Za Antenu M piše: Mirjana Kostić
Prošlo je 35 godina od tzv. Jogurt revolucije i smjene pokrajinskog vođstva u Vojvodini i isto toliko od neuspjelog oktobarskog pokušaja rušenja republičke i partijske vlasti u Crnoj Gori 1988. Bio je to početak završnog čina razgradnje druge Jugoslavije i borbe za prekompoziciju moći u šestočlanoj federaciji, koju je skoro pet decenija držao na okupu čvrst partijski stjeg.
Uvertira takozvanog događanja naroda u Crnoj Gori ozvaničena je 20. avgusta 1988, kada je na glavnom titogradskom trgu održan miting solidarnosti sa Srbima i Crnogorcima sa Kosova. I pored zaključka da je riječ o prodoru velikosrpskog nacionalizma, republičke vlasti nijesu uspjele da odvrate nezvane goste koji su sa skupa poručili da se na Kosovu sprovodi genocid, optužili jugoslovenski politički vrh i pojedine crnogorske funkcionere za saučesništvo, negirali crnogorsku naciju i tražili oružje.
Nakon serije mitinga solidarnosti u više crnogorskih gradova nastupilo je kratkotrajno zatišje koje je potrajalo do početka oktobra, kada populistički udar nazvan antibirokratska revolucija dobija novi zamah. Samo dan nakon pokorene Vojvodine, vrijeme svemoći narodnog gnjeva stiglo je “spontano” i u Crnu Goru.
Predvodnicu kolone koja je oko 15 sati 7. oktobra stigla ispred Skupštine Crne Gore činili su radnici “Radoja Dakića” i grupa studenata Univerziteta “Veljko Vlahović”, kojima su se usput pridružili i radnici “Titeksa”, “Duvanskog kombinata”, nezadovoljni građani… Sa zakletvom Titu na usnama, pjevali su “Crna Gora u boj kreće”, nosili jugoslovenske i crnogorske zastave, unaprijed pripremljene transparente na kojima je pisalo: “Dolje Krunić, Vlasi, Vrhovec i Kučan”, “Dolje prozvani rukovodioci iz Crne Gore”, “Podrška Slobodanu Miloševiću”, “Hoćemo da radimo i zaradimo”, “Studenti su sa vama”…
Prema pisanju štampe oko 16 sati na platou ispred Skupštine okupilo se oko 10.000 ljudi. "Spontano" su počele da pristižu i kolone radnika i građana iz drugih crnogorskih gradova, studenti, srednjoškolci, čak i delegacija Saveza pionira… A na stepeništu su se smjenjivali govornici. Sindikalne zahtjeve radnika potisnuo je spisak političkih želja usaglašen na nekoj drugoj adresi. Osim povećanja plata i zimnica, demonstranti su tražili ostavke članova Predsjedništva Crne Gore i Opštinskog komiteta Titograd koji su bili protiv mitinga solidarnosti. Crnogorski “foteljaši” optuženi su i da vole jagnjetinu, jedu skorup i imaju vikendice. Na lisi nepoželjnih našli su se i slovenački i kosovski političari Milan Kučan, Jože Smole, Azem Vlasi… Upućeni su telegrami i izrazi podrške Slobodanu Miloševiću, podržana promjena Ustava Srbije, zahtijevan prekid represije nad nealbanskim stanovništvom na Kosovu...
Okupljenim demonstrantima prvi se od republičkih funkcionera obratio predsjednik Izvršnog vijeća Vuko Vukadinović i prvi najavio ostavku ali, kako je kazao “ne zato što sam lopov i neradnik, već što snosim odgovornost za opšte stanje stvari“. Sa istim obrazloženjem ostavku je ispred Skupštine najavio i nekoliko sati kasnije na sjednici Opštinskog komiteta podnio i lider titogradskih komunista Borivoje Drakić.
Oko ponoći, posredstvom medija, predsjednik Predsjedništa CK SK CG Miljan Radović uputio je apel građanima da vjeruju u legalne organe, najavio da će se još odlučnije posvetiti rješavanju pokrenutih pitanja, ali i upozorio da crnogorsko rukovodstvo neće prihvatiti poruke koje negiraju crnogorsku naciju i udaraju u temelje bratstva i jedinstva Jugoslavije.
Neprihvatljive poruke na koje je upozoravao Radović kulminirale su pred zoru 8. oktobra kada je mladi govornik Vukoman Čejović političko vođstvo okarakterisao kao fašiste, prodane duše i bitange i pozvao na promjenu ustava milom ili silom.
U to vrijeme najviši partijski i republički zvaničnici, uz učešće crnogorskih funkcionera iz federacije, privodili su kraju višesatnu sjednicu, na kojoj su iza zatvorenih vrata ocijenili da mitinzi nijesu spontani, već vješto instruirani sa strane i da prijete ustavnom poretku zemlje. Nakon procjene da će se u Titogradu sjutra okupiti 100 hiljada ljudi, dilema - kapitulirati ili se oduprijeti demonstrantima -razriješena je odlukom o uvođenju vanrednih mjera.
