Ministarka, Bogoslovija i tradicija

Za Antenu M piše: Boban Batrićević

Sve više sam ubijeđen u uvriježeno mišljenje većine nove vlasti da je 30. avgusta 2020. godine Crna Gora oslobođena od sedamdesetpetogodišnjeg, a ne tridesetogodišnjeg ropstva. Nije me samo u to ubijedio premijer Zdravko Krivokapić s izjavom da ne moramo više slaviti 9. maj, niti one silne četničke zastave koje su zaviorile na vjetru osvježenja koje je podržala zelena URA, nije pak ni izbor ministarke koja je po sopstvenom priznanju „četnik, a žensko“. Nijesu me u promjeni mišljenja učvrstile i zilotizovale ni popovske kolumne i beśede, a nijesu ni proruski i velikosrpski portali i mediji koji najavljuju povratak predbezboničkoga vremena, onoga čiju su klepsidru razbili KNOJ i OZN-a kažnjavajući četničku saradnju s okupatorom. Ali jeste jedna jučerašnja objava pomenute ministarke o tome da Bogoslovija na Cetinju treba postati dio obrazovnoga sistema Crne Gore. Neću se puno osvrtati na tu inicijativu i sastanak koji je povodom nje imala, već odmah preći na rečeno.

Prema ministarkinim riječima današnja Bogoslovija „najstarija je“ i jedna „od najstarijih obrazovnih ustanova u Crnoj Gori“. Nažalost, ministarka je pogriješila. Zaboravila je kotorsku Gramatikalnu školu iz XIV vijeka a bogomi i mektebe koje je na prostoru Crne Gore osnivalo Osmansko Carstvo. Zaboravila je i pjesnika čiji bi mauzolej da seli kamen po kamen, taman kao što to rade u njenoj ujčevini, a koji je 1834. godine počeo otvarati škole po Crnoj Gori. No najvažnije – ono što naziva najstarijom i jednom od najstarijih ustanova u Crnoj Gori zapravo nije ovo što se danas predstavlja jednom „od najstarijih obrazovnih ustanova u Crnoj Gori“ jer je staru Bogosloviju na Cetinju, tu na čiju se tradiciju ona poziva, osnovala crnogorska država knjaza Nikole I Petrovića-Njegoša a ne Sprska pravoslavna crkva. Ta Bogoslovija nema nikakve veze s današnjom Bogoslovijom, s obzirom na to da je Crnogorska crkva 1920. godine sukcesirana u SPC u skladu s nestankom Crne Gore 1918. godine koja potpredśednika njene Vlade, Dritana Abazovića, uopšte ne zanima.

Zašto je ministarka ponešto važno zaboravila? Analitičari diskursa rekli bi da kod nje postoji određena namjera ili „preduzimljiv pristup śećanju“ koji, kako veli Jovan Byford, „uključuje određeno manipulisanje prikazima prošlosti za konkretne političke i ideološke svrhe savremenih struktura moći“. Isticanje te problematične konstrukcije da je Bogoslovija jedna od najstarijih obrazovnih ustanova u Crnoj Gori i brisanje šest vjekova tradicije jedne vrlo važne obrazovne ustanove te brojnih drugih pređašnjih poduzeća prije Bogoslovije, otkriva stvarne težnje savremene vlasti i naše ministrice – da se Crna Gora vrati korijenima koje joj je dijagnostifikovala Srpska pravoslavna crkva.

Zato ona i napominje da je u Crnoj Gori više od 80% građana vjernika SPC i da je red da se Bogoslovija koja ilegalno funkcioniše uvrsti u obrazovni okvir Crne Gore. U ideologiji „srpskog sveta“, s kojom ministrica nema nikakvih mimoilaženja, materijalna aproprijacija kulturnih dobara dešava se i na polju kulture pamćenja. Kad neko ko je izglasan za prvu osobu obrazovanja, nauke, kulture i sporta, izreče ovakvu neistinu, nije teško zaključiti povode i razloge njenog isticanja da je današnja Bogoslovija jedna od najstarijih obrazovnih institucija u Crnoj Gori. Prosto, u maniru onoga što kulturologija naziva „izmišljanjem tradicije“ neophodno je propagandno forsirati narative koji će svu crnogorsku istoriju vezivati za pravoslavnu tradiciju, pa za katoličku Gramatikalnu školu iz Kotora nema mjesta. A pošto je u „srpskom svetu“ pravoslavlje = srpstvo, to znači da ćemo svu našu baštinu elegantno ustupiti suśedima, a crnogorsku naciju kao dominantno pravoslavnu, odnosno ministarkinim rječnikom iskazano „Montenegrine, Milogorce, Dukljane“ i žrtve genetičkog eksperimentisanja, vratiti na pravi i jedini put srpske Crne Gore.

