Dan Republike Srpske - praznik genocida, nepravde i beznađa

Za Antenu M piše: Ahmed Avlijani

U bosanskohercegovačkom entitetu Republika Srpska danas, 9. januara, zvanično će se proslaviti praznik, Dan Republike Srpske, koji je Ustavni sud Bosne i Hercegovine proglasio neustavnim.

Na ovaj dan 1992. g. u Sarajevu neformalna grupa koja je sebe nazvala skupštinom srpskog naroda u Bosni i Hercegovini donijela je deklaraciju o proglašenju tzv. Republike srpskog naroda Bosne i Hercegovine, kao nezavisne teritorije unutar ustavne Bosne i Hercegovine a sa ciljem pripajanja Jugoslaviji koja je tada bila u fazi poodmakle i nepovratne disolucije.

Ono što je urađeno, na putu od nezakonitog proglašenja tog 9. januara 1992. g. do 14. decembra 1995. g. i prisilnog uspostavljanja Republike Srpske, kao ustavne kategorije priznate u Dejtonu - entiteta u okviru Bosne i Hercegovine, mrlja je na obrazu srpskog naroda i međunarodne zajednice.

Niti prvi - srpski narod, niti drugi - međunarodna zajednica ne čine dovoljno da tu mrlju speru priznavanjem grešaka i uspostavljanjem mehanizama da se takvo što više nikada i nikome ne dogodi.

Naprotiv i nažalost.

Nedugo nakon 9. januara 1992. g. u Bosni i Hercegovini počeo je rat koji neki zovu građanskim a koji je, obzirom na nesporne činjenice da je Bosna i Hercegovina bila nezavisna i međunarodno priznata država i da su u sukobu neskriveno učestvovale Srbija i Savezna Republika Jugoslavija na strani Srba u BiH, a Republika Hrvatska na strani Hrvata, imao sva obilježja agresije i međunarodnog sukoba.

Cilj rata bila je faktizacija usvojene deklaracije, tj. otcjepljenje dijela teritorije Bosne i Hercegovine i pripajanja Jugoslaviji a radi postizanja šireg cilja - stvaranje velike, jedinstvene države srpskog naroda na prostorima bivše Jugoslavije - Velike Srbije, projekta koji je sredinom 19. Vijeka uspostavio Ilija Garašanin u Načertaniju, na temelju istorijskog mita i sna o obnovi Dušanovog carstva, koja obuhvata djelove Bosne i Hercegovine, Hrvatske i Bugarske te Crnu Goru i Srbiju.

Valja podsjetiti da se radi o još uvijek živom snu za koji se smatra da je jedna od ključnih prepreka napretku društava u državama na čije teritorije pretenduje.

Činjenica da je pred Međunarodnim sudom za bivšu Jugoslaviju u Hagu za najstrašnije, najmonstruoznije i neke do tada po monstruoznosti i obimu neviđene zločine, među njima i genocid, osuđeno na desetine najviših i najznačajnijih civilnih i vojnih funkcionera te samoproglašene države srpskog naroda najslikovitije i najčinjeničnije opisuje njen karakter i temelje na kojima je nastala.

Na doživotne kazne osuđeni su svi glavni akteri stvaranja ovog entiteta.

Opsada Sarajeva duga 1432 dana u kojoj je granatiranjem i snajperskom paljbom ubijeno preko 10.000 ljudi a 1601 dijete; etničko čišćenje oko 50.000 nesrba u Prijedoru kada je ubijeno preko 3000 ljudi od čega preko 100 djece; genocid u Srebrenici u kojem je ubijeno najmanje 8500 hiljada ljudi različite starosne dobi među njima i tek rođene djece; pokolji u Višegradu, Foči, Zvorniku i drugim bosanskohercegovačkim gradovima; na desetine koncentracionih logora; na desetine masovnih inicijalnih, sekundarnih, tercijarnih i ... grobnica; preko hiljadu porušenih vjerskih objekata od kojih su neki, poput Ferhadije u Banjoj Luci ili Aladže u Foči, porušeni, građevinski materijal odnešen i zakopan na smetlišta - najilustrativniji su primjeri karaktera sukoba i njegovog krajnjeg cilja, uništenje cijelog jednog naroda i zatiranje njegove kulturne i istorijske baštine sa ciljem zatiranja tragova njegovog postojanja.

