NOVI POTRESI U VASELJENI: Srbi opet pred izborom – Moskva ili Carigrad

Piše: Vladimir Jovanović

Najkasnije tokom oktobra ove godine, svjetsko pravoslavlje će udariti novi „cunami”, izazvan sukobom Vaseljenske i Moskovske patrijaršije oko autokefalije Pravoslavne crkve Ukrajine (PCU).

Do tada će, procjenjuje se, uslijeditii službeno priznanje PCU od strane Grčke pravoslavne crkve (Crkve u Republici Grčkoj). Na drugoj strani, dva ključna patrijarha – vaseljenski Vartolomej i ruski Kiril – neće se u najboljem slučaju jednovremeno pojaviti u Srbiji na već zakazanoj liturgijskoj „centralnoj proslavi” osam vijekova navodne autokefalije Srpske pravoslavne crkve (SPC).

Koji jubilej od 800. godina slavi SPC? Sv. Sava nije dobio autokefaliju

Patrijarsi Carigrada, Aleksandrije, Antiohije, Jerusalima (1531): Nikad nije postojala autokefalna Srpska crkva

***

Dvije sinodalne komisije Grčke pravoslavne crkve, formirane početkom o.g. radi ispitivanja opravdanosti davanja autokefalije PCU od strane Vaseljenske patrijaršije, završile su rad i obje su donijele pozitivne nalaze – objavio je „ВВС News Україна”. Predviđa se zasijedanje Sinoda Grčke crkve i zvanično priznanje autokefalije PCU – najranije tokom oktobra.

U međuvremenu, vaseljenski patrijarh Vartolomej je u izjavi 14. jula emitovanoj na ukrajinskoj TV „TCH” eksplicitno najavio: „Mi se molimo i nadamo se da će sve pomjesne pravoslavne crkve, prije ili kasnije, priznati nezavisnost PCU, a prva crkva koja će priznati PCU će biti sestrinska Crkva u Grčkoj”.

Još 10. juna su Jeronim, arhiepiskop atinski i cijele Grčke, poglavar Grčke crkve, i Epifanij, mitropolit kijevski i cijele Ukrajine i poglavar PCU, molitveno u Carigradu sasluživali u večernjem bogosluženju u čast imendana vaseljenskoga patrijarha Vartolomeja.

Službom je načelstvovao Vartolomej. To još uvijek nije bilo i liturgijsko sasluživanje Jeronima i Epifanija. Blaženjejši Jeronim darovan je od Epifanija panagijom, koju je poglavar Grčke crkve cjelivao, etc.

Poglavari Grčke i Ukrajinske crkve molitveno sasluživali!

Arhiepiskop Jeronim se sastao 26. juna s mitropolitom Ilarionom Alfejevim, predśednikom odjeljenja za vanjske crkvene odnose Moskovske patrijaršije. Saopšteno je da se raspravljalo o „jedinstvu crkve”, ali, zvanično, ukrajinsko pitanje navodno nije pomenuto. Rusi su 15. oktobra prošle godine upravo zbog tog pitanja prekinuli jedinstvo s Vaseljenskom patrijaršijom.

Sve u svemu, Grčka pravoslavna crkva bi trebala postati od pomjesnih crkava prva nakon Vaseljenske patrijaršije koja će stupiti u neposredno evharistijsko i kanonsko jedinstvo s autokefalnom PCU. Poglavar PCU Epifanij će doći u Atinu i liturgijski sasluživati s Jeronimom.

To će izazvati odmazdu od strane Ruske crkve: možda prekid jedinstva s Grčkom crkvom.

***

U oktobru će se odigrati još jedan događaj koji će bjelodano pokazati zjapeće raspukline u Istočno-pravoslavnoj crkvi. Sabor SPC, „povodom velikoga jubileja, 800-godišnjice autokefalije”, najavio je „centralnu proslavu”, koja će biti održana „u oktobru u manastiru Žiča (kod Kraljeva) i u Beogradu”.

Iako su pozvani „najviši predstavnici svih autokefalnih pravoslavnih crkava”, već se sluti da svi neće doći. Naime, pišu srpske „Večernje novosti”, „očekuje se da će jubileju SPC prisustvovati više poglavara sestrinskih crkava”. Među pozvanima su i vaseljenski patrijarh Vartolomej i ruski patrijarh Kiril, no isključeno je da bi se oni mogli jednovremeno pojaviti u Žiči i-ili u Beogradu.

Vartolomej je potvrdio da su ga Srbi pozvali: „Ako Bog dâ doći ću u Beograd, na poziv patrijarha Irineja”. Ali, on je u intervjuu za „Politiku” zimus dodao kako je „pozvan na proslavu jubileja hirotonije Svetog Save”, a ne proslavu jubilieja „autokefalije” – to su temeljno različite formulacije.

Vartolomej za „Politiku” (kompletan intervju)

Rusi su, na drugoj strani, proteklih godina milione potrošili na završetak radova druge faze i dekoraciju unutrašnjosti Hrama Svetoga Save na Vračaru. Tu je planiran drugi dio „centralne proslave” SPC.

Hram je postao jedna vrsta spomenika uticaju ruske politike u Srbiji i nije bez simbolike da je predśednik Vladimir Putin zimus tu okončao pośetu Beogradu. Malo je vjerovatno da bi se Srbi eventualno usudili Vartolomeja i arhijereje Vaseljenske patrijaršije uvesti unutra i dozvoliti im da tu služe liturgiju.

U Beogradu, naravno, najesen neće biti PCU – druge najbrojnije pravoslavne crkve u svijetu, ali, vjerovatno, ni treće po brojnosti: Rumunske pravoslavne crkve. Sabor SPC je, nedavno, objavio da „po ko zna koji put izražava svoju zaprepašćenost i ogorčenost uslijed nekanonskih upada episkopâ i sveštenikâ Rumunske crkve u eparhije SPC u istočnoj Srbiji”.