Ko želi dobro Crnoj Gori, ne smije biti dio avgustovske skalamerije

Za Antenu M piše: Zoran Majski

Čovjeku samo treba dati priliku da govori i saznaćeš ko je. Draga mi je ova izreka, tako aktuelna danas, kada politička, predizborna i postizborna zbitija, šire kontekst njene primjenljivosti i otvaraju mogućnost za mnoštvo parafraza koje daju plastičan opis prilika u kojima živi današnja Crna Gora, suočena sa nestvarnim sistemskim haosom i hipokrizijom koju je proizvela avgustovska družina.

Parlamentarni izbori su jasno pokazli da crnogorske građane možeš prevariti jednom , možda i dva puta, ali će ta, sada već očita namjera biti neumitno sankcionisana, jer, sve manje će biti naivnih i politički nepismenih kojima možeš podvaliti ovakvu sprdnju kao državni interes.

Može li ikome zvučati uvjerljivo izjava Predsjednika Crne Gore koji se u Briselu zaklinje da dijeli isti sistem vrijednosti sa NATO i zapadnim partnerima, dok partija kojoj je potpresjednik očijuka sa bivšim DF i njihovim derivatima, a on se u savjetničkom timu okružuje srpsko - ruskim obveznicima, opčinjenim Putinom - možda i Prigožinom - ko će ga znat.

Ako su crnogorskim građanima trebale dvije vlade da shvate o čemu je riječ, nadajmo se da je međunarodnim partnerima ovo lažno batrganje sasvim jasno i da ga ne gledaju kao unutrašnji politički manevar, osmišljen za domaću upotrebu i eventualni obračun na relaciji Spajić- Milatović, več kao realni pravac budućih politika, koje ne odustaju od izvornih načela tridesetog avgusta, a najtačnije ih je kratko definisati: crkva, Srbija, Rusija.

Ipak, još se čeka snažaniji međunarodni odgovor na činjenicu da je region talac Srpske pravoslavne crkve i njene strategije da sačuva dominaciju nad političkim elitama koje kontroliše ili proizvodi, i težnje da u aktuelnim geopolitičkim previranjima održi i osnaži privilegovani položaj koji joj garantuje realno veliki društveni uticaj. Lažne emocije i nacionalni patos su samo mimikrija kojom se pravoslavnom korpusu u regionu prikriva činjenica da je borba za Kosovo alatka kojom Aleksandar Vučić proizvodi i rješava krize, stvarajući privid državnika bez kojeg bi region iz stabilokratije kliznuo u haos devedesetih.

Kosovo je odavno teret Republici Srbiji, ukorijenjen u tradicionalizmu i epskim mitovima. Kada bi postalo dio sistema Republike Srbije, Albanci bi bili dominantna politička snaga koja bi morala imati neku od najvažnijih funkcija u zemlji. Odugovlačenje rješenja odgovara svima, pa i zapadnim administracijama, jer je čak i podjela Kosova nešto što neumitno uzrokuje redefiniciju granica u regionu i vodi u potencijalno opasnu destabilizaciju, koja u kontekstu rata u Ukrajini nikome nije potrebna.

Aktuelna dešavanja u Rusiji nam jasno sugerišu da je u sudaru titana ovaj regionalni problem potisnut na marginu interesovanja SAD-a. A kako drugačije nego skrenuti fokus u situaciji koja nam ovih dana jasno sugeriše da je u haosu ruske agresije na Ukrajinu sasvim lako moguće da nekakav ostrvljeni vodja plaćeničke vojske zagospodari nuklearnim ratnim resursima od kojih zastaje dah. Sa tim nema igre! Kada je Milošević , tupavo i zločinački, pokušao da ratom etnički očisti Kosovo postao je predmet fokusa, čije rezultate pamtimo. Danas je situacija drugačija, a Vučić zastojima u pregovorima kupuje vrijeme dok se, glumatajući nacionalnu traumu, igra Zajednicom srpskih opština.

Kosovo je za Srbiju izgubljeno i kao neotuđivi dio objektivno još jedino postoji u njenoj ustavnoj preambuli, ali je i dalje otvoreno pitanje koje može stvoriti brojne bezbjednosne implikacije. Ko misli da Vučića obavezuje samo Ustav, naivno zaboravlja uticaj Srpske pravoslavne crkve koja širokom podrškom u srpskoj populaciji i nepomirljivim odnosom prema Kosovu, Vučića drži za vrat.

