A da Mandić postavi i ruski trikolor u kabinet Skupštine?

Priredio: Vladimir Jovanović

Specijalno državno tužilaštvo (SDT), na čijem je čelu Vladimir Novović, rješenjem odbačilo je krivičnu prijavu protiv Andrije Mandića, koji uz Zastavu Crne Gore postavi crveno-plavo-bijelu trobojku u kabinetu predśednika Skupštine Crne Gore,.

Ne ulazeći u pravni aspekt valjanosti ili nevaljanosti odluke SDT-a, da li je ili nije Mandić time povrijedio čl. 416 KZ-a, razmotrićemo je iz ugla istoriografije. 

Mandić navodi u svome izjašnjenju SDT-u:

„Iz izjašnjenja prijavljenog Andrije Mandića - predśednika Skupštine Crne Gore od 18. juna 2024. proizilazi da je zastava koja je istaknuta u kabinetu predśednika Crne Gore klasifikovana kao državna zastava Knjaževine Crne Gore prema ‘GOTSKOM ALMANAHU’ iz 1901. godine i za koju su na 931. stranici navedenog ‘Almanaha’ dati podaci da su boje zastave crvena, plava i bijela, pri čemu je u izjašnjenju naveo da je ovaj ‘Almanah’ bio ključni imenik evropskih kraljevskih porodica i višeg plemstva i da je za cilj imao prezentovanje relevantnih statističkih podataka”.

„Takođe, iz izjašnjenja proizilazi”, parafrazira Mandića SDT, „da je navedena zastava prikazana u knjizi ‘Grbovi, zastave i himne u istoriji Crne Gore’ Jovana Markuša na 65. strani”.

Ovi su Mandićevi navodi mješavina: netačnosti i polutačnosti i ponekle tačnosti; a evo iz zašto. 

Mandić pominje „Gotski almanah”, za koji veli da je „ključni imenik evropskih kraljevskih porodica i višeg plemstva”. Ali ta PUBLIKACIJA NIJE MERITORNA, jer nikad nije bila specijalizovana za veksiologiju (naučno proučavanje zastava); već prije svega, a što i Mandić ne poriče, za genealogije porodicâ careva, kraljeva i knjaževa, te ostaloga plemstva. Uostalom, „Gotski almanah” otprilike tek od početka 1890-ih objavljuje (i tačne i netačne) statističke podatke za države svijeta, ali ni tada ne za „državne zastave”, nego za „nacionalne boje”. Zvuči slično, ali nije.

Za razliku od „Gotskog almanaha”, referentniji za veksiologiju je, na primjer, njemački „Grbovnik Zibmahera”, štampao se od 1804. godine. Uzmimo izdanje „Grbovnika Zibmahera” iz 1878, objavljeni su i Grb i Zastava Crne Gore (Montenegro) — tu prikazana podloga naše zastave (sa krunisanim srebrnim dvoglavim orlom) nije šrafirana, drugim riječima ona je jednobojna, crvena (vidi na linku ispod).

O ZASTAVI I GRBU KNJAŽEVINE CRNE GORE 2

Ili, na primjer, dostupni su podaci i faksimili za autentične zastave Knjaževine i Kraljevine Crne Gore: državna (crveni alaj-barjak), vojna (crveni krstaš-barjak) i pomorska (trobojka crveno-plavo-bijela sa inicijalom „H.I” i krunom).

- iz „Zastave pomorskih nacija - iz najautentičnijih izvora”, stručne publikacija štampane 1882. u Vašingtonu, izdavač: Ministarstvo pomorstva SAD - Biro za navigaciju;  

- ili, iz knige „Zastave svijeta” (1917, Vašington) koautorâ komodora Bajrona Mekendlesa, istaknutoga veksiologa, te Gilberta H. Grosvenora, prvoga full-time urednika časopisa „National Geographic” —– pogledajte na linku ispod. 

O ZASTAVI I GRBU KNJAŽEVINE CRNE GORE 3

Vratimo se „Gotskom almanahu”, štampao se na njemačkom i francuskom jeziku, koji u izdanju iz 1901, zaista, pominje crveno-plavo-bijele boje u rubrici „Monténégro (Tsrnagora)”. Ali ni tada — kako veli Andrija Mandić, ako ga SDT dobro parafrazira — ni za „Gotski almanah” nije crveno-bijelo-plava trobojnica „klasifikovana kao državna zastava Knjaževine Crne Gore”.

Nego u izdanju „Gotskog almanaha”, na francuskome za 1901, na str. 938, piše u bitnom drugačije, jer ZA TE TRI BOJE NE NAVODI SE DA SU „DRŽAVNA ZASTAVA” Knjaževine Crne Gore. Citiramo:

- „Couleurs nationales: Rouge, Bleu, Blanc”. - U prijevodu: „NACIONALNE BOJE: crvena, plava, bijela”.

