Piše za Antenu M: Tomislav Marković
U drugoj polovini 80-ih u nacionalističkim intelektualnim krugovima obnovljena je ideja svesrpskog ujedinjenja, odnosno stvaranja Velike Srbije, ponovo je oživjela zamisao o obnovi Dušanovog carstva. Mnogi su se intelektualci tada odali novopronađenoj kartografskoj strasti, pa su se bacili na crtanje mapa i na prekrajanje republičkih granica. Slobodan Milošević je prigrlio tu ideju, jer mu je omogućavala opstanak na vlasti, i sprovodio je u djelo ognjem i mačem, tvrdeći da se samo bori za očuvanje Jugoslavije.
Za razliku od Miloševićeve mimikrije, druge partije nijesu bile tako samozatajne, već su stvaranje Velike Srbije javno proklamovale. Najpopularnija među njima bila je Srpska radikalna stranka Vojislava Šešelja, čiji partijski program i dan-danas počinje poglavljem “Ujedinjenje srpskih zemalja” u kojem stoji: “Novoosnovana država će obuhvatiti teritorije Srbije, Crne Gore, Republike Srpske i Republike Srpske Krajine”. Taj program je 90-ih pridobio povjerenje miliona glasača.
Zanimljivo je da je i Srpska napredna stranka Aleksandra Vučića imala u svom programu nešto slično. Naime, tamo je pisalo da će “stvoriti uslovе za formiranjе zajеdničkе ili jеdinstvеnе državе srpskog naroda i svih ostalih građana koji živе na tеritoriji Srbijе i Rеpublikе Srpskе.” Tek kad je Vučić 2014. godine posjetio Sarajevo, mediji su objavili ovaj dio programa i digli halabuku, pa je on hitno uklonjen.
Doduše, samo sa sajta centrale u Srbiji, na sajtu ogranka Srpske napredne stranke u Republici Srpskoj, među 10 osnovnih principa, pod tačkom dva stoji i ovaj dio: “Političko približavanje i ekonomsko jedinstvo sa Republikom Srbijom, predstavlja realnu politiku koja će u budućnosti, mirnim putem i poštovanjem volje naroda, normi međunarodnog prava i Ustava, stvoriti uslove za formiranje zajedničke ili jedinstvene države srpskog naroda i svih ostalih građana koji žive na teritoriji Republike Srpske i Srbije”. Toliko o odsustvu teritorijalnih aspiracija prema susjedima među naprednjacima.
Provizorne granice na Balkanu
Ni danas mnogi ne odustaju od ideje ujedinjenja svih Srba u jednu oveću državu, samo što se ona rijetko vodi po imenom Velike Srbije, budući da je ovaj pojam kompromitovan rušenjem Vukovara, opsadom Sarajeva, pokoljima u Podrinju, genocidom u Srebrenici, kosovskim hladnjačama, masovnim grobnicama širom Srbije, silnim ratnim zločinima. Danas se češće govori o srpskom duhovnom prostoru, srpskom kulturnom prostoru, a u posljednje vrijeme je puštena u opticaj sintagma “srpski svet”. To je hipokoristik, ime od milja za Veliku Srbiju, pod kojim se podrazumijeva srpski prostor sa dominacijom svetosavlja u trouglu Banjaluka-Beograd-Podgorica. O tome govore mnogi intelektualci, poput istoričara Aleksandra Rakovića, ali i državni funkcioneri, počev od notornog Aleksandra Vulina, pa redom.
I prije nego što su počele priče o “srpskom svetu”, zatočnici imperijalnog projekta nijesu sjedeli skrštenih ruku. Mnogi zvanični državni dokumenti pokazuju da srpske vlasti granice na Balkanu ne shvataju kao nešto trajno. Na primjer, Narodna skupština je usvojila Strategiju odbrane i nacionalne bezbjednosti Srbije u kojoj su definisani i prioriteti spoljne politike, to jest „briga o svim Srbima gdje god živjeli”, a navodi se i da je „očuvanje Republike Srpske kao entiteta u sastavu Bosne i Hercegovine“ od posebnog značaja za bezbjednost i odbranu Srbije.
Ili Povelja o srpskom kulturnom prostoru koju su potpisali tadašnji ministar kulture i informisanja Srbije Vladan Vukosavljević i ministarka prosvjete i kulture Republike Srpske Natalija Trivić. Cilj te Povelje je, kako reče ministar, „sprovođenje jedinstvene kulturne politike koja bi trebalo da bude prisutna u srpskom narodu bez obzira na politički format i na državu u kojoj on živi”. Drugim riječima, neće ministarstva kulture država u regionu u kojima Srbi žive određivati kulturnu i obrazovnu politiku za sopstvene građane srpske nacionalnosti, već će to raditi Ministarstvo kulture Srbije.
