Podvala vojvode Mandića – ZETSKI DOM, a ne zgrada banovine rodno mjesto crnogorskog parlamentarizma

Priredio: Vladimir Jovanović

Zetski dom na Cetinju (na slici gore), otvoren 1888. godine, zdanje je koje autentično simbolizuje parlamenatarizam Crne Gore. Tu je održano 6/19. decembra 1905. i prvo i naredna zasijedanja dva saziva, kako je glasio službeni naziv: CRNOGORSKE NARODNE SKUPŠTINE.

U Zetskome domu je usvojen 1905. prvi crnogorski Ustav.

Takođe, Zetski dom, neoklasicističko zdanje sagrađeno po projektu hrvatskoga arhitekte Josipa Slada — rodno je mjesto prvih parlamentarnih zakona Knjaževine/Kraljevine Crne Gore.

Uz ustavotvorni saziv, Crnogorska narodna skupština je u Zetskome domu, nakon opštih izbora, bila mjesto diskusija, polemika i glasanja poslanika u još dva saziva: 1906-1907. i 1907-1911. godine.

Preostali sazivi Crnogorske narodne skupštine, nakon izbora za parlament, 1911-1913. i 1914-1915 (1918) zasijedali su, takođe na Cetinju, ali u VLADINOM DOMU, zdanju koje je podignuto 1910. godine, kada je i proglašena obnove Kraljevine Crne Gore.

Zdanja i Zetskoga doma i Vladinoga doma su sačuvana i u funkciji — u njima su danas: nastariji crnogorski teatar, Kraljevsko pozorište „Zetski dom”, te Narodni muzej Crne Gore.

Jedino po imenu sa Zetskim domom, rodnim mjestom i aktuelnog, 28. saziva Skupštine Crne Gore, sliči zgrada Zetske banovine na Cetinju, sada śedište Ministarstva kulture — ta je zgrada sagrađena 1932. godine, dakle po sprskom okupacionom uništenju nezavisnosti Crne Gore, pa i uništenju suverenog prava crnogorskoga naroda da bira poslanike svoga parlamenta.

U toj zgradi je prvotno useljena administracija Zetske banovine, jedne od ukupno devet teritorijalnih jedinica koje je Zakonom o nazivu i podeli na upravna područja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca oktorisao Aleksandar Karađorđević u jesen 1929. — a po zavođenju, provjerljivo je, svoje pro-fašističke DIKTATURE početkom iste godine, kada je: - raspuštio parlament; - zabranio sve političke stranke, osim svoje; - do kraja pritegao cenzuru štampe, zabranio slobodu govora i opozicionih skupova, etc.

Diktator Karađorđević je lično i postavljao banove (naziv preuzet iz hrvatske tradicije), a na prijedlog vlade u Beogradu koju je, opet, on takođe postavljao. Nije postojala makar imitacija kakve regionalne skupštine u tim banovinama, pa ni u Zetskoj; te u zgradi banovine na Cetinju i nije bilo predviđeno da se sastaje ikakav parlament.

Drugim riječima, demokratska praksa nije postojala radi izbora i-ili smjene bana na Cetinju, koji je imao od diktatora iz Beograda delegiranu vlast i nad policijom i žandarmerijom; a ban Sočica je, upravo iz te zgrade, u ime Karađorđevića, između ostalih zločina, naredio i izvršenje pokolja 26. juna 1936. na Belvederu.

Zgrada Zetske banovine, koju su danas vojvoda Mandić i njegov sekretar Klarić podvalili javnosti za logo Skupštine Crne Gore nema nikave veze s izvornom tradicijom crnogorskoga parlamentarizma. Štoviše, vojvoda ismijava parlamentarnu demokratiju s logom zgrade koja je podignuta da se iz nje represivno sprovodi lična diktatura krvavog Karađorđevića.