„NEVINOST“ BEZ ZAŠTITE

Piše: Slobodan Jovanović 

Śećam se jedne karikature na kojoj se muški lik obraća dami riječima: „Ja sam političar, ali sam od onih poštenih!“, a dama mu odgovara: „Ja sam prostitutka, ali sam od onih nevinih!“. Dan posvećen slobodi medija bješe prilika da, slično dotičnoj dami, mnogi medijski defraudantni održe moralne pridike o sopstvenom doprinosu profesionalizaciji medija, ali i o neprofesionalnosti i zavisnosti drugih od centara moći.

To uzdizanje sebe i medija koje uređuju ili rade u njima, samo potvrđuje da živimo u vremenu raširene prodaje deluzija. Ili nečeg drugog, za nešto drugo. Samo zato što predstavnici evropskih institucija i same institucije imaju predrasudu da je svaka šuša hrabra jer se suprostavlja, u njihovoj percepciji, apsolutizmu političara na „divljem Balkanu“.

Taj stereotip polazi od knjiške pretpostavke da svi kritički mediji prema vlasti, pored informativne, vrše i kontrolnu funkciju i svojim praćenjem i istraživanjem rada svih instuticaja koje pośeduju mogućnost zloupotrebe moći, predstavljaju preventivu mogućim nelegalnim aktivnostima. Po toj logici stereotipa nametnuto je Crnoj Gori i drugim zemljama kandidatima za EU, obaveza da suspenduju u zakonodavstvu svaku mogućnost sudske zaštite od pisanja medija. Zahvaljujući tom stereotipu tzv. kritički mediji uspjeli su da se nametnu kao glavni izvjestilac međunarodnih faktora o stanju medija u Crnoj Gori, tako da svaki međunarodni izvještaj vrvi od ocjena sa prepoznatljivim rukopisom iz domaćih medijskih i NVO kuhinja.

Da stvari budu gore, ti mediji i NVO koji presuđuju o stepenu medijskih sloboda u međunarodnim izvještajima, imaju, pored očigledne političke podrške, i finansijsku potporu iz fondova EU i drugih. I to potpuno bez razumijevanja unutrašnjih političkih odnosa, principjelnih i neprincipjelnih saveza, vanjskopolitičkih orjentacija i uticaja političkih centara iz drugih država. Tako da imamo šizofrenu situaciju da evropski i drugi zapadni fondovi politički i materijalno subvencionišu one koji, u najmanju ruku, predstavljaju logistiku političkim opcijama suprotnim evroatlanskoj orjentaciji Crne Gore. Iako crnogorske bezbjednosne službe svoj posao ne obavljaju kako treba, pa se informacije u finansiranju političkih i medijskih subjekata kreću u zoni poluinformacija, skoro da je izvjesno da te iste medije finansijski pomažu i iz izvora koji Crnu Goru vide kao dio interesa Rusije i Srbije.

Zbog suspendovanja zakonske odgovrnosti stvorena je svijest u mnogim medijima, koji sebe titulišu kao kritičke, profesionalne i istraživačke, o pravu da pišu o svemu, bez ikakve odgovornosti. Tačno je da mediji imaju pravo i slobodu da pišu o svemu i svačemu, da istražuju, obavještavaju javnost o svemu što može interesovati njihove čitaoce, ali i obavezu da poštuju načelo istine, ljudska prava i dostojanstva svakog o kome pišu ili mu se obraćaju, da budu pristojni, da pośeduju društvenu odgovornost i ne zloupotrebljavaju svoja glasila u obračunima sa neistomišljenicima, na način koji krši profesionalnme norme. Odnosno, mediji ne smiju biti oružje u bilo čijim rukama. A oni u Crnoj Gori ne da jesu, već predstavlja najprimitivniji, nejbezočniji i najmanipulativniji oblik zloupotrebe medija u političkom cilju, usput stvarajući ogromne podjele, animozitete, podstičući na mržnju, nasilje i slično.