Vječne dileme nepažljivih čitalaca teološke literature
Zanimljiva je u svemu tome uloga Srpske pravoslavne crkve koja pruža podršku velikosrpskim idejama, a daje i sopstvenu infrastrukturu za njeno ostvarenje, kao što je to slučaj u Crnoj Gori. Ništa čudno, budući da je vrh SPC podržavao ratne zločince 90-ih i da se crkva nikad od toga nije ogradila. Sasvim je logično što je počivši patrijarh Irinej presudu masovnom ubici Ratku Mladiću ocenio kao "đavolje djelo". On čak nije skrivao aspiracije prema susjednim državama, već ih je otvoreno iznosio.
Na primjer, na Sajmu knjiga 2017. godine patrijarh je rekao: “Gdje god žive Srbi, to je Srbija, pa bilo da su u Bosni, u Crnoj Gori ili na drugim mjestima”. Mnogi crkveni velikodostojnici ne priznaju crnogorsku i bošnjačku naciju, a i na Makedonce gledaju podozrivo; što se njih tiče, te nacije ne postoje, sve je to plod komunističke ujdurme, zli bezbožnici su ubijedili ove narode da nijesu Srbi.
Za patrijarha su Crnogorci bili isto što i Šumadinci, Vojvođani, Ličani, Bosanci, Hercegovci. Za njega su Bošnjaci bili “potomci svetog Save”, a za Amfilohija “lažni ljudi lažne vjere”. Amfilohije je nazivao Crnogorce Đilasovim i komunističkim kopiladima, a Crnu Goru fildžan državom koja je nastala u Brozovom jajcu. Za patrijarha Irineja Republika Srpska je bila najmlađa srpska država, a granica između Srbije i Republike Srpske - nepostojeća: “Ne postoje granice za Srbiju i Republiku Srpsku, one i ne treba da postoje jer je riječ o jednom narodu, koji govori jedan jezik i sve što ima od vrijednosti, to mu je zajedničko”.
Svašta duhovnik može da nađe u Svetom pismu i u spisima svetih otaca, samo kad pažljivo čita. Šteta što duhovnici ne navode izvore ideja koje propovijedaju, pa nesrećni čitalac nije siguran gdje li je ranije već nailazio na slične misli: da li u Pavlovoj “Poslanici Rimljanima” ili u “Knjizi o Jovu”, možda kod Maksima Ispovjednika, a možda kod Grigorija iz Nise. Ah, te vječne dileme nepažljivih čitalaca teološke literature.
Original falsifikata: Ruski svet
Usput budi rečeno, koncept “srpskog sveta” nije čak ni originalan, radi se o kopiji doktrine koja se zove “ruski svet”. Sličan je duh, slične su ideje, a ime – kao što vidimo – prekopirano, i sve to primijenjeno na domaći teren. Evo šta jedan naš pristalica rusko-srpskog sveta na privremenom radu u majčici Rusiji piše o tome: “Granice se razlivaju, regionalni identiteti zasjenjuju nacionalne, a ako se tome pridoda i komunistička politika dijeljenja države na nacionalne republike, možemo lako doći do zaključka kako su Ukrajinci i Bjelorusi, a svakako i Crnogorci počeli da vjeruju da pripadaju zasebnim nacijama”.
Baš zgodna paralela. U svašta ljudi mogu da povjeruju, evo ima nekih, na primjer, koji vjeruju da bolje znaju ko su i šta su drugi ljudi od njih samih, toliko su sigurni u svoje znanje da su spremni da ga nametnu drugima, svim sredstvima. Ima i onih koji vjeruju da će Srbija procvjetati i postati raj na zemlji čim u njene granice uđe još nekoliko susjednih država. Odjednom će poteći med i mlijeko srpskim rijekama, svi će biti bogati, srećni, zadovoljni i slobodni.
Ideja “ruskog sveta” je ipak malo ambicioznija od ove srpske kopije, kao što i priliči velikoj imperiji, takozvanom Trećem Rimu. O tome jedan ruski portal jasno piše: “Doktrinu ‘ruskog sveta’ proglasio je predsjednik Vladimir Putin u septembru 2013. godine. Zapad je, prema njegovom mišljenju, zagađen porocima i svim vrstama prljavštine, zaboravio je svoju vjeru zarad političke korektnosti i multikulturalizma. Rusija, s druge strane, mora postati zvijezda vodilja sposobna da izvede Zapad iz mraka zabluda koje je posijalo evropsko prosvjetiteljstvo”.
