Prvo skoči, pa reci: ,,Otvoreni Balkan“!

Autor: Miodrag Vlahović, predsjednik CHO, ambasador i bivši šef crnogorske diplomatije

Poslije najnovije izjave g. Eskobara zanimljiva su bar tri pitanja.

Prvo se odnosi na razloge i motive zbog kojih g. Eskobar, baš kao i ambasador SAD u Beogradu, g. Hil, i, u nešto manjoj mjeri, g. Šole, savjetnik u Stejt departmentu, nastavljaju da propagiraju ,,Otvoreni Balkan“, uprkos jasnim pozicijama partnera iz EU i samog Brisela (sa izuzetkom Orbanove i Varheljijeve Mađarske, naravno), koji su, u mnogim slučajevima, direktno i posredno, pa i u zaključcima i rezolucijama novembarskog samita Berlinskog procesa, jasno stavili do znanja da je EU stoji iza te regionalne inicijative, koja ima svoje precizno definisane principe i pravila, uokvirene forme saradnje i konkretne programe i ciljeve, a ne podržava nedefinisani „Otvoreni Balkan“, koji ništa od pomenutog nema i koji „okuplja“ samo tri od šest zapadnobalkanskih država.

Time se aktuelna postavka diplomata u Birou za evropske i evroazijske poslove Stejt departmenta jasno i nedvosmisleno distancira od evropskih napora na Zapadnom Balkanu, koji, bez obzira na mnoge stare i nove slabosti i zastoje, ipak imaju jasnu logiku i cilj - uključenje našeg regiona u EU. Ne postoji logičan odgovor na jednostavno pitanje: čemu „Otvoreni Balkan“ pored Berlinskog procesa?

Retorika ambasadora Hila i zamjenika pomoćnika državnog sekretara Eskobara - da SAD podržavaju sve inicijative koje približavaju Zapadni Balkan članstvu u Evropskoj uniji - gubi na kredibilitetu, ako ga je ikada i imala - upravo zbog toga što američka diplomatija, zaokupljena drugim globalnim problemima, dopušta da se u našem dijelu Evrope ,,na silu i na sramotu“ gura jedan projekat koji izaziva velike sumnje i neslaganja. Kojemu nedostaju i okvir i pravila, i koji se sve više pretvara u zagovaranje vanjskopolitičkih prioriteta jedne zemlje u regionu (Srbija, naravno) ili, moguće, još jedne (Albanija) - mada ovo drugo, ipak, u manjoj mjeri.

Drugo se pitanje odnosi na intrigantni upit: ko, zapravo, sada u Stejt departmentu i u drugim instancama u Vašingtonu odlučuje o tome što su američke pozicije u vezi Zapadnog Balkana i, konkretno, odakle potiče ovako vehementna, gotovo prijeteća uporna podrška inicijativi koja se u regionu vezuje za srpskog predsjednika Vučića? Koju, ,,začudo“, i u zemljama koje ne učestvuju u tom američkom regionalnom „kružoku“, podržavaju snage kojima su evropske integracije posljednja rupa na svirali, a NATO, na primjer, neprijatelj i izvor zla? Zašto sve to, kako smo ranije isticali, podržava i rusko Ministarstvo inostranih djela?

Kako je to moguće i što to znači? Odgovor na tu „zagonetku“ - ko to sve vodi i ko o tome odlučuje - naši vašingtonski prijatelji, vrsni poznavaoci i aktuelnih prilika i situacija, ali i svega onoga što se na našim prostorima dešavalo posljednje tri decenije, pa i duže, ipak pronalaze u ovdje pomenutim američkim diplomatama -Eskobar, Šole, Hil.

Po mišljenju naših prijatelja, vrh Stejt departmenta, Savjet za nacionalnu bezbjednost i sama Bijela kuća, prepuštaju diplomatama koji su značajni dio svog radnog angažmana proveli u Beogradu i koji su se bavili Balkanom, da profilišu i sprovode politiku u našem dijelu Evrope.

Posebno se apostrofira činjenica da ambasador Kristofer Hil, kao iskusni diplomata, vraćen iz penzije upravo zbog situacije i odnosa sa Srbijom, u velikoj mjeri ima odriješene ruke kada se radi o konkretnim koracima, ali i, što je ponekad i značajnije, o javnim porukama srpskom rukovodstvu, koje imaju (u velikom broju primjera) vrlo negativni odjek i gotovo prijeteće značenje u drugim zemljama regiona - prvenstveno na Kosovu, u Bosni i Hercegovini i kod nas. Ambasador Hil entuzijastično promoviše ,,ekonomske“ teme i uklanjanje svih barijera, bez reference pod kojim regulama i u kakvoj vezi (ako se o tome uopšte i razmišlja!) sa pravilima CEFTA i drugim regionalnim trgovinskim okvirima.

Ta je situacija posebno zabrinjavajuća. Vanjska politika i diplomatske akcije jedne ogromne zemlje kakve su SAD neizbježno su opterećene inercijom - pa kada se taj konvoj uputi u jednom pravcu - potrebno je vrijeme da se zaustavi, a još i više od toga da se preusmjeri u drugom pravcu…

Treća se dilema i velika nepoznanica - koja se, opet, tiče motivacije i razloga zašto se čini to što se čini - odnosi se na rezon takve američke politike na Zapadnom Balkanu. Umilostiviti Srbiju da se ponaša korektno i konstruktivno kroz povlađivanje i tetošenje režima u Beogradu (đe demokratske nenacionalističke opozicije i slobodnih medija ima samo u tragovima i u ostacima) je, pokazalo se to nebrojeno puta, pogrešna logika.

Neće se srpski velikodržavni nacionalizam smiriti ukoliko mu se naprave ,,kompenzacije“. Takva politika, to treba da znaju i g. Eskobar i g. Hil, ali i g. Šole je negacija i ,,izdaja“, da se tako izrazimo, svega onoga što je bila ,,pax americana“ na našim prostorima od početka devedesetih godina prošlog vijeka pa sve do administracije Donalda Trampa.

Uostalom, da primijenimo logiku i rezon koju smo često mogli da čujemo od američkih diplomata u kompleksnim situacijama koje su za nama (na primjer, ambasador Montgomeri, nekoliko godina pred referendum o nezavisnosti: ,,Ako imate razliku od deset procenata, onda je OK“) i koju iskreno podržavamo: zašto uvažene američke diplomate ne pokažu svoje znanje i efikasnost u kosovsko-srpskim pregovorima i zašto ljubazno ne zamole (ili kako se već to radi) predsjednika Vučića da reguliše odnose sa susjednim Kosovom?

Kada ambasador Hil, savjetnik Šole i zamjenik pomoćnika Eskobar to obave, onda će njihovo insistiranje na ,,Otvorenom Balkanu“ dobiti, bar malo, na uvjerljivosti.