Može li farsa da ubije

Za Antenu M piše: Ana Zmajevac

Smije li Crna Gora u ključnoj fazi nastavka evropskih integracija (u iščekivanju IBAR-a) proigrati tu šansu pod pritiskom beogradskih prijetnji povodom usvajanja Rezolucije o genocidu u Srebrenici u Generalnoj skupštini UN, zakazanog za 23. maj!?

U poplavi prijetnji s najviših državnih adresa Srbije - od Vučića, Vučevića, Dačića, pa sve do kreatura, poput Vulina i drugih Pinkovih kometa, do udruženih medija, estrade i Dodika bočno… nije se na odmet podsjetiti  na ucjene, plansko urušavanje i crnogorska posrtanja u korist "bratske" nam Srbije. 

Sjetimo se samo slavne Mojkovačke bitke 1916, u kojoj je 4.000 slabo opremljenih crnogorskih vojnika, herojski onemogućilo prodor austrougarskoj vojsci, koja je imala 14.000  boraca, i obezbijedilo odstupnicu srpskim trupama preko Crne Gore i Albanije prema Krfu. S vojno-strateškog aspekta, bila je to, zapravo, planski smišljena bitka od strane Vrhovne komande pod upravom srpskog pukovnika Petra Pešića da dovede do sloma srnogorske vojske, o kojoj će komandant austrougarskih trupa, general Rajner kasnije zapisati: "Hrabrost crnogorskog vojnika nema premca u istoriji ratovanja". 

Epilog znamo - samo dvije godine poslije, Srbija je anektirala Kraljevinu Crnu Goru, ukinula joj ime, poništila autokefalnu crkvu, a kralj Nikola umrijeće u izgnanstvu 1921. s grumenčićem crnogorske zemlje na prsima. 

Početkom posljednje decenije prošlog vijeka Crna Gora je iznova podvrgnuta beogradskom pritisku da odustane od svojih interesa. Prilikom Mirovne Konferencije u Hagu 25.oktobra 1991, kojoj je predsjedavao lord Karington, crnogorski predsjednik Momir Bulatović je pod snažnim pritiskom Slobodana Miloševića, odustao od  prvobitnog stanovišta o obnavljanju međunarodne nezavisnosti Crne Gore i redefinisanju njenog  državno pravnog statusa, kao i od potpisivanja Karingtonovog Mirovnog plana. Posljedice takve promjene stava, jedan od najpoznatijih crnogorskih i jugoslovenskih istoričara, akademik Branko Pavićević svojevremeno je okarakterisao na sljedeći način - U analima crnogorske, jugoslovenske, pa čak i evropske političke i diplomatske istorije teško bi bilo izdvojiti primjer klonuća sa toliko tragičnim istorijskim implikacijama. 

Zanimljivo je podsjetiti da je Bulatovićevo prihvatanje Karingtonovog Mirovnog plana sedam dana ranije (18. oktobra) izazvalo oštru reakciju Miloševića, koji je ustao sa svog mjesta, prešao preko cijele sale u kojoj se održavala sjednica i prijetećim tonom obratio se članovima crnogorske delegacije: "daću ja vama nezavisnu i suverenu Crnu Goru; daću ja vama" (izvor: Historija.ba; Predsjedništvo Crne Gore smatra da je ponuđeni sporazum moguće prihvatiti; autor Adnan Prekić) 

Deja vu, dakle! Prema Crnoj Gori, evo, i danas iz Srbije lete osione prijetnje.

Jeste - veći su, moćniji i bogatiji. U milosti su Rusije, odnedavno u zvaničnom savezu sa Kinom… I SAD sve očitije blagonaklono gledaju na Vučićeva prenemaganja i politiku žrtve… I otkud nama hrabrost da se opiremo silnom Vučiću.  

- Pustili ste ih da odu, ljutito je Vučićev premijer Vučević nedavno prozvao opziciju u Skupštini Srbije, uz dopunu da bi sad da imaju naše more mnogo lakše rješavali stvari.

A kako  je o greškama beogradskih režima prema Crnoj Gori razmišljao znameniti srpski arhitekta, filozof, pisac i političar Bogdan Bogdanović, koji je od sredine 90-ih živio u egzilu u Beču, svjedoči intervju koji je dao Radiju Slobodna Evropa 2001: "Srbijanske, beogradske greške prema Crnoj Gori su bile tako krupne i tako tragične da je ovo jedno finale koje se ne može izbeći. Crnogorci su bili jako vređani, udaralo se na ono na šta su oni vrlo osetljivi, na njihov nacionalni ponos, tako da je sada stvar već krenula tim putem da izgleda da će se to razdvojiti. Ali i tu ima nešto što niko u Srbiji neće da kaže jasno i glasno - pa, dobro, nije to nikakva tragedija, Srbija i Crna Gora su bile dve države, zajednički učestvovale u svim ratovima i bolje se razumevale nego posle Aleksandrovog prisilnog prisajedinjavanja Crne Gore i onih tragičnih događaja koji su, razume se, ceo taj odnos između Srba i Crnogoraca postavili na jedan naopak način".

Nepomirljivost s nezavisnošću Crne Gore nikad u Beogradu, zapravo, nije ni prestala. Kampanja da se njena samobitnost i  integritet oslabe ne samo kroz političke uplive, već i nacionalistička osporavanja njenog jezika, kulture, crkve, a na spoljnopolitičkom planu osujete njene evroatlantske integracije uz potporu Rusije,  posebno je ispoljena pred ulazak u NATO 2016,  pokušajem državnog udara, ili preciznije "terorizmom u pokušaju". Sudski proces protiv aktera tog pokušaja još nije okončan, a bivši specijalni tužilac Milivoje Katnić, koji je tada spriječio sukobe u Crnoj Gori, čami danas u zatvoru i zbog štrajka glađu na rubu je smrti. 

Suverenistički DPS, koji je na ideji Liberalnog saveza, bio glavni nosilac obnove nezavisnosti, ali za duge vladavine i kompromitovan mnogim aferama, već četiri godine nije na vlasti. Crkva Srbije je kroz litijaški pokret dovela do njegove smjene

2020. i danas  dominantno utiče na društvenopolitička zbivanja, dok je vladajući, nejaki PES u raljama koalicionih partnera - lidera prosrpskih i proruskih partija NSD i DNP Andrije Mandića i Milana Kneževića, Vučićevih marioneta. Vučić premijeru Spajiću ovih dana "udara pljuske", Mandić i Knežević ga "lagano peglaju", a on obuzet budućnošću, razgoni prošlost po regionu:  "Prošlost ne smije definisati budućnost, već budućnost mora definisati prošlost", kazao je nedavno. Možebit, slobodno... što reko  Radosav iz "Đekne". A, može bit i da se Spajki navukao na Svetozara Marovića iz najboljih dana.

Crnoj Gori se očito istorija ponavlja. Znamo i bez Hegela da nakon tragedije slijedi farsa. Reklo bi se nije za brigu, ali u filmu "Dobri ljudi prljavih ruku", snimljenom prema romanu Ričarda Nilija, u režiji Kloda Šabrola, glumac Rod Stajger, u ulozi ranjenog  muža, pita ženu (Romi Šnajder) - Misliš da farsa ne može nikoga ubiti? I nakon kratke pauze nastavlja - Može, jednoga se dana to ipak dogodi.