PEN i FCJK: OKTOIH je crnogorski, Joanikije je velikosrpski

U danima suočavanja s užasnom tragedijom koja je zadesila Cetinje i Crnu Goru, umjesto sveopšte društvene reakcije empatije i solidarnosti, dio zajednice, nažalost, pokazuje ono najgore lice kroz pokušaj zloupotrebe nesreće i podsticanje tema koje produbljuju podjele i unose nemir u crnogorsko društvo, navodi u saopštenju crnogorski PEN.

Među promoterima toksičnih narativa, kako navode, nažalost i ne prvi put, posebno se ovih dana ističe mitropolit Beogradske patrijaršije u Crnoj Gori Joanikije II. Tek što su okončani dani žalosti, tokom božićnih praznika objavljen je Joanikijev intervju u kojem s otvoreno šovinističkih polazišta negira postojanje crnogorskoga jezika. Odmah je potom Joanikije u intervjuu za RT Balkan demonstrirao besprizorno odsustvo empatije, koristeći cetinjsku tragediju da, manirom pośednutoga plemenskog vrača, raspiruje mržnju prizivanjem prokletstva i obnovom zahtjeva za podizanje kapele na Lovćenu. Niz očiglednih provokacija javnosti nastavio je i u emisiji TV Hram o Oktoihu prvoglasniku u kojoj je Crnojevića štampariju proglasio srpskom.

Nema ni jednog jedinog relevantnog istorijskog izvora XV vijeka koji bi mogao dati za pravo ideologemu o Crnojevićima kao srpskoj dinastiji, a tako ni o crnojevićkom istorijskom i kulturnom nasljeđu kao segmentu ma čijeg drugog do crnogorskog nasljeđa. Kad se pogledaju prvorazredni izvori na osnovu kojih raspolažemo ključnim informacijama o prvoj štampanoj knjizi u Crnojevića štampariji, poput predgovora Oktoihu prvoglasniku, u njemu se pominju dvije etničke atribucije. Naime, Đurađ Crnojević u njemu sebe naziva „vojvodom Zete“, mitropolit cetinjski Vavila pominje se kao „arhiepiskop zetski“ dok je majstor koji je rukodjelisao knjige označen kao „Makarije od Crne Gore“. Budući da se još u povelji iz marta 1492. godine Đurađ pominje kao „Crnojzi Gori gospodar“, svako etničko atribuiranje štamparije izvan zetskoga, odnosno crnogorskoga korpusa čini se bespredmetnim i naučno neodrživim. Da se o Crnojevića štampariji u nauci može govoriti samo kao o crnogorskoj štampariji i dijelu crnogorskoga kulturnoga nasljeđa – a, naravno, potom i šire, kao o južnoslovenskome i evropskome kulturnom fenomenu – odavno je ustanovljeno u relevantnoj naučnoj literaturi, a to potvrđuje, između ostalih, i ponajbolji poznavalac ove problematike ruski naučnik Evgenij Ljvovič Nemirovski u svojoj kapitalnoj monografiji Počeci štamparstva u Crnoj Gori, ističu u saopštenju.

Od XIX vijeka širene su fabrikacije o „srpskoj dinastiji Crnojević“ ili kao posljedica simplifikovane slike južnoslovenske istorije na prijelazu iz srednjega u novi vijek, pod uticajem „savremene“ srpsko-hrvatske podjele nastale u prvome redu na konfesionalnoj osnovi, ili kad dio hegemonijskoga istoriografskoga diskursa koji je trebao da posluži – a služi i danas – u političke svrhe nijekanja svih identiteta koji se ne uklapaju u velikosrpski politički i ideološki okvir. Tom cilju danas služi Joanikije II a činjenica da čak ni u danima u kojima se suočavamo s posljedicama nezapamćene tragedije gotovo svakodnevno skreće pažnju na teme koje duboko dijele crnogorsko društvo, raspirujući podjele i krčmeći crnogorsko istorijsko i kulturno nasljeđe, svjedoči o tome da je svoju ulogu u društvenome životu Crne Gore sveo na poziciju političkoga agitatora, poručuju iz crnogorskog PEN-a.

Možda bi nam u ovim teškim trenucima s kojima se suočava cjelokupno crnogorsko društvo za nauk mogle poslužiti riječi Svetoga Petra Cetinjskoga upućene Kučima, Bratonožićima i Vasojevićima 12. marta 1819. povodom pojave i djelovanja izvjesnoga kaluđera Avakuma: „Nije dakle dosta, što je on krvomutnik, nego i suviše hulitelj preblagoga Boga i porugatelj čina kaluđerskoga, zašto Bog u svoje zapovijedi zabranjuje najžestočajšnim načinom svako zločinstvo i bezakonije, a pravi kaluđer valja da bude dobri i smireni čojek i da zapovijedi božje sluša i ne učini djelom ni pomišljenijem ništa, što bi volji božijoj protivno bilo. (...) Ne budite, dakle, bezumni i ne dajte da vas rečeni kalaš prevari i da njegovim lažam vjerujete, pak da se poslijed kajete...“

Crnogorskome društvu danas je potrebna solidarnost, empatija, preuzimanje odgovornosti onih koji s pozicija moći imaju profesionalnu a i moralnu obavezu da garantuju mir i bezbjednost, a neraspirivanje nacionalne i vjerske netrpeljivosti i manipulisanje temama koje duboko polarizuju društvo. Stoga apelujemo na sve protagoniste društvenoga života da se okanu širenja mržnje i daju doprinos uspostavljanju društvenoga konsenzusa oko poštovanja ustavnih vrijednosti i civilizacijskih normi na kojima se zasniva život pluralnoga, demokratskog društva.

S tim ciljem pozivamo građanke i građane da podrže studentsku organizaciju Kamo śutra i zahtjeve koje iznose na protestu večeras u 19.30 ispred zgrade MUP-a, zaključuje u saopštenju crnogorski PEN i Fakultet za crnogorski jezik i književnost.