Veoma je pogrešna procjena da se regionalnim kompenzacijama može pacifikovati srpsko društvo, generacijama indoktrinirano uticajem SPC, njenih društvenih vizura i prioriteta, sa snažnom potporom najšire društvene elite. Nema niti jednog relevantnog političkog subjekta u Srbiji bez afirmacije tradicionalnih mitova koje promoviše Srpska pravoslavna crkva, a na kojima počiva najšire shvatanje istorije običnog Srbina, kojemu je crkva ishodište tradicije, nacionalnih i državnih ciljeva.

Može politika izabrati patrijarha, tome smo svjedočili u više navrata, ali ne može promijeniti temeljni uticaj i društveni konsenzus o ulozi crkve u srpskom društvu i naciji. On je jači od svake političke ideje, doktrine i subjekta. Zato Srpska pravoslavna crkva postavlja prioritete i crvene linije preko kojih se ne prelazi, ako se želi ostati u političkom, a mnogi će reći, i ne samo političkom životu. To je istorijski kontinuitet koji se očituje i u današnjoj vlasti, ali i u opoziciji koja je po pitanju mjesta crkve u srpskoj državi i društvu jednako radikalna kao i Vučić, utrkujući se sa njim u podršci nacionalnim interesima koje ona definiše, a daleko su od građanskih vrijednosti i evroatlantizma.

Vučić svoju šansu vidi u odlaganju rješenja, dok je za SPC to mogućnost da u nekoj budućoj geostrateškoj buri dođe do prekompozicija koje bi dovele u pitanje današnje granice i državno pravni status zemalja regiona u kojima SPC ima svoj interes. Zato borba protiv dominacije Srpske pravoslavne crkve nije gašenje građanskih i vjerskih sloboda, na što je demokratski svijet sa pravom osjetljiv, već više nego progresivan način obuzdavanja parapolitičkog uticaja organizacije koja svojim malignitetom guši napredak regiona u cjelini, a davno je izašla iz okvira svojih nadležnosti.

Država Crna Gora sve više liči na utješnu nagradu za Republiku Srbiju, jer se neumitno pretvara u običnu ljušturu, dok od proklamovanog evro- atlantizma ostaje samo puka forma koju krajnje neiskreno promovišu avgustovci, a istinski kontroliše i dozira Vučić i SPC preko svojih političko - bezbjednosnih pozicija i eksponenata kojima puni crnogorske institucije, zaključno sa Kabinetom Predsjednika Crne Gore. Opasno je zanemariti da je SPC danas faktor koji u kritičnim momentima preuzima primat nad politikama i u stanju je da mobiliše najširi front podrške u regionu.

Sprega sa Ruskom crkvom ovome pristupu daje još veću težinu. Tim uticajem SPC političke subjekte i ličnosti pretvara u crkvene „spavače“ koji preko noći postaju eksponenti njenih retrogradnih ciljeva, iako su do tada stvarali privid građanskih društveno – političkih aktera. U Crnoj Gori ta prevrtljivost poprima tragikomičnu vizuru i sve više zbunjuje biračko tijelo, što se pokazalo i na nedavnim parlamentarnim izborima. To je savršen prostor da SPC kao glavni autoritet prevaziđe to nepovjerenje prema političkim akterima, preuzme dirigentsku palicu i usmjeri koalicione namjere partija i pojedinaca, koji u dobroj mjeri zavise od njenih trenutnih potreba i ciljeva.

Kapilarno se po značajnim institucijama raspoređuju crkveni kadar sa jasnim ciljem da urušavaju tačke otpora ovakvoj antidržavnoj i asimilatorskoj politici. Veoma je aktuelan, ali i ilustrativan primjer progona elitnog dijela akademske zajednice u okviru Fakulteta za crnogorski jezik i književnost, dok, malo je reći, na zadivljujući način i beskompromisno afirmišu građansku koheziju kojom je Crna Gora ostvarila najvrednije društvene pobjede. Stvara se zloćudni narativ da je to nacionalistička skupina koja je podrškom ograničena na brojčano beznačajno mali krug cetinjskih ekstrema.

