Uzbekistan (V)

Piše: Gordana Borović (tekst sa Fejsbuk profila prenosimo uz saglasnost autorke, objavljeno 12. januara)

Rekoh već da u ovom kraju svijeta od starina vole mauzoleje. Jedan od najvelelepnijih je Timurov, ili Tamerlanov, Gur-e Amir, u Samarkandu, što na persijskom znači, naravno, “mauzolej”.

Pred ulazom proćaskasmo sa srednjovječnim parom iz Pariza. Dva puta su bili u Crnoj Gori, ostali fascinirani, ali bi pariskog gradonačelnika poslali u Uzbekistan da nauči kako se održavaju javne površine i čistoća.

Ta je impresivna građevina bila kasnije uzor nekim drugim mauzolejima, među kojima i za Tadž-Mahal.
Timur, koji je rođen 1320, 70-tak kilometara južno od Samarkanda, tvrdio je da je Džinkis-kanov potomak.

Po okrutnosti mu je svakako bio dostojan, a njegov lik jasno pokazuje mongolsko porijeklo. Osnivač je Timuridskog carstva, koje se protezalo od Bosfora do Kine, sa prijestonicom u Samarkandu. Njegov otac je bio prvi mongolski plemenski vođa koji je primio islam. Govorimo o XIV vijeku. Poharao je sve kuda je prošao, uključujući Delhi.

Zanimljivo je da je, kao vrstan igrač šaha, osmislio “Tamerlanov šah”, sa 110 polja i duplo više figura, kao i dvije dodatne “citadele”.

Zanimljivo je i da je u bici kod Angore, današnja Ankara, porazio 1402. sultana Bajazita, sina Muratovog, onog sa Kosova, a čija je jedna od žena bila Olivera Hrebeljanović, ćerka srpskog cara Lazara.
Ne pitajte me kako su završili. Zavisno od izvora koje koristite.

Tamerlan je umro samo mjesec dana nakon što je krenuo u pohod na Kinu, 1405. godine. Njegova omiljena žena, Bibi Hanum, ostaviće za sobom jednu od najljepših građevina u Samarkandu. Ima tu priča o glavnom arhitekti i ukradenom poljupcu lijepe Bibi dok joj muž osvaja svijet i reže glave… Džamija je svakako vrlo brzo počela da se urušava, nešto sa statikom nije pošlo kako treba, možda i zato što je Bibi previše požurivala radove… Danas je, uostalom kao i sve ostalo, dobro nalickana. Ljepša i starija nego nova.

Vele da će svakog ko se usudi da pomjeri Tamerlanov kovčeg od zelenog žada, stići prokletstvo. Za to postoje i dokazi.

U XVIII vijeku, persijski šah ga je odnio u Persiju. Tada je, nezgodnim rukovanjem, kovčeg pukao, što se vidi i danas, a persijskog šaha potjerao je svaki maler, pa mu se i sin razbolio. Dječak je ozdravio čim su kovčeg, brže-bolje, vratili nazad.

Mihail Gerasimov, ruski arheolog i antropolog, naivno ne vjerujući u kletve, prenio je Timurove ostatke u Taškent, 19. juna 1941. godine, u namjeri da rekonstruiše njegov lik. Tri dana nakon toga, počela je operacija Barbarosa, nacistička Njemačka je napala SSSR.

Gerasimov je, navodno, svakako rekonstruisao Timurov lik, (njegov likovni prikaz objavljen je u II dijelu), a ostaci čuvenog osvajača vraćeni su u Samarkand naredne godine. Kasniju prekretnicu u ratu neki pripisuju upravo tom događaju.

Tamerlan, okrutni ratnik čiji je uzor bio Aleksandar Makedonski, imao je znamenitog unuka, koji leži u istom mauzoleju, pored još nekoliko članova familije, velikog naučnika, matematičara i astronoma, Ulug-bega (1394 - 1449). Kao što mu je đed među najvećim osvajačima u istoriji, tako je ovaj beg stavljen u istu ravan sa čuvenim naučnicimam, Galileom ili Đordanom Brunom. Pored Samarkanda je imao opservatorij. Otkrio je mnoštvo zvijezda i, pored one u Bukhari, osnovao, početkom XV vijeka medresu i u Samarkandu, jednu od tri koje krase trg Registan.

Da pomenem i Ruhobad mauzolej iz 1380, pa Šahi Zinda, na padinama brda Afrosijab, koja se dovodi u vezu sa Kusam ibn Abasom, rođakom proroka Muhameda, za koga se smatra da je donio islam u ove krajeve.
Najčudniji od svih mauzoleja, svakako je onaj Hodže Danijara, odnosno proroka Danila, na brdu nadomak Samarkanda. Prorokovi ostaci, navodno, neprestano rastu i zato se povremeno njegov kovčeg prepravlja i produžava.

Trenutno je dug oko 18 m. Viđela svojim očima. Ne znam što reći.

.

.

.

.

(Nastavlja se…)