni u daljim generacijama. Ove populacije su pripadale y-haplogrupama R1a, R1b, J1 i J2.

(Nastavlja se)