Boris i Zdravko - lice i naličje aktuelnih političkih trendova

Piše: Biljana Jovićević 

Možete se koliko god hoćete rugati po društvenim mrežama ne pretjerano inteligentim izrazima lica britanskog premijera Borisa Džonsona (Johnsona) i crnogorskog Zdravka Krivokapića prilikom njihovog susreta u srijedu, ali to neće promijeniti realnost. Rukoljub, kako od milošte tepaju našem bogobojažjivom premijeru, naprosto je prirodan izbor za Borisa Džonsona- lidera desnog krila britanskih torijevaca, krila koje je odnijelo prevagu nad centrističkim dijelom konzervativaca još 2016., pobjedom opcije za izlazak (leave) iz EU na referendumu za Brexit.

Borisu Džonsonu se rugaju uzalud već decenijama, još od kada je krajem 1980-tih i 90-tih kao novinar otpušten iz medija zbog fabrikovanja činjenica. The Guardian, The Independent i još niz ostrvskih glasila su ih sve sabrali, pitajući se u čudu, zašto se mnogi ibrete na Džonsonove laži danas - kada se na tome bazira njegova biografija i put od novinara, preko poslanika, člana vlade u sjenci (takođe otpušten zbog laganja), potom gradonačelnika Londona, ministra u vladi torijevaca- pa sve do funkcije premjera.  

Populista i prevrtljivac

Takođe, na YouTube –u možete pronaći sabrane brojne gafove, aktuelnog britanskog lidera (obrazovanog na prestižnim Eton-u i Oxford-u), ne mnogo različite od „bisera“ našeg premijera. To njegovoj karijeri međutim nije nimalo škodilo, naprotiv, dalo mu je sve popularniji oreol takozvanih „celebrity personalities” u politici, sa kojima se ljudi lako identifikuju, a što je politički fenomen koji je Donald Tramp (Trump) usavršio.

U svojoj posljednjoj knjizi, objavljenoj prije godinu dana, “Sumrak demokratije” (Twilight of Democracy: The Failure of Politics and the Parting of Friends) američka novinarka i istoričarka En Apelbaum (Anne Applebaum), supruga bivšeg poljskog ministra vanjskih poslova i poslanika Evropskog parlamenta Radeka Sikorskog (Radoslaw) detaljno je opisala kako su njeni nekadašnji prijatelji i kolege postali agenti populizma i utrli put Brexitu i Trampu.

U veoma poučnoj knjizi, Eplbaum između ostalog navodi zanimljiv susret sa kraja 2014-te godine u Londonu. Njen suprug Radek Sikorski koji se školovao u Britaniji, svojevremeno je morao da se odrekne britanskog državljanstva da bi postao šef diplomatije u svojoj matičnoj državi- Poljskoj. Sa Borisom Džonsonom, Sikorski se zna još od vremena kada su istovremeno bili članovi Bullingdon Cluba na Oxfordu. Za klub se doduše, baš u Džonsonovoj eri vezuju seksizam, vandalizam i nasilničko ponašnje, o čemu je takođe pisano u tamošnjim medijima.

En Eplbaum pak navodi da su se ona i Sikorski, na osnovu poznanstva dvojice muškaraca iz tog vremena, 2014. u Londonu našli na večeri sa Džonsonom. Kako kaže, tada je pretpostavljala da je Džonson liberalni internacionalista kao i njen suprug. Kada su se našli sa njim „primijetila je njegovu lijenost i sveobuhvatni narcizam, kao i nesumnjivu harizmu koja je zavela, a zatim i upropastila njegovu zemlju“. Tih dana je Džonson izgledao prijateljski nastrojen. „Bio je uznemiren globalnim izazovom demokratiji“ kako im je rekao, i želio je da brani "kulturu slobode, otvorenosti i tolerancije".

Pitali su ga za Evropu. "Niko ozbiljan ne želi napustiti EU", odgovorio im je tada Boris Džonson, koji je malo potom izveo preokret od 360 stepeni i postao jedan od lidera opcije za izlazak iz EU, koja je 23. juna 2016. i odnijela tijesnu prevagu na referendumu. Ne treba podsjećati da će i u istoriju ući zabilježen kao premijer koji je izveo Britaniju iz evropskog bloka.

Bez obzira što je neprekidno pod žestokim kritikama javnosti, što zbog posljedica Brexita, što zbog COVID-19, Boris Džonson je umnogome lice i naličje današnje politike i Britanije, ali i EU iz koje je tako željno izveo svoju zemlju. Tipični predstavnik stranka nekadašnjeg desnog centra koje su, da ne bi kao lijevi centar, u potpunosti izgubili biračko tijelo – populistički zagazili desnije, pa je često veoma mala razlika između njih i stranka krajnje desnice – nekada duboke margine u Evropi.  

