U potencijalno epohalnom otkriću, naučnici koji koriste Svemirski teleskop Džejms Veb (James Webb Space Telescope) zabilježili su, kako navode, do sada najsnažnije tragove mogućeg postojanja života van našeg Sunčevog sistema. U atmosferi jedne udaljene planete otkrili su hemijske tragove gasova koji se, na Zemlji, proizvode isključivo biološkim putem.
U pitanju su dva gasa – dimetil sulfid (DMS) i dimetil disulfid (DMDS) – koja su identifikovana tokom posmatranja planete poznate kao K2-18 b. Na našoj planeti, ove gasove proizvode živi organizmi, prvenstveno mikrobiološki život, poput morskog fitoplanktona – algi.
Ova otkrića, prema riječima istraživača, ukazuju na mogućnost da je planeta bogata mikrobiološkim životom. Ipak, naučnici ističu da se ne radi o potvrdi postojanja živih bića, već o potencijalnom biosignalu – indikaciji postojanja biološkog procesa – te da se rezultati moraju tumačiti oprezno, uz potrebu za dodatnim posmatranjima.
Uprkos tome, oduševljenje među naučnicima je veliko.
„Ovo su prvi nagovještaji jednog vanzemaljskog svijeta koji bi mogao biti nastanjen“, kazao je astrofizičar Niku Madusudan sa Instituta za astronomiju Univerziteta u Kembridžu, glavni autor studije objavljene u časopisu Astrophysical Journal Letters.
„Ovo je prelomni trenutak u potrazi za životom van Sunčevog sistema. Pokazali smo da je moguće detektovati biosignale na potencijalno nastanjivim planetama pomoću postojećih teleskopa. Ulazimo u eru posmatračke astrobiologije“, poručio je Madusudan.
Dodao je i da se sada vode brojna istraživanja unutar samog Sunčevog sistema, gdje su, na primjer, Mars, Venera i razni zaleđeni mjeseci označeni kao potencijalna staništa za neki oblik života.
Planeta K2-18 b ima masu oko 8.6 puta veću od Zemljine i prečnik otprilike 2,6 puta veći od naše planete. Nalazi se u takozvanoj „nastanjivoj zoni“ – udaljenosti od matične zvijezde na kojoj voda može postojati u tečnom stanju, što je ključni uslov za život. Orbitira oko crvenog patuljka, zvijezde manjeg sjaja i veličine u odnosu na naše Sunce, udaljene oko 124 svjetlosne godine od Zemlje, u sazviježđu Lava. Jedna svjetlosna godina iznosi oko 9.5 biliona kilometara.
Još jedna planeta takođe je identifikovana u orbiti iste zvijezde.
„Hidrookeanski“ svijet
Od 1990-ih godina otkriveno je oko 5.800 egzoplaneta – planeta izvan našeg Sunčevog sistema. Naučnici su pretpostavili postojanje takozvanih „hidrookeanskih svjetova“ – planeta prekrivenih okeanima tečne vode pogodnim za mikroorganizme, sa atmosferom bogatom vodonikom.
Ranija posmatranja teleskopom Veb, koji je lansiran 2021. godine i počeo sa radom 2022, otkrila su prisustvo metana i ugljen-dioksida u atmosferi planete K2-18 b — prvi put da su molekuli zasnovani na ugljeniku otkriveni u atmosferi neke egzoplanete koja se nalazi u nastanjivoj zoni svoje zvijezde.
„Jedini scenarijo koji sada objašnjava sve dosadašnje podatke sa Džejms Veb svemirskog teleskopa, uključujući i prethodna i sadašnja posmatranja, jeste da je K2-18 b hidrookeanski svijet prepun života“, rekao je Madušudan. „Međutim, moramo ostati otvoreni za druga moguća objašnjenja i nastaviti istraživanja.“
Madušudan je objasnio da se kod hidrookeanskih svjetova, ako zaista postoje, govori o mikrobiološkom životu, možda sličnom onome što nalazimo u okeanima na Zemlji. Pretpostavlja se da su njihovi okeani topliji od zemaljskih. Na pitanje o mogućnosti višećelijskih organizama ili čak inteligentnog života, Madušudan je rekao: „Na to pitanje u ovoj fazi ne možemo dati odgovor. Polazimo od pretpostavke da se radi o prostim mikrobima“.
