Godišnjica uništenja brane HE Kahovka: Još se ne zna tačan broj žrtava na okupiranoj lijevoj obali

Za Antenu M piše: Oleksandr Levčenko

Šestog juna se navršava godinu dana otkako su Rusi digli u vazduh branu HE Kahovka, uništili elektranu, rezervoar i poplavili naselja u oblasti Herson. Podrivanje brane Kahovske HE je namjerno počinjen ratni zločin Moskve, koji je doveo do humanitarne i ekološke katastrofe, ogromnih materijalnih gubitaka i gubitaka života. Nesreće izazvane ljudskim djelovanjem i humanitarne katastrofe ruska su taktika u ratu s Ukrajinom. Izvode se napadi na brane hidroelektrana, elektrane, stambene zgrade, nuklearna, hemijska i rudarska postrojenja kako bi se Ukrajina pretvorila u mjesto gdje se ne može živeti.

Izgradnjom HE Kahovka 1950-ih godina započela je kaskada HE na rijeci Dnjepar. Istovremeno, jezero od Kahovkske brane je bilo najveće po površini među ostalima. HE Kahovka je obezbijedila godišnju regulaciju toka Dnjepra, navodnjavanje i vodosnabdijevanje sušnih regija južne Ukrajine, kao i plovidbu Dnjeprom od Hersona do Zaporožja. U blizini Nove Kahovke, u gradu Tavrijsk, takođe nastaje severnokrimski kanal, postrojenje za navodnjavanje koje je obezbijedilo oko 85% potreba Krima za slatkom vodom. Brana Kahovske HE bila je strateški važna ne samo zbog snage elektrane, već i zbog toga što je povezivala desnu i lijevu obalu Dnjepra preko putnih i željezničkih mostova preko brane.

Ruski okupatori pojavili su se na Kahovskoj HE prvog dana potpune oružane agresije na Ukrajinu 24. februara 2022. U maju 2022. godine iz Kahovske HE su ispuštene velike količine vode, dok dva hidroagregata nisu radila. Okupatori nisu pružili mogućnosti za popravke. Nova Kahovka je zbog ispuštanja vode djelimično poplavljena. 11. novembra 2022. godine, prilikom povlačenja ruskih trupa na lijevu obalu Dnjepra, ruski vojnici izvršili su sabotažu, snažnom eksplozijom uništivši površinu puta preko brane.

Ruski okupatori su minirali HE prvog dana invazije na Ukrajinu i digli u vazduh 6. juna 2023. godine. Ukrajinske vlasti su upozorile na planove okupatora da dignu u vazduh Kahovsku HE mnogo prije katastrofe. Rusija je odgovorna za uništavanje brane i poplave u oblasti Herson. Na kraju krajeva, ruski okupatori su zauzeli i kontrolisali branu i HE Kahovka od početka potpune invazije. Rusi su digli u vazduh hidroelektranu Kahovka upravo u onim danima kada je Ukrajina pokrenula svoju dugoočekivanu kontraofanzivu na jugu, posebno u regionu Zaporožja. Snažne eksplozije uništile su strojarnicu stanice i veliki dio brane. Kahovsko jezero je prestalo da postoji. Ispuštene vode Dnjepra počele su brzo da plave brojna sela i gradove nizvodno na obje obale rijeke.Oko 80 naselja, uključujući i Herson, bilo je u zoni poplave.

Ruska propaganda tradicionalno okrivljuje Ukrajinu za tragediju, tvrdeći da je to bio "raketni napad Oružanih snaga Ukrajine". Umjesto toga, Odbrambene snage Ukrajine su već prvog dana izvijestile da je miniranje Kahovske HE izvršeno iznutra, a ovaj zločin počinili su vojnici 205. motorizovane brigade okupacione vojske Ruske Federacije. Naknadni događaji su to samo potvrdili. Dokazi ukazuju na odgovornost Rusije za ciljano podrivanje HE Kahovka. Gotovo stotinu naselja na jugu Ukrajine našlo se u zoni plavljenja. Desetine hiljada Ukrajinaca morali su da pobjegnu od prijetnji po živote.

Brana je izgrađena u sovjetsko vrijeme, tako da je Rusija "imala svaku stranicu inženjerskih crteža" i znala je sve o "Ahilovoj peti" unutar brane. Prema razmjerima posljedica koje je izazvalo uništenje hidroelektrane i akumulacije Kahovskog jezera, dizanje stanice u zrak postalo je jedan od najtežih zločina ruske vojske u ratu protiv Ukrajine. Više od 30 ljudi poginulo je samo na desnoj obali Hersonske oblasti pod kontrolom ukrajinskih vlasti od posljedica ruskog potkopavanja HE Kahovka i naknadnog uništenja i poplava.

Još uvijek se ne zna tačan broj žrtava na okupiranoj lijevoj obali, koja je najviše pogođena eksplozijom hidroelektrane. Okupatori su tvrdili 59 mrtvih, ali je taj broj mnogo veći. Konkretno, samo u okupiranom gradu Oleški, čije je stanovništvo u vrijeme poplave bilo oko 16.000 ljudi, procjenjuje se da je broj mrtvih najmanje stotinu. Eksperti su procijenili iznos direktnih gubitaka uzrokovanih eksplozijom HE Kahovka na najmanje 2 milijarde dolara. To su gubici u stambeno-komunalnom sektoru, energetici, poljoprivredi, transportu, ekologiji i industriji.

Potkopavanje Kahovske HE takođe je zapravo postalo zločin ekocida. Uništenje hidroelektrane imalo je razarajući efekat na ekološke sisteme i biodiverzitet južne Ukrajine. Istovremeno isušivanje ogromnog rezervoara dovelo je do uginuća velikog broja riba i životinja, zalijevanja isušenih zemljišta i promjena klimatskog režima regije. Zločin Rusa bio je i udarac za poljoprivredu regije Herson, koja je u velikoj mjeri zavisila od sistema za navodnjavanje koji se napajaju iz Kahovskog rezervoara. Kao rezultat potkopavanja brane HE Kahovka od strane okupatora, Ukrajina je izgubila 35-40% svojih rezervi vode za piće, koju je mogla potrošiti tokom godine. Danas se nekadašnji Kahovski rezervoar pretvorio u šumu.

U martu 2024. godine, kada je Rusija izvela raketni napad na hidroelektranu Dnjepar, ovaj novi zločin je bio posljedica slabog odgovora svjetske zajednice na rusko dizanje hidroelektrane Kahovka u zrak godinu dana ranije. Neadekvatna procjena katastrofe HE Kahovka dovodi do novih ciničnih ruskih napada na tako strateški važne hidroelektrane. Od početka invazije u punom obimu, Rusija je ispalila više od 110 projektila na ukrajinske hidroelektrane.