Tramp – i motiv i inspiracija u kritici jedne ere

Za Antenu M piše: Ana Nives Radović 

Dok je 2000. sniman spot za pjesmu "Sleep Now in the Fire" benda Rage Against the Machine na Vol Stritu tokom protesta, transparent „Donald Tramp za predsjednika 2000“, koji se vidio u masi poslužio je kao neobičan predznak političkog uspona biznismena koji je u to vrijeme tvrdio da ne vidi sebe u politici.

Kada se tokom prvog Trampovog mandata zapažanje da je tada već aktuelni predsjednik pomenut u, do tada od mnogih zaboravljenom, a „proročanskom“ videu RATM, benda inače poznatog po društvenom aktivizmu i zapaljivim političkim tekstovima, proširilo društvenim mrežama javnost je uglavnom ostala zbunjena spojem antikapitalističkih ideala, komodifikacije otpora i političke stvarnosti – onim što je u završnici prvog i pripremama za drugi mandat okarakterisalo političku karijeru ponovo izabranog predsjednika SAD.

Screenshot: Rage Against The Machine - Sleep Now in the Fire (Official HD Video)

Iste godine emitovana je i epizoda serije Simpsonovi, pod nazivom „Bart u budućnosti“ (Bart to the Future), koja šaljivo prikazuje budućnost u kojoj Lisa postaje predsjednica i govori kako nasljeđuje „veliku budžetsku krizu od predsjednika Trampa“. Epizoda se često navodi kao „proročanska“, jer je emitovana mnogo prije nego što je Tramp odlučio da se kandiduje za predsjednika.

Lik Trampa, čije su interpretacije načina na koji je prikazan ponovo udaljile umjetnički doživljaj od onog za koji bi se na prvi pogled pomislilo da je bio osnovna zamisao autora, pojavljivao se u radovima fotograda Andersa Serana, koji za razliku od RATM i Simpsona nije imao „proročansku“ ulogu predviđanja budućnosti, već nam, osvrnuvši se u ne tako davnu prošlost – onu koja je pratila Trampov put – pomaže da razumijemo trenutak u kojem živimo.

Uz pomoć pažljivo odabranih detalja i nepogrešive ironije, Serano se kroz svoj rad kritički osvrnuo na društvo koje uzdiže harizmu i potrošački duh, dok se bori sa podjelama, a vrijednost svega mjeri količinom spektakla. Njegov umjetnički poduhvat "America & Trump", prikazan prošle godine u  Groningenu u Holandiji, koji je uključivao kompleksnu instalaciju i prateću knjigu "The Game: All Things Trump" (Igra: Sve o Trampu), učvrstio je Seranovu poziciju kao provokatora i hroničara moderne Amerike.

Foto: Amazon, The Game: All Things Trump (2020)

Ovaj umjetnik, čije su ime mnogi upamtili po kontroverzama zahvaljujući radovima kao što je "Piss Christ", fokusirao se kasnije na  Trampa – figuru koja je simbol američkih kontradikcija. Uz pomoć investicije od 200.000 dolara, Serrano je sakupio kolekciju koju je činilo hiljadu artefakata koji su na različite načine povezani sa Trampom, od pozlaćenih memorabilija do ličnih predmeta, za zbirku koja je poslužila i kao omaž i kao kritika, objedinjujući kulturni mehanizam koji je Trampa podigao prvo na nivo brenda, a zatim političkog fenomena.

Andres Serano, foto: Sake Elzinga, forum.nl

Seranov rad funkcioniše na dvostrukim nivoima – kao portret Trampa i kao slika SAD u uzajamnom odnosu sa njim, konstruišući narativ o višku i samospoznaji. Sakupljeni predmeti. od kojih je mnogima jedina „vrijednost“ u tome što su povezani s Trampom, kritika su američke opsjednutosti slavnim i moćnim ličnostima.

Pristup Serana mnogi su godinama upoređivali sa Endijem Vorholom, čije su slike Merlin Monro i potrošačkih dobara transformisale banalno u prepoznatljivo. Ipak, dok je Vorhol ovjekovječio privlačnost na površinskom nivou, Serano se bavio proizvedenim mitom o Trampu u eri kada mediji i ličnost nadmašuju suštinu, čime ne samo da je raščlanio elemente njegovog uspona, već i kritikovao sile koje su to omogućile.

U Seranovom istraživanju ključna je ideja harizme, koja kod Trampa jeste polarizujuća, ali i neosporna. Ovaj magnetizam – podjednako sposoban da odbije i privuče – na jedinstven način ovjekovječen je u njegovoj fotografiji Trampa, nejasnog izraza lica, istovremeno snažnog i voštanog, personifikujući protivrječnosti koje definišu njegovu ličnost.

Tramp i sam prihvata angažovanje sa umjetnošću, što je posebno vidljivo prilikom izvještavanja o događajima iz Mar-a-Lago rezidencije u kojoj se nalazi portret u bijelom džemperu nazvan „Vizionar“ kojeg je 1989. naslikao Ralf Volf Kauen, upamćen po portretima slavnih ličnosti. Seriju Trampovih portreta, nerijetko u nadrealnim ulogama, izradio je i Džon Meknoton, za kojeg se često govori da „pravi mimove sopstvenim rukama“. Ovi radovi, često odbacivani kao kič, za Trampove pristalice najčešće znače mnogo više, izazivajući snobizam i postavljajući pitanja o ukusu, dostupnosti i političkim porukama.

Seranova odluka da se fokusira na Trampa nosi dodatnu težinu, s obzirom na njegovu prošlost kao tačku sukoba u kulturnim ratovima. Umjetnik koji se ne boji da preispituje svete norme, u svoj opus uključuje Trampa, polarizujuću figuru, naglašavajući kontinuiranu potragu za hipokrizijom i moći, pozivajući na interpretacije sa svih političkih strana, pa njegove pristalice ovo doživljavaju kao proslavu svog šampiona, dok je kritičari vide kao žestoku optužbu sistema – dualnost koja je, u suštini, karakteristika efektivne političke umjetnosti – one koja odražava pristrasnosti publike, tjerajući je da se suoči sa sopstvenim uvjerenjima.

Seranova "America & Trump" nije samo portret pojedinca, već i dekonstrukcija jedne ere postavljanjem grotesknog senzacionalizma kroz visoku umjetnost, tjerajući gledaoca da preispita sopstvenu odgovornost u sistemima koji stvaraju figure poput Trampa, koji slave senzacionalizam i površnost. Ono što je Serano postigao je, bez obzira na to da li posmatrači s odobravanjem prihvataju njegovu kritiku ili je, zgražajući se, odbacuju, uspjeh u hvatanju duha vremena i njegovih binarnih interpretacija.