Supstance DMS i DMDS, koje pripadaju istoj hemijskoj grupi, već su ranije označene kao potencijalni biološki markeri na egzoplanetama. Veb je otkrio da je u atmosferi ove planete prisutan jedan od ta dva gasa — ili čak oba — sa nivoom pouzdanosti od 99,7%, što ipak ostavlja 0,3% šanse da se radi o statističkoj grešci.
Gasovi su detektovani u koncentracijama većim od 10 čestica na milion po zapremini.
„Za poređenje, to je hiljadama puta više nego što ih ima u Zemljinoj atmosferi, i takve koncentracije se ne mogu objasniti bez prisustva biološke aktivnosti, prema onome što danas znamo“, rekao je Madušudan.
Ipak, naučnici koji nisu bili uključeni u studiju pozvali su na oprez.
„Podaci koje imamo o K2-18 b čine je izuzetno intrigantnim svijetom“, rekao je Kristofer Glajn, vodeći naučnik iz Odsjeka za svemirske nauke pri Jugozapadnom istraživačkom institutu u Teksasu. „Najnoviji rezultati su značajan doprinos našem razumijevanju, ali moramo biti vrlo pažljivi i temeljno analizirati sve podatke. Radujem se dodatnim, nezavisnim analizama koje bi mogle početi već sljedeće sedmice.“
Tranzitna metoda
K2-18 b spada u klasu tzv. „sub-Neptunskih“ planeta, čiji je prečnik veći od Zemljinog, ali manji od Neptunovog — najmanje gasovite planete u našem Sunčevom sistemu.
Kako bi otkrili hemijski sastav atmosfere neke egzoplanete, astronomi analiziraju svjetlost njene matične zvijezde dok planeta prolazi ispred nje iz naše perspektive — metodom koja se naziva tranzitna. Kada planeta prolazi ispred zvijezde, Veb bilježi blagi pad u sjaju zvijezde, a mali dio svjetlosti prolazi kroz atmosferu planete prije nego što stigne do teleskopa. To naučnicima omogućava da otkriju koji su gasovi prisutni u atmosferi.
Prethodna posmatranja ove planete dala su prve naznake prisustva DMS-a. Nova mjerenja, međutim, izvedena su uz pomoć drugog instrumenta i u drugačijem spektru svjetlosti.
Madušudan je rekao da je „sveti gral“ u nauci o egzoplanetama — pronaći dokaze o životu na planeti sličnoj Zemlji van našeg Sunčevog sistema. „Naše čovječanstvo se hiljadama godina pita — jesmo li sami u svemiru — i sada možda nismo daleko od toga da dobijemo odgovor, možda već u narednim godinama, i to na hijceanskom svijetu.“
Ipak, i dalje poziva na oprez.
„Prvo, potrebno je ponoviti posmatranja još dva do tri puta kako bismo potvrdili da je signal zaista stabilan i da povećamo nivo pouzdanosti detekcije“ — na nivo pri kojem bi šansa za grešku bila manja od jednog u milion, rekao je Madušudan.
„Drugo, potrebna su dodatna teorijska i eksperimentalna istraživanja kako bismo bili sigurni da ne postoji neki abiotski (nebiološki) mehanizam koji može da proizvede DMS ili DMDS u atmosferi poput one na K2-18 b. Iako prethodne studije sugerišu da su ovi gasovi pouzdani biosignali, čak i za ovu planetu, moramo ostati otvoreni za druga objašnjenja i nastaviti sa ispitivanjem svih mogućnosti“, zaključuje on.
Zato, iako nalazi bude nadu, još uvijek ostaje veliko „ako“ — da li je to stvarno znak života, i kako kaže Madušudan, „nije u ničijem interesu da prerano tvrdimo da smo otkrili život.“
Komentari (0)
POŠALJI KOMENTAR