Antisemitizam

Za Antenu M piše: Miljan Vešović

U periodu nakon terorističkog napada Hamasa na Izrael 07. oktobra, primijećen je ogroman porast antisemitskih incidenata širom svijeta.

U SAD, na zgradama najuglednijih univerziteta poput Harvarda ili Kornela osvanule su parole da su Jevreji „izmet“ i „instrukcije“ studentima da „ako vide Jevreje na kampusu univerziteta, treba da ih prate do kuće i prerežu im vratove“. U Kaliforniji je danas pala i prva žrtva. Stariji čovjek jevrejskog porijekla je umro nakon što je pretučen od strane učesnika pro-palestinskog protesta.

U Velikoj Britaniji, NVO koja se bavi praćenjem nivoa antisemitizma u društvu, „Društvo za bezbjednost zajednice“ (Community Security Trust) je izvijestila da je „broj antisemitskih incidenata u protekle četiri sedmice najveći od 1984“, kada je statistika počela da se pravi.

U Francuskoj, antisemitski grafiti su se pojavili u gotovo svim velikim gradovima. Što je za mnogo veću brigu, u Lionu je prije dva dana, u svom stanu, ubodena nožem mlađa žena jevrejskog porijekla. Žrtva je srećom preživjela, a policija još uvijek nije uhvatila osumnjičenog. Na mjestu zločina policija je primijetila i nacrtan kukasti krst. To je organe reda i navelo da zaključe da se radi o antisemitskom zločinu.

Svijet su prije nekoliko dana obišle i slike iz Rusije, gdje je u Dagestanu, masa nakratko zauzela aerodrom u glavnom gradu republike Mahačkali. Uz uzvikivanje anti – semitskih slogana, demonstranti su opkolili avion koji je upravo sletio iz Tel-Aviva i tražili aerodromskim radnicima da im među putnicima pokažu Jevreje. Organi reda su, srećom, uspjeli da povrate kontrolu nad aerodromom bez žrtava.

Ovakva situacija je uslovila da zvaničnici za borbu protiv antisemitizma u 30 država danas zajednički zatraže od država gdje žive da zaštite lokalne jevrejske zajednice. Zaključili su da „Jevreji danas žive u strahu i pod prijetnjom“.

U prošlosti, obično su se krivci za antisemitsko djelovanje mogli naći na krajnje desnoj strani političkog spektra. Nacizam je, naravno, najupečatljiviji primjer za to. Međutim, u posljednje vrijeme se anti-semitizam sve više vezuje i za djelovanje radikalne ljevice.

Na primjer, jedna od pripadnica tzv. „progresivnog“ (tvrdo lijevog) krila Demokratske stranke u SAD, kongresmenka Tlaib iz Mičigena, kritikovana je nakon što je na društvenim mrežama podržala pozive na uništenje Izraela.

U Francuskoj, najjača lijeva stranka „Nepokolebljiva Francuska“, pod vođstvom Žan-Lik Melanšona, odbila je da osudi Hamas za terorističke napade, a pojedini zvaničnici te partije su prozvali ovu terorističku organizaciju „Pokret otpora“. Aludirajući na ove izjave, predstavnici jevrejskih organizacija u Francuskoj su ustvrdili da se antisemitizam u toj zemlji uglavnom oslanja na „islamističko – lijevu alijansu“.

Pro-palestinski aktivisti (većinom lijeve orijentacije) širom svijeta, ali i organizacije poput Ujedinjenih nacija, se ovih dana suočavaju i sa optužbama za prikrivenije vrste antisemitizma. Prema široko prihvaćenoj definiciji, čiji je autor Međunarodni savez za čuvanje sjećanja na Holokaust (International Holocaust Remembrance Alliance – IHRA), u antisemitizam spadaju i „nepriznavanje jevrejskom narodu prava na samoopredjeljenje, kroz tvrdnje da je Izrael rasistička država“ i „korišćenje dvostrukih aršina tako što se od Izraela traži ponašanje koje se ne zahtijeva ili očekuje od drugih demokratskih država“.

U negativnim reakcijama na vojnu intervenciju koju Izrael sprovodi u Pojasu Gaze kao odgovor na terorističke napade Hamasa mogu se naći i primjeri koji potpadaju pod ovu definiciju.

Karakterističan je slučaj bitke za Mosul (2016-2017. godine). U toj bici, iračke i kurdske snage su, uz direktnu vojnu podršku Koalicije za pobjedu nad (terorističkom organizacijom) ISIS predvođene SAD, oslobodile ovaj irački grad od ISIS-a. Sredstva koja su iračke, kurdske i snage Koalicije tada koristila bila su vrlo slična onima koje danas koristi Izrael u borbi protiv terorističke organizacije Hamas. Takođe, broj civilnih žrtava je bio ogroman, oko 40 hiljada.

Ipak, u toku bitke nije bilo značajnijih zahtjeva za prekid vatre, niti rasprostranjenih osuda vazdušnih napada i kopnene ofanzive zbog stradanja civila. UN nije tom prilikom usvajao rezolucije kojim je pozivao na „prekid vatre“.  Štaviše, specijalni izaslanik generalnog sekretara UN za Irak je tom prilikom izjavio da „Bitka za Mosul predstavlja rađanje novog Iraka“ i „kraj ISIS-a u Iraku“, kao i da „su u toku bitke preduzete aktivnosti bez presedana na zaštiti civilnog stanovništva“.