Oko 6 sati 8. oktobra predsjednik Predsjedništava Crne Gore Božina Ivanović pokušao je da ubijedi okupljene da se mirno raziđu, ali mu je mikrofon oteo student Miško Đukić. Pošto su se učesnici mitinga oglušili o Ivanovićev zahtjev, načelnik Uprave milicije Božidar Radonjić uputio je posljednje upozorenje demonstrantima, a zatim pozvao miliciju da „postupi po naređenju“.
Jake policijske snage, pojačane kordonom specijalaca, potisnule su demonstrante u park preko puta Skupštine, gdje su skandiranje i protesti najupornijih nastavljeni. Kako je zvanično saopšteno, „zbog javnih neprijateljskih istupanja u Sekretarijat za unutrašnje poslove privedena su 23 lica, ali je većina puštena nakon obavljenih informativnih razgovora". Tako je policijskom intervencijom 8. okobra u 6 sati i 30 minuta okončan 15-točasovni protestni miting. Na titogradskim ulicama ostali su samo još svježi tragovi nemira, borna vozila, policija i pokoji u žurbi zaboravljeni transparent.
Nekoliko sati kasnije tog subotnjeg jutra 40-ak kilometara dalje, na magistralnom putu Titograd - Nikšić desio se još jedan bliski susret radnika i policije. Nikšićke željezarce koji su se zaputili na miting u glavni grad kod mjesta Žuta grada dočekali su pripadnici specijalne jedinice republičkog SUP-a i blokirana cesta. Pokušaj najodlučnijih da uprkos upozorenjima put nastave pješice, spriječen je ispaljivanjem suzavca od kojeg su radnici potražli spas bježeči niz strme litice podno puta. Kada se dimni oblak razišao, željezarci su se vratili u Nikšić, ugruvani i ogorčeni. Osam povrijeđenih je zatražilo ljekarsku pomoć, ali su istog dana otpušteni iz bolnice.
Događaji kod Žute grede zatalasali su radnički Nikšić. Socijalni naboj pod čijim je motom makar prividno počela oktobarska buna, gotovo je utihnuo, a političke parole, traženje odgovornosti zbog upotrebe sile, zahtjevi za ostavkama republičkog rukovodstva i sve glasnija podrška Slobodanu Miloševiću postali dominantna obilježja trodnevnog protesta u gradu pod Trebjesom, koji su obustavjeni nakon ostavke republičkog sekretara za unutrašnje poslove Lazara Đođića i neopozive ostavke člana Predsjedništva Radivoja Brajovića, koju je podnio pred radnicima Željezare i kasnije povukao.
Osmog oktobra 1988. održane su i sjednice Izvršnog vijeća i zajednički sastanak republičkog i partijskog Predsjedništva, koji su Televizija i Radio direktno prenosili. Više učesnika u raspravi saglasilo se da su zahtjevi radnika i studenata opravdani, pa i zahtjevi za ostavkama, ali su konstatovali da su uzvici „lopovi“ i „izdajnici“ uvredljivi i istakli da su negiranje samobitnosti crnogorske nacije, negiranje crnogorske države i agresivno ispoljeni velikosrpski nacionalizam – neprihvatljivi.
Istog dana održana je i vanredna sjednica Predsjedništva Centralnog komiteta Saveza komunista Jugoslavije na kojoj je zaključeno da su nacionalističke snage pokušale iskoristiti protestni skup u Titogradu, kako bi se pučističkim putem smjenilo republičko rukovodstvo i ugrozio ustavni položaj Crne Gore. Konstatovano je i da militantne grupe, u savezništvu sa istomišljenicima u Crnoj Gori, djeluju na platformi srpskog nacionalizma i sve agresivnije dovode u pitanje postojanje crnogorske nacije, njene istorije, kulture..
Tako je na kratko zaustavljena oktobarska revolucija na titogradskim i nikšićkim ulicama 7. i 8. oktobra 1988. godine. Finalizacija plana za Crnu Goru, skovanog pod budnim okom Slobodana Miloševića u Beogradu, samo je privremeno odgođena. Iako je većina u crnogorskom političkom vođstvu tačno definisala suštinu problema, potcijenila je razornu moć velikosrpskog nacionalizma koji će, nekoliko mjeseci kasnije, januarskim prevratom 1989. ostvariti svoj cilj.
I danas, tri i po decenije kasnije, crnogorskoj državi, naciji, kulturi, opstanku prijeti ista opasnost. Stratezi su u međuvremenu dobili svoje političke nasljednike, neki igrači zamijenili uloge, strategija je modernizovana, osnažena neskrivenom podrškom važnih aktera na unutrašnjoj sceni, potporom crkve i jedne moćne strane sile. Poučena iskustvom iz takozvane antibirokratske revolucije, Crna Gora se ovoga puta ne smije ni zavarati ni predati.
Komentari (0)
POŠALJI KOMENTAR