Ako ništa drugo, bar su iskreni u svom mračnjaštvu, te priznaju da je prosvjetiteljstvo glavni neprijatelj Rusije, tačnije – autokratskog ruskog režima. Jer je to prosvjetiteljstvo baš nezgodno, prosvećeni i istinski učeni ljudi ne trpe tiraniju, niti pristaju da budu mužici. Za takve đavolske opačine nema mjesta u pravoslavnoj Rusiji.
Pansrpska ideologija kao kočnica razvoja
Ko o čemu, ruski i srpski nacionalni ideolozi o ovladavanju susjednim teritorijama i širenju uticaja. Velikosrpska ideologija ne razlikuje se od drugih pan-pokreta. Šta je njihova suština piše Hana Arent u “Izvorima totalitarizma”: “Neprijateljstvo prema državi kao instituciji provlači se kroz teorije svih pan-pokreta“.
Velika Srbija uopšte nije krajnji cilj velikosrpskog projekta, jer njih nikakva država i njeno uređenje ne zanimaju, pa čak ni kad je u pitanju ta idealna projektovana Srbija sa širom okolinom. Nacionalistima je velikosrpska ideologija idealno sredstvo za sprečavanje modernizacije srpskog društva, uređenja države i okretanja ka Zapadu. Vrhovni zadatak institucije države je, kako piše Hana Arent, “da štiti i garantuje čovjeku njegova ljudska prava kao građanina i pripadnika nacionalnosti”.
Pansrpska ideologija služi tome da se država koju već imamo nikada ne uredi, da se nikad ne uspostave institucije i vladavina prava, da nikada ne živimo u pristojnom i prosperitetnom društvu. Suština velikosrpstva je u mržnji prema zakonu, pravu, ustanovama, redu, poretku, privrednom razvoju, građanskom blagostanju i slobodi građana. Da nije tako, nacionalisti bi valjda za ovih par vjekova uspjeli da koliko-toliko urede Srbiju, samozvani rodoljubi su držali vlast najveći dio vremena. Ko ih je sprečavao da od sopstvene zemlje naprave pristojno mjesto za život? Ideja Velike Srbije.
Upozorenje Svetozara Markovića
Na šta će ta zlehuda ideja da izađe upozoravali su mnogi intelektualci još na samom početku vojevanja za obnovu Dušanovog carstva. Evo, na primjer, šta je o tme pisao Svetozar Marković prije više od 150 godina. Istoričarka Olivera Milosavljević uzela je njegove riječi za moto jednog poglavlja u knjizi “U tradiciji nacionalizma”. Veli Svetozar: “Pretpostavimo srećan slučaj da se velikosrpska politika uvjenča uspjehom i da Srbija zadobije Bosnu, Hercegovinu, Crnu Goru i Staru Srbiju. Malo bi se našlo Srba koji to ne bi smatrali za najveću sreću našeg naroda. Mi ne dijelimo to mišljenje. Mi smo kazali ranije da samo rutineri smatraju za interes narodni: veliko zemljište, veliki broj podanika, sjajan dvor [...]
Narod bi izišao iz borbe za ‘Veliku Srbiju’ siromašniji i razoreniji no što je sada, a ostao bi opet okružen istim neprijateljima kojima je i sada okružen, i još odozgo dobio bi za neprijatelje i svoju braću Bugare. ‘Velika Srbija’ morala bi kupovati prijateljstvo u neprijatelja ponižavanjem i žrtvovanjem interesa svog naroda, [...] i ranije ili docnije takva politika morala bi se završiti kakvom spoljašnjom ili unutrašnjom katastrofom. Srpski narod van Kneževine dobio bi vrlo malo, a narodu u Kneževini, u ‘Velikoj Srbiji’, bilo bi mnogo gore no što mu je sada u maloj Srbiji. [...] ‘Velika Srbija’ i tijesna je i rđava zgrada, pa stoga i nije kadra da obezbijedi srpske narodne interese”.
Džaba su umne srpske glave upozoravale kuda vodi sumanuta ideja porobljavanja susjeda, kad njih ovdje niko ne sluša. Povjerenje skoro uvijek dobijaju razni demagozi, populisti, laskavci, notorni lažovi i lopuže koje samo gledaju kako da orobe vlastiti narod. Nema tog suicidnog akta koji ljudi neće počiniti samo da skinu sa svojih pleća tu pretešku odgovornost za sopstveni život. Ništa ljepše od vječne nezrelosti i produženog djetinjstva, pa nek košta šta košta. Otegla se ta pogubna sanjarija o uvećanju državne teritorije, evo već zašla u treći vijek, vodeći nas sve dublje u propast. Dokle će to trajati teško je procijeniti, jedino je sigurno da neće dovijeka. Jednom ipak mora da se odraste.
Komentari (0)
POŠALJI KOMENTAR