Vučić bira novog mitropolita crnogorsko-primorskog – šestog po redu

Piše: Vladimir Jovanović

Sinod SPC u Beogradu juče je naimenovao episkopa budimljansko-nikšićkoga Joanikija Mićovića (61) za administratora Mitropolije crnogorsko-primorske. Prema Ustavu SPC, „upražnjenom eparhijom upravlja administrator”.

Ostaje da se vidi koga će postaviti za budućega mitropolita. Do tada u Eparhiji crnogorsko-primorskoj SPC administrator ne može započinjati nikakav posao koji bi se ticao eparhijske organizacije, niti se mogu izvoditi kakve važne promjene u poslovima koji su započeti za vrijeme upravljanja Amfilohija Radovića.

Joanikije Mićović je naimenovan za administratora, iako je Amfilohije imao svoga pomoćnika – vikara, titularnoga episkopa dioklijskoga Metodija Ostojića (44). On nije rođen u Crnoj Gori, nego u Sarajevu, očevim porijeklom je iz Crne Gore. Ostojić se u posljednje vrijeme rijetko pojavljuje u javnosti.

Osim Mićovića, još su dvojica arhijereja SPC rođena u Crnoj Gori: episkop buenosajreski i južnocentralnoamerički Kirilo Bojović (Podgorica, 1969) i episkop zahumsko-hercegovački Dimitrije Rađenović (Cetinje, 1976).

Kriterijum po mjestu rođenja ne mora biti odlučujući. Iz Beograda su, na primjer, 1947. za mitropolita crnogorsko-primorskoga postavili dotadašnjega vikarnoga episkopa moravičkoga Arsenija Bradvarevića, rodom iz Banatske Palanke!

Ne postoji ni precizan rok za izbor nasljednika Amfilohija. Ustav SPC navodi: „Izbor arhijereja upražnjene eparhije ima se izvršiti u roku predviđenom kanonima”. Te odredbe se mogu rastegljivo tumačiti. Izbor može biti odložen i nekoliko godina, ali ne u nedogled.

Uostalom, ne mora biti naimenovan ni neko od sadašnjih srpskih arhijereja, nego Patrijaršija Srbije može rukopoložiti neko za javnost novo lice za episkopa, proizvesti ga u mitropolita i postaviti na Cetinje.

Na primjer, Tomo Dajković, prethodno mirski sveštenik, paroh – imao je porodicu, đecu – po upokojenju supruge radio je kao administrativac (upravitelj) Patrijaršije. U njegovoj 66-oj godini su ga iz vrha SPC za par neđelja zamonašili – dobio je ime Danilo, rukopoložili i 1961. postavili za mitropolita crnogorsko-primorskoga!

Da bi bio izabran novi mitropolit potrebno je da se sastane i o tome odlučuje Arhijerejski sabor SPC. Po pravilu, taj se Sabor okuplja barem jednom godišnje, obično u proljeće. Ove godine, navodno zbog pandemije, još se nije sastajao.

Unutar episkopata SPC postoje klanovi, oštro sukobljeni, ponajviše u odnosu prema Aleksandru Vučiću. Ali, najveću podršku ima frakcija patrijarha Irineja Gavrilovića, koja je lojalna Vučiću. Amfilohije je bio nezvanični predvodnik manjinske, antivučićevske frakcije. Na temelju ubjedljive kontrole episkopata, nije teško zaključiti da će novoga  mitropolita SPC na Cetinju posredno izabrati upravo – Vučić.

Izbor novoga mitropolita crnogorsko-primorskoga Sabor SPC će obaviti ako mu prisustvuje dvije trećine svih eparhijskih arhijereja – a njih je ukupno čedrdesetak. Kod tog izbora, ako se ne postigne jednodušnost, glasa se tajno i odlučuje apsolutna većina glasova.

„Ako se glasovi tako podijele da nijedan kandidat ne dobije apsolutnu većinu glasova”, precizira Ustav SPC, „pristupa se odmah užem izboru između dvojice koji su najviše glasova dobili. Koji će kandidat doći u uži izbor od onih koji su dobili jednak broj glasova, odlučuje Patrijarh, koji odlučuje i kod užeg izbora, ako se glasovi podjednako podijele”.

Po izvršenom izboru, patrijarh SPC proglasiće novoga mitropolita crnogorsko-primorskoga, te će mu o tome izdati gamatu s njegovim i potpisima članova Sinoda.

Naravno, ova praksa nije viševjekovna tradicija Crne Gore. Novi mitropoliti na Cetinju birani su i postavljani isključivo od Crnogoraca: od Ivana Crnojevića, preko Crnogorskoga zbora do knjaza Danila I i Nikole I Petrovića-Njegoša. Mitropolit na Cetinju ujedno je oduvijek bio i poglavar autokefalne Crkve.

Što se tiče Mitropolije crnogorsko-primorske, ima tradiciju od svega devet decenija. Postoji od 1931. Njezin osnivački akt je Ustav SPC iz te godine.

Tu se za SPC utvrđuje „administrativna podela na eparhije” (čl. 11 st. 1), te pod br. 20 navodi novoosnovana „Crnogorsko-primorska eparhija, sa sedištem na Cetinju” (čl. 12 st. 1), na čijem je čelu arhijerej po položaju sa titulom mitropolita (čl. 12 st. 2).

Dosadašnji mitropoliti crnogorsko-primorski, administratori i vikarni episkopi, bili su:

Gavrilo Dožić (1931-1938)

Nikolaj Jokanović (1938-1939, aministrator)

Joanikije Lipovac (1940-1945)

Josif Cvijović (1945-1946, adminitrator)

Vladimir Rajić (1946-1947, administrator)

Arsenije Bradvarević (1947-1954)

Makarije Đorđević (1954-1955)

Vikentije Prodanov (1955-1958, administrator)

Hrizostom Vojinović (1958, administrator)

Pavle Stojčević (1958, administrator)

German Đorić (1958-1959, administrator)

Andrej Frušić (1959-1961, administrator)

Danilo Dajković (1961-1990)

Nikanor Bogunović (1985-1990, vikar)

Amfilohije Radović (1990-2020)

Jovan Purić (2004-2011, vikar, episkop dioklijski)

Kirilo Bojović (2016-2018, vikar, episkop dioklijski)

Metodije Ostojić (2018, vikar, episkop dioklijski)

Joanikije Mićović (2020, administrator).

***

Srpska pravoslavna crkva – Patrijaršija u Beogradu ustrojena je 1920. godine. To je urađeno pod apsolutnom kontrolom državnih vlasti Kraljevine SHS (Jugoslavije).

Tri ključna pravna akta, iz epohe države koja više ne postoji, definisala su i još definišu SPC, uključujući i status 1931. prvi put u istoriji formirane Crnogorsko-primorske eparhije (mitropolije). Nikad ranije nije postojao takav crkveni entitet u Crnoj Gori.

Sva tri akta propisana su i proglašena od necrkvenoga lica, laika – Aleksandra Karađorđevića, te drugih laika, premijera i ministara Kraljevine SHS/Jugoslavije. I još su u najznačajnijim svojim odredbama na snazi. To su:

UKAZ od 17. juna 1920. godine;

ZAKON O SRPSKOJ PRAVOSLAVNOJ CRKVI od 6. novembra 1929. godine;

USTAV SRPSKE PRAVOSLAVNE CRKVE od 16. novembra 1931. godine.

Na temelju ovih akata dovršeno je i „ukidanje” 1485. utemeljene autokefalne Mitropolije crnogorske - Crnogorske pravoslavne crkve, započeto 1918. po srpskoj okupaciji Kraljevine Crne Gore…