Desno, desnije, Orban

Naš premjer Krivokapić je, u toj već duže trajućoj „savršenoj evropskoj desnoj oluji“ pravi predstavnik takozvanih evropskih demohrišćanskih vrijednosti, naravno, njeno balkansko izdanje. Istina, Boris Džonson zbog elitnog obrazovanja, nikada kao naš univerzitetski profesor Krivokapić neće lupati o „troskulama“, „personama non gratis“ ili ćirilično slovo lj pisati sa l i j (da se dodvori dragom narodu i milim ministrima), ali mu klovnovskih poteza ne fali, a što je najvažnije i ne štete mu.   

I naravno, Boris Džonson nije izuzetak- samo je najslikovitiji predstavnik.

Ovdje se mnogi često pitaju vidi li Evropska unija šta se radi na Balkanu i posebno u Crnoj Gori od kada je „osvježilo“? Naravno da vidi, ali naprosto riječ je o istim procesima koji se odvijaju i unutar i okolo same EU. Vrlo često moram da podsjećam u raspravama svoje prijatelje i sagovornike na činjenicu da Evropskom unijom, kao i njenom dojučerašnjom članicom, Velikom Britanijom, vladaju stranke desnog centra, koje se same godinama već pomjeraju udesno, udovoljavajući najnižim porivima svojih birača, da ih ne bi napuštali i bježali autohtonim desničarima.

Eksplicitni produkti toga su vlasti Mađarske, Poljske, Slovenije, djemično Austrije, Slovačke, čije su stranke nekadašnjeg desnog centra danas mnogo bliže desničarima nego centru.

Ali još važnije od toga su trendovi u vladajućim strankama koje se u Evropskom parlamentu zovu grupacija EPP (evropske narodne stranke) kojima je trebalo ravno pet godina da smognu snage da iz svojih redova izbace Fides (Fidesz) Viktora Orbana. Usput budi rečeno, upravo je nedavno Boris Džonson bio prvi lider evropskih zapadnih država koji je pozvao u službenu posjetu Orbana, od kada ga je nekadašnji predsjednik Evropske komisije, Žan Klod Junker (Jean Claude Juncker) otvoreno i u lice nazvao diktatorom.

Iako demokratski EU lideri navodno zaziru od Orbana, ljudi mađarskog premijera pak, zahvaljujući dogovoru sa francuskim predsjednikom Emanuelom Makronom (Emmanel Macron) u upravljačkim su tijelima briselske administracije – treba li podsjećati ko je i čiji je predstavnik komesar EU za politiku susjedstva u pregovore o proširenju – Oliver Varhelji (Oliver Varhelyi)?

Lijevo, desno, Makron

Tu je zatim sam Makron koji uz odlazeću njemačku kancelarku, Angelu Merkel čini liderski dvojac EU.

Francuski predsjednik koji je na vlast u maju 2017. došao kao predstavnik lijevog centra, u međuvremenu je zbog slobodnog pada popularnosti, prešao ne u desni centar, nego dobro zagazio prema desnici, ne bi li osigurao reizbor sljedeće godine. Kako sada stvari stoje i pored njegovog drastičnog zaokreta, šanse mu nijesu najsjajnije. Između ostalog i zato što je „vječita druga“ na izborima u Francuskoj, liderka desničarskog Nacionalnog fronta, Marine le Pen naučila na prethodnim greškama, pa je tako za novu predsjedničku utrku iz retorike izbacila neke od najtvrđih anti-EU i anti-euro stavova, a prigrlila neke od lijevih populističkih socijalnih politika. Makron se pak opasno približio nekim njenim antimigrantskim i islamofobnim stavovima i retorici, a sa Balkana je od kancelarke Merkel, preuzeo predsjednika Srbije, Aleksandra Vučića.

Odlazeća dugodišnja njemačka kancelarka i najuticajnija političarka EU, Angela Merkel, usput i jedina koja lično, ali samo ona lično, ne više i njena stranka, još uvijek predstavlja i baštini ono što se decenijama podrazumijevalo pod desnim demohrišćanskim evropskim centrom, definitivno je sa predsjednikom Srbije raskinula bliske veze na temi podjele Kosova koju su gurali Vučić i bivši predsjednik Kosova, Hašim Tači (Hashim Thaci) uz podršku određenog dijela prethodne briselske administracije (Johanes Hahn i Federica Mogherini) i naravno bivšeg američkog predsjednika Trampa.  

Dakle Merkel, kao tipična predstavnica nekadašnjeg desnog centra, koja je sa velikom mukom tu politiku pokušavala da održi i na evropskom planu, odlazi već sa predstojećim izborima i veliko je pitanje ko će je i sa kakvom politikom naslijediti. Ako je suditi po aktuelnom lideru njene Hrišćanske demokratske unije (CDU), Arminu Lašetu (Laschet) i oni su otišli u desno. Gospodin Lašet je inače otvoreni zagovornik bliskijih veza sa Rusijom, a kritike na račun politike Vladimira Putina u Njemačkoj, kvalifikovao je kao „rusofobiju“.