No da se prije nego me povrate u srpske korijene, ja vratim na to zašto sam ubijeđen da smo oslobođeni nakon 75 godina, iako Dritan kaže poslije 30. Zato što bi i oni koji sebe smatraju četnicima a i sadašnja Bogoslovija nastavili tamo đe su stali prije 75 godina. Istoriju Bogoslovije u Drugome svjetskome ratu ministarka je nekako potisnula. Amater frojdovac bi pomislio da je to posljedica težnje da usljed ovih silnih reklamiranja sa predstavnicima zapadnih ambasada raskrsti sa svojom prošlošću u kojoj se ponosila da je „žensko, a četnik“ i „srpski nacionalista, ada nije belgijski“. Bogoslovija na Cetinju bila je jedina Bogoslovija Srpske pravoslavne crkve na prostoru bivše Kraljevine Jugoslavije koja je radila tokom Drugoga svjetskog rata. Ako se pitate zahvaljujući čemu, jer znamo da je ta crkva tada stradala, da je Gestapo pritvorio patrijarha Gavrila Dožića i mnoge druge vladike, odgovor leži u tome što je Mitropolija crnogorsko-primorska SPC na čelu s vladikom Joanikijem Lipovcem imala izuzetan kolaborantski potencijal. Za razliku od Dožića koji nije želio nijednom riječju potpirivati građanski rat u Jugoslaviji, Joanikije Lipovac se svrstao u glavne promotere antipartizanske propagande i neprijatelje Narodnooslobodilačkoga pokreta. Postao je duhovni otac četničkog pokreta u Crnoj Gori. Zato su mu i Talijani i Njemci s kojima je držao prisne odnose dozvolili da Bogoslovija na Cetinju funkcioniše tokom okupacije.

Ako ministarku zanima ko je predavao na toj Bogosloviji (čast izuzecima), upoznaćemo je s likom i djelom jednog od predavača - Vlajkom Vlahovićem, ljotićevcem, antikomunistom, i vaspitačem pri Srpskom dobrovoljačkom korpusu. Vlahović je bio autor brojnih priloga štampanih u kolaborantskim glasilima Glasu Crnogorca i Crnogorskome vjesniku i jedan od glavnih ljudi ovdašnje proosovinske propagande. Valja se kratko osvrnuti na jezik kojim je Vlahović komunicirao, čisto da vidimo kakav je diskurs vladao Crnom Gorom prije zarobljavanja od 75 godina. Optužujući osobe koje se bore protiv okupatora on je tvrdio da sve te „bitange i djevojčure“ koje su naśele na „satansku propagadnu“ komunista ne čine ništa drugo do služe i živote daju za interese međunarodnog Jevrejstva.

Gostujući u emisiji „Nacionalni čas“ Radio Cetinja 1943. godine, Vlahović je optuživao komuniste da će nakon što proliju svu „srpsku krv“, Crnu Goru naseliti Kinezima, jer su već doveli „Cigane, Turke, Čivute i druge razne bjelosvjetske skitnice, inovjerne i bezvjerne, sve protiv roda srpskoga mučeničkoga.“ U jednom od svojih novinskih uradaka ovaj predavač na cetinjskoj Bogosloviji tvrdio je da su degradiranju nacionalnih vrijednosti i država doprinijeli sljedeći umovi: u filozofiji Spinoza, u nauci Ajnštajn, u psihologiji Adler, u etici Frojd, a u ekonomiji Marks. Pomalo komično posmatrano s ove distance, Vlahović je zaključivao i to da Ajnštajnova teorija relativiteta nema ozbiljnih zastupnika, a da Frojdova psihoanaliza i Marksovo učenje sve više „dobijaju udarce savremenih naučnika“. Vlahović je u svojim tekstovima pisao da se moramo vraćati hrišćanstvu, biblijskim načelima i čuvati srpstvo. Još da je pomenuo Darvina, pa da ga čovjek pomiješa s jednom vrlo važnom figurom današnje crnogorske politike.

Znajući sve navedeno, pritom pomno prateći što osovina nove vlasti misli o multietničkoj i antifašističkoj Crnoj Gori jer je premijeru baba pričala što su partizani radili po ujčevini mu, a Nikola Kavaja pripovijedao o totalitarizmu, u potpunosti prihvatam tezu da je Crna Gora oslobođena poslije 75 godina i dodajem da se (suno)vratila tamo đe je bila prije toga.