Naravno, svaka situacija je različita i stoprocentno precizna poređenja nijesu moguća. Ipak, nije lako oteti se utisku da se intervencija Izraela u Gazi od strane UN i drugih njenih kritičara zaista „mjeri posebnim aršinima“.

Nije do kraja jasno otkud antisemitizam među lijevo-orijentisanim političkim snagama. Svakako da dio razloga leži u anti-Zapadnom pomodarstvu i „salonskom ljevičarenju“ kojima su pripadnici ove političke orijentacije ponekad skloni. Kritika „Zapadnog imperijalizma“ ili „neokolonijalizma“ je za njih ponekad dovoljna da zažmure na zločine autoritarnih režima ili terorističkih organizacija.

Karakteristični primjeri zato su poznati pisci Harold Pinter, Ronald Harvud i Peter Handke (Pinter i Handke su dobitnici Nobelove nagrade za književnost, a Harvud dobitnik Oskara za najbolji scenario) koji su branili autoritarni, zločinački režim Slobodana Miloševića u toku ratova na prostoru bivše Jugoslavije. Planetarno je poznat i primjer frontmena grupe Pink Floyd Rodžera Votersa, koji je istaknuti pro-palestinski i anti-izraelski aktivista, a koji je takođe tvrdio i da je Putin napao Ukrajinu jer je bio „isprovociran“.

Sa druge strane, možda nije dovoljno poznato da su pojedini ključni ideolozi ljevice takođe bili antisemiti. Karakteristična su sljedeća dva citata: „U Judaizmu u sadašnjosti prepoznajemo anti – društvene elemente, elemente koji su kroz istorijski razvoj, a toj štetnoj pojavi su Jevreji željno doprinosili, uzdignuti na sadašnji visoki nivo, a za koje je potrebno da se dezintegrišu“ i „Jevreji – rasa koja truje sve tako što u sve zabija nos čak i kad se ne miješa s drugim ljudima. Uništimo sinagoge i ne dajmo ni jedan posao Jevrejima. Tražimo njihovu deportaciju. Na kraju, tražimo ukidanje njihove religije. Ne zovu Jevreje Hrišćani džaba ubicama Boga. Jevreji su neprijatelji čovječanstva. Oni moraju biti deportovani nazad u Aziju ili biti istrijebljeni“.

Ovi citati nijesu uzeti iz „Majn Kamfa“ niti iz nekog od priručnika SS-a za „higijenu arijevske rase“. Autor prvog citata je Karl Marks, a drugog jedan od prvih ideologa socijalizma i anarhizma Pjer Žozef Prudon.

U doba kada su ideologije marksizma i socijalizma nastajale, rasprostranjena je bila predrasuda o Jevrejima kao „debelim kapitalistima“, berzanskim špekulantima i ljudima kojima su bile dostupne velike sume novca, i kao takvim „neprijateljima radničke klase“. Iako su socijalizam i ljevica od tada evoluirali i zauzeli svoje mjesto u modernoj političkoj misli, nije isključeno da su se tragovi antisemitizma iz ideoloških početaka zadržali. Time se možda dijelom mogu objasniti i pojave poput „islamističko – lijeve alijanse“ koja je danas, prema riječima predstavnika jevrejske zajednice u toj zemlji, jedan od pokretača antisemitizma u Francuskoj.

Bez obzira na to koji su razlozi, antisemitizam i podrška koja ovih dana stiže Hamasu od strane radikalne ljevice u Evropi i SAD pokazuje da anti-sistemsko djelovanje ne dolazi samo sa desne strane političkog spektra. Radikalizam i anti-sistemsko djelovanje, usmjereno na relativizaciju zločina i terorističkih napada i rastakanje evropskih i evro – atlantskih vrijednosti su moćno oružje u hibridnom ratu koji Rusija, Iran i Kina vode protiv demokratskih zemalja. I kad se sagleda štetno dejstvo ovih pojava, potpuno je svejedno da li su počinioci ljevičari ili desničari.

Što se Izraela i Palestine konkretno tiče, njihov konflikt je suviše kompleksna pojava da bi se posmatrao crno – bijelo i „zauzimale strane“. Takođe, izbjegavanje civilnih žrtava, bilo gdje, treba da bude dužnost svake države u ratu. Uključujući i Izrael i premijera Netanjahua. Međutim, suprotstavljanje terorističkim organizacijama kao što je Hamas, ili ISIS, ili ljudima koji danas izazivaju da se Jevreji na evropskom tlu osjećaju životno ugroženim (zato što su Jevreji) prvi put od Holokausta upravo treba posmatrati crno – bijelo. To važi za sve demokratske zemlje u svijetu.

To važi i za Crnu Goru, koja se s pravom ponosi herojskom borbom protiv nacizma i fašizma. A jedna od glavnih karakteristika nacizma i fašizma je upravo antisemitizam.