Evropske institucije moraju shvatiti da je svako društvo specifično na svoj način, da je Crna Gora nevelika i brojčano mala, sa nevelikim resursima, te je to čini ranjivom od uticaja i djelovanja spolja. Iako i sam vjerujem da Javni servis Crne Gore mora imati ekvidistancu prema svim političkim subjektima, ovakav kakav je danas on je preslabašan u odnosu na svu silu medija u Crnoj Gori i izvan Crne Gore koji imaju ogroman uticaj na stanovništvo Crne Gore. Zato je smiješna povika na Javni servis, kao da od njega zavisi crnogorsko javno mnjenje. Ustvari, samo se želi ugušiti bilo koji glas koji odudara od uređivačke politike najvećeg medijskog koncerna, Vijesti, da se napravi po njihovoj mjeri i kopijom onoga što je nedavno bio, kad je, kao, bio „profesionalan“. Umjesto da se međunarodna zajednica pozabavi više nego pretjeranim trolovanjem javnog medijskog prostora, ranjivošću Crne Gore od čak neprijateljskog medijskog uticaja spolja i iznutra, ona svojim pogledom sa kalpacima na očima, produbljuje tu ionako poražavajuću saituaciju.

Protiv Crne Gore vodi se konstantna kampanja, i spolja i iznutra, često i u sprezi, kojom je stvorena slika o Crnoj Gori kao zemlji kriminala, trgovine drogom, u kojoj vlada korupcija, pljačka... iako se Crna Gora ni po čemu ne razlikuje od drugih tranzicionih zemalja, uključujući i one iz kojih se kampanja najviše vodi. Ilustrativno je koliko je tzv „šverc cigareta“ korišćen u kriminalizaciji Crne Gore, iako je u pitanju bio tranzit cigareta preko teritorije Crne Gore, po odluci Vlade Crne Gore, čija je naplata obavljana preko vladine agencije, a sredstva se slivala u budžet, dok je u zemlju koja je prednjačila u kriminalizovanju Crne Gore dnevno ulazilo na storine šlešera sa cigaretama koje su završavale na ulici, bez ijednog dinara budžetskog prihoda. Tako smo imali situaciju da srpske medije nikada nije interesovao ogroman novac koji je opljačkan iz budžeta Srbije i završio u privatnim džepovima, ali su izuzetno bili zainteresovani da se Crna Gora ocrni pred međunarodnom javnošću, tobože zabrinuti što su Talijani, koji su tranzitirali robu preko Crne Gore, oštetili budžet države Italije.

Slično je i sa mnogim drugim aferama, koje su vrlo perfidno i sračunato konstruisane s ciljem da se nanese direktna šteta Crnoj Gori. Zato je nužno pozabaviti se projekcijom koliko je koštala Crnu Goru negativna kampanja koja je konstantno vođena protiv nje, koliko košta konstantno proizvođenje unutrašnje nestabilnost od strane određenih političkih subjekata, nevladinih organizacija i medija? Kako nijesam ekonomski laik, vjerujte mi da se radi o ogromnim sredstvima. Isti oni koji su doprinijeli satanizaciji Crne Gore često pitaju zašto nema investitora iz USA, Velike Britanije, ... iako sami ne biraju sredstva i ne pitaju za cijenu koju plaća i koju će plaćati država i društvo da ostvare svoje ciljeve...

Ne mogu drugačije kvalifikovati do patologijom, prljave medijske kampanje koje su doprinjele suludoj situaciji da veliki broj građana Crne Gore misli da se Vlada Crne Gore i/ili njen predśednik bave trgovinom narkoticima, oružjem, reketiranjem, međunarodnim švercom... Bilo bi dobro da nam međunarodna zajednica objasni je li stvaranje takve slike o državi Crnoj Gori profesionalno novinarstvo, da li je to ta vrsta medijskih sloboda koje zagovaraju? Ili dijele li i oni takva saznanja o državi Crnoj Gori i njenim najvišim funkcionerima?

Pa ako ne dijele, onda da razmisle o tome da se vrati u zakone Crne Gore krivična odgovornost za iznošenje teških neistina i blaćenja, makar oni dali sudije za sudsko vijeće u te svrhe o trošku države Crne Gore. Jer, Crnoj Gori i normalizovanju političke situacije prijeko je potrebna medijska uređenost i odgovornost za javnu riječ.

Nije istraživačko novinarstvo bacanje gomila kamenja, pa ako jedan od njih pogodi, proglašenje svakog kamena za istinu. I nije gušenje slobode medija tužba predśednika države protiv Vijesti, nego doprinos odgovornosti medija za napisano i izgovoreno. A i građani Crne Gore treba da znaju što je istina od desetina teških difamacija na račun prvog čovjeka države? Nikoga ne amnestira što se te optužbe prenose kao tuđe, jer bi tako svako mogao postati žrtva nečije osvete ili nečega sličnog.