Da su u „Gotskom Almanahu” mislili na zastavu države Knjaževine Crne Gore napisali bi „Drapeau de l'état”, ali nijesu, nego: „Couleurs nationales”.

Zbog čega to ne bi bilo isto, ili sinonimno, „zastava države” i „nacionalne boje”? Ukratko, odgovor za Knjaževinu Crnu Goru može se pronaći kroz iste primjere kao za neke druge tadašnje države. 

Uzmimo s tim u vezi istorijsku — Državnu zastavu Ruske carevine (Государственное знамя Российской империи), sa ukupno četiri slične varijante od 1742. do 1917. godine: podloga joj od tkanine BOJE ZLATA ili s trobojnim horizontalnim rasopredom CRNO-ŽUTO-BIJELE, a na kojoj je izvezen lik CRNOG DVOGLAVOG ORLA U SREDINI i grbovi „ruskih zemalja” duž ivica. 

Ima li išta o ovoj Državnoj zastavi Ruske carevine u „Gotskom almanahu” iz 1901. godine, izdanju na koje se Mandić poziva u izjašnjenju za SDT? Nema! Nego piše u članku „Russie (Rossiya)”:

- „Couleurs nationales: Blanc, Bleu, Rouge (d'en bas en haut). - Pavillon de guerre: Blanc, à la croix de St-André bleue. Pavillon de commerce: Trois bandes horizontales, Blanche, Bleue, Rouge”. — U prijevodu: „Nacionalne boje: bijela, plava, crvena (od dna ka vrhu). - Ratni barjak: bijeli, sa plavim svetoandrejskim krstom. Trgovačka zastava: tri horizontalne trake, bijela, plava, crvena”.

Upravo ste dobro pročitali, da u „Gotskom almanahu” piše kako su nacionalne boje Rusije: „bijela, plava, crvena (OD DNA KA VRHU)”, a zapravo je taj raspored boja obrnut: OD VRHA KA DNU. 

Kamo sreće da je ovo jedina materijalna pogreška „Gotskog almanaha”! 

U VIŠE IZDANJA nakon 1901. ZA KNJAŽEVINU I DOCNIJE KRALJEVINU CRNU GORU za „nacionalne boje” u „Gotskom almanahu” UPISUJU RUSKI TRIKOLOR, sa rasporedom: BIJELO-plavo-crveni!

Doslovno citiram „Gotski almanah” nakon 1901, tj. dostupna mi izdanja da su, biva, „nacionalne boje” Crne Gore, BIJELA-plava-crvena tj. ruske:

- „Monténégro (Tsrnagora/Tzrna-Gora)… Couleurs nationales: trois bandes, Blanche, Bleue, Rouge disposées horizontalement”. — U prijevodu: „Crna Gora… Nacionalne boje: tri trake, bijela, plava, crvena raspoređene horizontalno”. (Izdanja „Gotskog Almanaha”: - za 1909. godinu, str. 981; - za 1910. godinu, str. 998; - za 1913. godinu, str. 1059; etc.)

Ne bi li Mandić — pretpostavimo, sve pozivajući se pred SDT-om na veksiološki aljkavi „Gotski almanah” — mogao U SKUPŠTINSKI KABINET POSTAVITI I RUSKI TRIKOLOR, proglašavajući ga za „državnu zastavu” Knjaževine i-ili Kraljevine Crne Gore?

Napominjem, da „Gotski almanah” ni u izdanjima prije 1901. nije opisao stvarnu zastavu države Knjaževina/Kraljevina Crne Gore, a ta je zastava i prije i poslije te godine: alaj-barjak, BIJELI DVOGLAVI ORAO s krunom NA CRVENOJ PODLOZI i bijelim ivicama.

Nego „Gotski almanah” za Crnu Goru u više izdanja iz 1890-ih piše da su „nacionalne boje”: CRVENA, BIJELA — a PLAVU NE POMINJE. Citiramo:

- „Monténégro (Crnagora)… Couleurs nationales: Rouge, Blanc. – U prijevodu: „Crna Gora… Nacionalne boje: CRVENA, BIJELA”. (Izdanja „Gotskog Almanaha”: - za 1891. godinu, str. 946; - za 1893. godinu, str. 1016; - za 1897. godinu, str. 1094; etc.)

Dipl. inž. metalurško-tehnološki Mandić  u svome izjašnjenju SDT-u, kako smo citirali, poziva se i tvrdnje na drugog dipl. inž. ali mašinstva — penzionera Jovana Markuša, tj. knjigu ovog bivšeg komuniste, lokalnog cetinjskog komitetlije, naime: „da je navedena zastava [iz ‘Gotskog almanaha’, 1901, prim] prikazana u knjizi ‘Grbovi, zastave i himne u istoriji Crne Gore’ Jovana Markuša na 65. strani”.

