Obavezno školovanje

Za Antenu M piše: Slobodan Backović

U medijima se često pojavljuju mišljenja da su polazak djece u školu sa šest godina i obavezno osnovno obrazovanje od devet godina bile greške i da se treba vratiti na prethodno stanje kada su djeca polazila u školu sa sedam godina i kada je obavezno obrazovanje bilo osam godina.

Nedavno smo imali i objašnjenje za ovo: "osmogodišnji sistem osnovnog obrazovanja je bio mnogo bolji u odnosu na devetogodišnji, jer su djeca zrelija sijedala u klupe" kao i da "rani polazak djeteta u školu je prekid njegove radosti" i da "sistem “krade” godinu djetinjstva i bezbrižnosti"?

Ovakvo mišljene ima, ne mali broj, roditelja koji djetinjstvo smatraju kao najznačajniji period za igru, slobodu i istraživanje, pa raniji ulazak djeteta u formalno obrazovanje može imati za posljedicu manje vremena za slobodnu igru i istraživanje. Neki roditelji smatraju da raniji početak školovanja ograničava djetetovu sposobnost da samostalno istražuje i donosi odluke, a neki brinu zbog mogućih negativnih utjicaja na psihološki razvoj djeteta.

Obavezno obrazovanje koje moraju pohađati mladi je ono koje je propisano zakonom. Po međunarodnoj standardnoj klasifikaciji nivoa obrazovanja (International Standard Classification of Education - ISCED) nivoi obrazovanja su: predškolsko (ISCED0), osnovno (ISCED1)  - odgovara našem obrazovanju sa razrednom nastavom od 5 godina (od 1. do 5. razreda), niže srednje (ISCED2) - odgovara našem obrazovanju sa predmetnom nastavom od 4 godine (od 6. do 9. razreda). Više srednje obrazovanje (ISCED3) odgovara našem srednjoškolskom obrazovanju. Obavezno obrazovanje u Crnoj Gori traje 9 godina (osnovno (ISCED1)+niže srednje (ISCED2)). 

Obavezno obrazovanje u Evropi počinje na početku osnovnog obrazovanja (ISCED1) ili na kraju predškolskog obrazovanja (ISCED0). 

U najvećem broju evropskih zemalja obavezno obrazovanje počinje od 6. godine djeteta. Najranije, sa tri godine, u školu kreću djeca u Francuskoj i Mađarskoj. U Finskoj i Estoniji djeca školovanje počinju sa 7 godina. 

Obavezno obrazovanje u svim evropskim zemljama uključuje osnovno i niće sredne obrazovanje. U većini zemalja obavezno obrazovanje sadrži jedan ili više razreda višeg srednjeg obrazovanja (ISCED3). Pohađanje najmanje jedne godine predškolskog obrazovanja (ISCED0) je obavezno u otprilike polovini evropskih zemaljao. 

Obavezno obrazovanje u Evropi obično traje 10-11 godina i završava se u uzrastu od 15-16 godina. Najkraće trajanje obaveznog obrazovanja (8-9 godina) je u Estoniji, Hrvatskoj, Poljskoj, Sloveniji, Albaniji, Bosni i Hercegovini, Lihtenštajnu, Crnoj Gori i Srbiji. U skoro jednj trećini evropskih obrazovnih sistema, obavezno obrazovanje je duže od 11 godina i obično traje do 18. godine.

Redovno obavezno obrazovanje najduže je u Francuskoj, gdje traje 15 godina (od 3. do 18. godine). U Belgiji (tri zajednice), Mađarskoj i Rumuniji traje 13 godina. 

Po podacima Eurydice, od svih evropskih zemalja godina sa devetogodišnjim obaveznim opštim obrazovanjem (osnovno i niže srednje obrazovanje), učenici u Crnj Gori provedu u toku devet godina u učionici najmanji broj sati (536 sati u osnovnom i 674 u nižem srednjem obrazovanju). Da li ovo i kako utiče  na postignuća naših učenika? 

Može da se postavi pitanje zašto u većini evropskih zemalja opšte obavezno obrazovanje počinje sa šest godina uz, u nekim zemljama, i obaveznu godinu predškolskog obrazovanja? Zašto djeca treba da ranije počnu sa školovanjem? 

Rezultati brojnih istraživanja i studija o ranijem početku školovanja mogu dati odgovor i objašnjenje na prethodno pitanje. 

Ako se djetetu u predškolskom uzrastu u vrtiću obezbijedi sredina koja će djetetu  podsticati igru, radoznalost, stvaralaštvo i sticanje novih znanja i iskustava, stvorena je dobra osnova za nastavak školovanja. 

Djeca sa šest godina, većina, imaju razvijene kognitivne sposobnosti, socijalne vještine i emocionalnu zrelost da mogu da učestvuju u grupnim aktivnostima i da budu pažljivi slušaoci. Šestogodišnjaci pokazuju veću znatiželju, interesovanje, samostalnost i mogućnost apstraktnog razmišljanja. Sve to ih čini pogodnim za učenje u školi. 

Raniji polazak djeteta u školu koji je jedna od velikih promjena u njegovom životu pokazuje se da može doprinijeti boljem razvoju njegovog samopuzdanja i njegovih socijalnih vještina. Dijete se u školi po prvi put sreće sa obavezama, odgovornošću, novim pravilima, takmičenjem, uspjehom i neuspjehom, ocjenjivanjem itd. Rani polazak u školu može podsticati i poboljšati kognitivni razvoj djeteta, posebno u oblastima matematike, pisanja i čitanja koje su osnov za nastavak učenja i kasnijim aktivnostima u društvu. Istraživanja pokazuju da djeca koja su ranije počela sa školovanjem imaju bolja postignuća i uspjeh u nastavku školovanja. 

Devetogodišnje obavezno obrazovanje obično pokriva važne razvojne faze djeteta i omogućava mu sticanje osnovnih znanja i vještina, jednim dijelom i kroz igru, posebno u predškolskom uzrastu, neophodnih za nastavak obrazovanja ili za ulazak na tržište rada. 

Najbolji odgovor svima koji su protiv ranog polaska djece u školu i protiv devetogodišnjeg obaveznog obrazovanja je evropska obrazovna praksa.