Postojanje takvog plana utvrdio je i potvrdio Međunarodni sud za bivšu Jugoslaviju i Hagu u nekoliko presuda najznačajnijim funkcionerima tzv. Republike Srpske, a medju njima njenom predsjedniku Radovanu Karadžiću i komandantu vojske Ratku Mladiću.

Priznavanjem statusa entiteta Republici Srpskoj u Dejtonu učinjena je istorijska nepravda prema žrtvama zločina i genocida u Bosni i Hercegovini i prema državnosti Bosne i Hercegovine ali i uveden opasan princip zadržavanja i legalizacije teritorije osvojene zločinima, etničkim čišćenjim i genocidima.

Ovime je propušteno da međunarodna zajednica i Ujedinjene nacije pošalju jasnu poruku da se zločin ne isplati, a da se zločinom stečeno mora vratiti, što je princip koji važi i za mnogo bezazlenija i društveno manje opasna krivična djela.

To je, vjerovatno, doprinijelo i da dominantni stav srpskog društva prema ovim zločinima i njihovim izvršiocima bude uglavnom nekritičan, čak blagonaklon i odobravajući jer je postizanjem cilja sredstvo dobilo svoje opravdanje.

Sve ovo djeluje prilično ohrabrujuće na protagoniste ideje velike Srbije ili, kako se ona sada zove, srpskog sveta da i danas nesakriveno i otvoreno radi na afirmaciji tog projekta.

U tom svjetlu možemo posmatrati i insistiranje na proslavi i praznikovanju 9. januara u bosanskohercegovačkom entitetu.

Iako je u više navrata Ustavni sud Bosne i Hercegovine 9. januar proglasio neustavnim za praznikovanje, a taj stav podržala i Venecijanska komsija on se, možda baš u inat Bosni i Hercegovini, Ustavnom sudu, Venecijanskoj komisiji i žrtvama zločina sve više i pompeznije obilježava i to uz sve više prisustvo zvaničnika Republike Srbije.

Sa nečim sličnim susrijeće se i Crna Gora kada je u pitanju Podgorička skupština kojom je na nelegalan način poništena državnost Crne Gore, sve se glasnije slavi i sve dublje podjele izaziva.

Za oba slučaja zajednička je agresija i uzimanje tuđe teritorije, nelegitimnost, zločin i podrška međunarodnog faktora koji u ostvarenju svojih ciljeva prenabregava opasnost ovog projekta za cijeli Balkan ili ga, zajedno sa katastrofalnim posljedicam, smatra perifernim.

Sve to ukazuje da je ovom društvu prije svega potrebno sazrijevanje koje bi bilo potaknuto iznutra, iz nas samih, našom zajedničkom potrebom da mi i naši potomci živimo u sređenijem društvu, relaksiranom napetosti i zločina iz zajedničke prošlosti ali i jasnim mehanizmima sprječavanja takvih događaja.

No, za to je potrebna katarza, a ne insistiranje na najmračnijim, a najneuralgičnim tačkama iz te prošlosti kakve definitivno jesu i 9. januar 1992. g. i 24-29 novembar 1918. g.

Za tu katarzu ćemo, ipak, sva je prilika morati da sačekamo neku novu političku i društvenu elitu, prije svega u Srbiji.

Ako me pitate za moje mišljenje hoćemo li počekati, odgovor je - hoćemo, i to dugo.

Volio bih da sam u krivu i da me stvarnost demantuje, u interesu svih nas, ali dok god je broj onih kojima su ovakvi datumi praznici dovoljan da u skoro svim državama Balkana kreira vladajuću politiku ili da nju značajno utiče, a međunarodni faktor zarad kratkoročnih interesa na to zabija glavu u pijesak, naša je budućnost beznađe i stradanje.