Ali, na stranici pomenutog izdanja „Gotskog almanaha” nikakava „navedena zastava” nema prikaza! Dok je, na predmetnoj str. 65 kod Markuša, samo „rekonstrukcija”, dakle crtež izvjesnog našeg savremenika Milovana Kadovića, a na osnovu citata iz „Gotskog almanaha”, izdanje za 1901.

Ni po jada da su u Markuševoj knjizi samo „rekonstrukcije”, novokomponovani crteži; nego je sva od blebetanja i krivotvorina. 

Na primjer, priviđa mu se „crveno-plavo-bijela trobojka” i na poznatoj slici „Odlazak kralja Nikole iz Crne Gore”, rad crnogorskoga slikara PERA POČEKA (1878-1963). Slika prikazuje segment istoriografski potpuno jasnih okolnosti kada je kralj Niikola početkom 1916. sa savezničkom, italijanskom ratnom flotom, otplovio u egzil iz Medove (Shëngjini), luke u Albaniji. 

Iako je na Počekovoj slici „Odlazak kralja Nikole iz Crne Gore”, pored crvene državne zastave (alaj-barjaka) Kraljevine Crne Gore, zaista „trobojka”, ali — KRALJEVINE ITALIJE — Markuš silom na sramotu veli da je taj, ZELENO-BIJELO-CRVENI trikolor s tipičnim vertikalnim rasporedom, zapravo „državna zastava” Crne Gore! Opširnije na linku dolje.

O ZASTAVI I GRBU KNJAŽEVINE CRNE GORE 7

Za kraj, napominjem, crveno-plavo-bijeli trikolor, sa ili bez aplikacija (inicijal „H.I” s krunom, ili grb Nikole I), nikad nije bio zastava države Knjaževina (i Kraljevina) Crna Gora. Od obnove crnogorskoga knjaževstva 1852, do kraja vladanja Petrovića-Njegoša, isključivo je crveni alaj-barjak s dvoglavim orlom naša državna zastava, a prije toga crvena zastava sa bijelim krstom. 

Ustav Knjaževine Crne Gore iz 1905. u čl. 39. glasi: „Narodne su boje crvena, plavetna i bijela”. I ne može se iščitavati bez kako je napisano: dakle, u novija vremena domišlja se da je „plava”, a piše — plavetna. A te tri boje nijesu isto što i zastava, naravno ni „državna zastava” ili „Zastava Knjaževine Crne Gore”, nego „narodne su boje”. Jer bi u suprotnom, nema sumnje, naši preci zapisali slično kao u čl. 38 istoga Ustava: „GRB JE KNJAŽEVINE CRNE GORE dvoglavi bijeli orao sa carskom krunom nad orlovskijem glavama, sa carskijem skiptrom u desnoj, a sa šârom u lijevoj kandži. Na prsima mu je lav na crvenom štitu”, etc. 

Prvi put u Crnoj Gori crveno-plavo-bijeli trikolor, ali s obaveznom crvenom zvijezdom petokrakom, postao je službena glavna zastava (pored jugoslavenske) u januaru 1946. donošenjem jendopartijskog Ustava Narodne Republike Crne Gore. 

Pa bi Mandić, koji tvrdi da je četnički vojvoda, mogao da se u svojim veksiološkim ispadima u zdanju Skupštine pred Novovićevim SDT-om pouzdanije od „Gotskog almanaha” poziva na komunističku tobojnicu s petokrakom. 

Jer, zastava kakvu je Mandić postavio u skupštinskom kabinetu nikada u Crnoj Gori nije bila u upotrebi — bez aplikacija kakve su crvena petokraka, ili koju deceniju starija s inicijalom „H.I” i krunom (na jednoj od pomorskih zastava Knjaževine/Kraljevine), ili trobojka s ličnom grbom Nikole I Petrovića-Njegoša što je od 1912. lični alaj-barjak Vrhovnog komandanta Crnogorske vojske, docnije, od 1918, ista je jedna od zastava pokreta protiv srpske okupacije Za slobodu, pravo, čast i nezavisnost!

Neki naši komunisti, dakle, nametnuše 1946. ne samo novu, crveno-plavo-bijelu zastavu s petokrakom, nego i nikad postojeći grb —— protivno hiljadugodišnjoj tradiciji u kojoj dominiraju na crnogorskim zastavama još od Vojislavljevića CRVENA BOJA, a od prije oko 600 godina na crnogorskim grbovima i DVOGLAVOGLAVI ORAO Crnojevića. 

Na linku ispod, dostupno je ukupno 14 nastavaka serijala s provjerljivim istoriografskim faktima „O zastavi i grbu Knjaževine Crne Gore”…

O ZASTAVI I GRBU KNJAŽEVINE CRNE GORE 14