Time se crnogorski građanski otpor želi marginalizovati, perfidno nas vraćajući na devedesete kada je današnja Prijestonica, lijepo, ali i tragično, nazivana slobodnom teritorijom. I tada i sada je jasna namjera kojom se Cetinje, kao paradigma crnogorske državotvornosti i nacionalnog trajanja, želi banalizovati i predstaviti kao rezervat, simpatične, ali prevaziđene anahronosti, koja se umjesto kao nacionalno ishodište, svodi na bezbroj puta ispričane viceve i dosjetke o njenim oriđinalima.

Zabrinjava činjenica da se u takvoj atmosferi crnogorske kulturne, prosvetne i političke elite ponašaju kao suprostavljeni tabori, bez osjećaja da se samo sinergijom može sačuvati Crna Gora i donekle anulirati maligni pritisak Republike Srbije i njene crkve koja stoluje na Cetinju. Ko se nada da se spletom često kič patriotskih pjesama, postova i periodičnim izlivima nacionalne patetike može riješiti ovaj problem, neka se prisjeti načina na koji je Slovenija osamdesetih, spregom kulture, političkog i umjetničkog avangardizma, podržanog od elitnih slovenačkih institucija, više učinila za Evropu zdaj, nego li svi tada aktuelni političari i nezaustavljivo podstakla probuđenu svijest slovenačkog čovjeka o svojoj državi i naciji. Ali, daleko smo mi od toga, a mnogo smo vremena prokockali...

Zato su raskoli, intrige, zloupotrebe institucija naša mučna sadašnjost. Tome svjedočimo i ovih dana postizbornog političkog nemorala, gdje se bjesomučnim koalicionim neprincipijelnostima pokušava opstati na političkom tržištu koje je nalik na palanački buvljak.

Politika, kao javni angažman na kojem počiva društveni napredak, do te je mjere isprljana kao zanimanje, da je običan građanin pripremljen da bez ikakvog otpora prihvati svaki oblik nedosljednosti, jer, pobogu, politika je takva! I ne samo to: ako se oni lišavaju principa, kako koja izborna situacija nameće, a što ne bi običan građanin.

Što se više bude odugovlačilo sa formiranjem vlade to će svaki salto mortale biti prihvatljiviji, a manje etičan, jer se stvara opasni privid da je sve bolje od institucionalnog haosa. Nije potrebno mnogo pameti da se shvati kako taj trenutni pragmatizam, ukorijenjen i u odnosu međunarodnih partnera prema našem dijelu svijeta, daje priličan doprinos regionalnom sunovratu, kojemu se možda i nazire kraj, u mjeri i dinamici kojom će međunarodna politika biti lišena teškog bremena invazije Rusije na Ukrajinu, čemu zlokobna konfuzija na relaciji Putin - Prigožin može biti prilično jasan nagovještaj.

Zato strpljivo i složno! Vjerujmo da se bliži vrijeme povratka dominacije građanskih vrijednosti kojima smo obnovili državnost, pristupili NATO, došli na korak od EU... Ko god misli dobro Crnoj Gori ne treba da bude dio avgustovske skalamerije koja će neumitno urušiti samu sebe. Sve drugo će sugerisati građanima da je jedina svrha bavljenja politikom goli opstanak na vlasti.

Time dajemo alibi blaziranoj sterilnosti slučajnog predsjednika Crne Gore, malograđanskoj pomahnitalosti zlog klovna koji sa pozicije premijera u produženom trajanju, zajedno sa opsesivnim obožavaocem stolice predsjednika Skupštine, laičkoj javnosti otkriva razna mafijaška udruženja, pa smo tako saznali da postoji: biro, komisijska, administrativna, trajektno-diverzantska, kao i ispitno-ocjenjivačka i ko zna još koja esnafska mafija, koju će u svom cirkuzantskom igrokazu patentirati i ponuditi kao razlog za opstanak u vlastoljubivim političkim trgovinama.

Sve je to igralište za nezrelu ekonomsku improvizaciju šarmantnog špekulanta koji će svojim, kripto-friendly i sličnim sistemski rušilačkim reformama, neumitno dovesti da od države, koja je bila regionalni primjer napretka, ubrzo postanemo pseudo - država, sa vrlo upitnim razlogom za postojanje. Zato bez neprincipijelnih koalicija i gubljenja kredibiliteta kroz podršku šarlatanima, koji pod egidom smjene generacija, razgrađuju sopstvenu kuću. Građani će to znati da nagrade. I brže nego što se to čini u ovom trenutku. Jer, progovorili su, a bilo bi im bolje da nijesu!