Svemirski teleskop stigao na odredište, a kad stižu objašnjenja uzbudljivih naučnih misterija?

Nakon generacije napornog rada i iščekivanja, svemirski teleskop Džejms Veb, najveća i najmoćnija svemirska opservatorija u istoriji, stigao je na konačno odredište u poneđeljak, kako bi mogao da zaviri u univerzum dalje nego ikada ranije, potencijalno uhvativši obrise prvih zvezda i galaksija.

Od kad je lansiran u svemir na katolički Božić, Veb je proputovao milion kilometara do Lagranžove tačke 2 (L2), što je mjesto na kome su gravitaciona polja Zemlje i Sunca u ravnoteži.

 
Teleskop je proizvod višedecenijske saradnje između NASA-e, Evropske svemirske agencije i Kanadske svemirske agencije. Očekuje se da će Veb, koji je sto puta osjetljiviji od svemirskog teleskopa Habl, pojasniti mnoštvo uzbudljivih naučnih misterija, uključujući i pitanje ima li vanzemaljskog života na drugim planetama.

Tim iza Veba je na kratko ispalio potisnike teleskopa oko 14:00 po istočnoevropskom vremenu u poneđeljak, što je teleskop gurnulo u orbitu oko Sunca u L2. NASA je održila konferenciju kako bi najavila dolazak teleskopa u novi dom, gdje će ponuditi prizore univerzuma koje nikada ranije nismo vidjeli. 

„Pratićemo manevar u realnom vremenu, u trajanju od samo pet minuta — manevar je veoma kratak“, rekla je Karen Rišon, inženjerka za dinamiku leta svemirskog teleskopa Džejms Veb u NASA-inom centru za svemirske letove Godard, u razgovoru. „Ubrzo nakon toga, saznaćemo u realnom vremenu da li je letjelica radila onako kako smo očekivali.”

Lagranžove tačke su čudne lokacije u svemiru gdje gravitaciono privlačenje dva velika tijela, kao što su zvezde ili planete, može uspostaviti ravnotežu sa centripetalnom silom malog objekta, kao što je svemirska letelica koja orbitira.

L2 se nalazi iza Zemlje iz perspektive Sunca, što je čini idealnim parking mjestom za infracrveni teleskop poput Veba. To je zato što je, da bi se zagledao u drevni univerzum, Vebu potrebna sjenka da ga zakloni od blještavila Sunca. Na L2, štitnik od sunca opservatorije će uvijek biti pozicioniran prema unutrašnjem solarnom sistemu, stvarajući trajnu tamnu stranu koja će održavati temperaturu instrumenata teleskopa na hladnih -223°C (-370°F). Ledene temperature omogućavaju Vebu da uhvati infracrveno svjetlo sa udaljenih meta bez toga da ih obližnji izvori toplote izobliče.

U danima nakon lansiranja, Veb je obavio dvije korekcije putanje koje su ga postavile na glatku stazu ka L2. Ove početne manevre izvodili su potisnici projektovani da pokreću teleskop u kompaktnom obliku.

„Prva dva manevra su bila nevjerovatno precizna“, rekla je Rišon. „Radila sam na mnogim misijama, i nikada mi se nije dogodilo da se pogonski sistem poklopi sa 1 procentom onoga što smo predvidjeli i modelirali kada ga prvi put koristimo, tako da je bilo divno. Malo preciznije iz druge, jer smo naučili od prvog puta.”

So…you’ve heard that the Webb telescope will be orbiting Lagrange point 2. But what even is that, anyway? And how do you orbit something that isn’t an object?

We’ve got you! Here’s a thread ⬇️#UnfoldTheUniverse pic.twitter.com/7YTUeKh3Me

— NASA Webb Telescope (@NASAWebb) January 21, 2022

Tokom proteklih nekoliko nedjelja, međutim, Veb je procvjetao u svom konačnom obliku, uspješno izvodeći složeni niz komandi koje su uključivale navigaciju stotina potencijalnih tačaka kvara.

Iz tog razloga, manevar od poneđeljka će se izvoditi uz pomoć drugog skupa potisnika koji odgovaraju potpuno raspakovanoj varijanti teleskopa, sa drugačijim centrom gravitacije. Uprkos činjenici da ovi potisnici još nisu testirani u svemiru, Rišon je rekla da ne smatra manevar posebno rizičnim. Čak i ako nešto krene po zlu, Vebu ima rezervni set potisnika koji bi odmah mogao da krene u akciju, dodala je.

Potisnici će takođe nastaviti da stabilizuju Vebovu široku orbitu u L2 do kraja misije, za koju se predviđa da će trajati 20 ili više godina. Putanja koju teleskop treba da prođe oko tačke šira je od orbite Meseca oko Zemlje i izgleda kao „zakrivljeni čips“, istakla je Rišon.

Teleskopu će i dalje trebati oko šest mjeseci da kalibriše instrumente prije nego što bude mogao da započne naučnu misiju. Ali ako sve bude išlo po planu, teleskop će biti spreman da pošalje zapažanja na Zemlju ovog ljeta, zvanično obilježavajući novu eru u razumijevanju univerzuma.