Iz ove perspektive, ako ne dođe do radikalnijih promjena, vladajućem evropskom desnom centru slijedi još jedan korak u desno. Još malo će, čak i retorički umivenijim jezikom evropskih demokratija biti veoma teško uočavati razliku između onoga što primjera radi u Španiji govori desničarski Vox ili Narodna partija (PP) bišeg premjera Marijana Rahoja (Rajoy), odnosno sadašnje zvijezde u usponu te stranke, Izabel Dijaz Ajuzo (Isabel Díaz Ayuso).

Za potpuniju sliku evropskih trendova, a onda i razumijevanja njihovih reakcija na Balkanu, još jedan detalj koji se često zanemaruje. Uz totalni raspad lijevog centra kojim su birači svugdje duboko razočarani zbog neispunjenih obećanja i upornog, decenijskog flerotovanja sa krupnim kapitalom, te rasta, ali i djelimične stagnacije desničara, posljednjih je godina zabilježeni rast takozvanih „zelenih“  ili liberalnih demokrata. Ono što se međutim često previđa je da je nagli rast zelenih posljednjih godina uslovljen nezadovoljnim- i biračima i djelimično bivšim političarima desnog centra, a ne ljevice, kako se to često misli.

Dakle živimo u evropskom svijetu i pod evropskim uticajem u kojem je na vlasti desnica, jedna malo umivenija i druga otvorena.

Ako se pitate zašto se razni non-paperi o prekrajanju granica bez buke šetaju kancelarijama briselske birokratije, zašto se eksplicitno ne odbacuju ili kritikuju, zašto su i pored svih kritika na njihov račun Orban i Janša u poziciji da širom Evrope na svim njenim jezicima, promovišu pozicije Srbije, koja, po procjenama zapadnih službi destabilizuje susjede na Balkanu i služi interesima Rusije i Kine- upravo zbog gore nevedenih razloga.

Naše gore smokvini listovi 

U taj se svijet savršeno uklapa i nema mjesta čuđenju britanskom i evropskom navijajanju za balkansku varijanatu presvučenih  demohrišćana Zdravka Krivokapića i Alekse Bečića, te njihovog zelenog alibija oličenog u Dritanu Abazoviću i njegovom novom smokvinom listu - ljubimici evropskih think-thankova Jovani Marović, čija šetnja Beogradom u majici sa likom Ljuba Čupića neodoljivo podsjeća na potonju beogradsku akademiju, povodom Dana pobjede na kojoj su pored Tita stavili i Dražu- do sljedeće prilike naravno, kada će ostati samo Draža.

To je ta nova poželjna varijanta i destilacija za koju, istini za volju, ima dovoljno sluha u Evropi.

Vratimo se pak našem premijeru Zdravku Krivokapiću koji istinabog ne pomaže upornim i brojnim pokušajima Evropljana da ga pretvore u ozbiljnog političara. Britanski konzervativni magazin The Critic objavio je dobronamjeran intervju sa njim, povodom, kako su rekli „susreta sa Borisom i velikog niza sastanka zbog kojih je u Londonu“ u kojem su u njegovu korist izrekli nekoliko neistina i poluistina, tipa da u njegovoj vladajućoj koaliciji participira stranka koja je predstavnik muslimanske manjine u Crnoj Gori, da on gura zemlju prema sekularnosti (!!!) i tome slično, ali čak ni oni nijesu, odoljeli da se našale sa našim premjerom i to „u glavu“ u podnaslovu:

„Bikovski ali rastojeni premjer ima više neprijatelja kod kuće nego vani“.

Autor intervjua za The Critic, na samom je kraju susreta sa premijerom Krivokapićem zaključio sljedeće:

„Bio je sav u ubrzanom tempu, sretno bikovski raspoložen i radovao se svojim susretima s Borisom. Oblaci se ipak sakupljaju. Pogledao sam vijesti iz njegove domovine dok sam napuštao sastanak, i vidio da najveća grupacija u njegovoj vladajućoj koaliciji traži njegovu i ostavku predsjednika parlamenta u Podgorici. Možda je on politički čist i lično pobožan, ali njegova je moć klimava i trebat će mu sva pomoć koju mu Velika Britanija može pružiti ako želi preživjeti još nekoliko mjeseci, a kamoli da se bori protiv korupcije i stečenih interesa, koji još uvijek imaju veliku moć u njegovoj zemlji“.

Možda je ipak i za nas i za njega dobro što je njegova posjeta Britaniji medijski ostala nezapažena pod obiljem prioritenijih događaja na ostrvu i u svijetu.