Minimalci, SDK i državni LinkedIn

Za Antenu M piše: Nana Berger

Godina je 2024. i sasvim je očekivano da se tema digitalizacije prožima kroz svaki aspekt našeg života. Ipak, jedno digitalno čedo ostalo je zaboravljeno –čuveni softver za provjeru podataka prikupljenih tokom popisa stanovništva, o kojem se više ne govori ni u krugovima IT zavjerenika.

Rezultati popisa očito uopšte nijesu bili važni za kreiranje razvojnih politika, niti za juče predstavljenu fiskalnu strategiju, koju su s entuzijazmom dostojnim seoskog vašara, izložili članovi Vlade i predstavnici vladajuće većine.

U korpusu inovativnih ideja čuli smo obećanja da će Zavod za zapošljavanje postati digitalno čudo neviđenih razmjera – nešto poput državnog LinkedIna. Naravno, ta nas analogija nije baš oduševila, prije svega jer dolazi od ministarke rada i socijalnog staranja, čiji profil na toj poslovnoj mreži i dalje navodi kladionicu kao njenog jedinog poslodavca. No, predstava za javnost je počela, a to je bio samo jedan dio šarolike slagalice fiskalnog teatra.

Premijer je s nostalgijom pomenuo SDK, kao da se dobro sjeća vremena kad je ta institucija funkcionisala, iako je ono što ta skraćenica označava – Služba društvenog klnjigovodstva – još 1992. transformisano u Zavod za obračun i plaćanja (ZOP) u okviru šire reforme finansijskog sistema koja je obuhvatala decentralizaciju finansijskog poslovanja. No, premijer je to saopštio kao da je ukidanje jedne vrhunske i korisne institucije pokrenula vlada koja je prethodila onoj apostolskoj.

Nekadašnji SDK, a od 1992. do 2003. ZOP, upravljao je platnim prometom, odnosno svim novčanim transakcijama i kontrolisao plaćanje poreza u bivšoj Jugoslaviji. Izmjenama saveznih zakona prije 21 godinu su ove dvije funkcije razdvojene, nakon čega je platni promet počeo da se obavlja kroz banke, a kontrolu poreza počela je da obavlja druga institucija koja se tada zvala Republička uprava javnih prihoda. Ove promjene su napravljeneu ranoj fazi usklađivanja propisa tadašnje državne zajednice sa legislativom EU, što bi neko kome su evropske integracije navodno cilj ipak trebalo da zna.

Zakon o platnom prometu, koji je počeo da se primjenjuje u januaru 2003. godine, sadržao je pravila EU koja su obezbjeđivalada platni sistem bude efikasan, a sa ciljem da se održi i unaprijedi finansijska stabilnost, približavajući se ujedno i principima koje preporučuje Banka za međunarodna poravnanja (BIS).

Dok premijer, koji je u vrijeme gašenja SDK-a imao pet godina, evocira uspomene na blagodeti te službe, oni još mlađi, u duhu digitalnog doba su na prvi mah pomislili da LinkedIn vlada pod ovom skraćenicom podrazumijeva Software Development Kit, odnosno skup računarskih alatki za neki novi softver (ili kalkulator, što da ne). One kojima poznavanje istorije ide bolje od računarskih nauka, imajući pred očima svitu koja se ukazala da prezentuje minimalce u množini, SDK je na prvi mah asocirala na Srpski dobrovoljački korpus, s obzirom na to da se iz dana u dan neko od njihovih predstavnika obračunava s partizanskim i antifašističkim nasljeđem.

No, kad su premijerova pojašnjenja ipak svima pomogla da shvate na što zapravo misli kad pominje SDK, ostalo je da se zapitamo zašto ovaj mag evropskih integracija daje prednost centralizaciji finansija u odnosu na usklađivanje sa onim što u EU sprovode Glavna uprava za oporezivanje i carinsku uniju (DGTAXUD), Evropska služba za suzbijanje prevara (OLAF) ili Eurofisc – mreža poreskih uprava država članica. Ideja o različitim nivoima minimalaca za zaposlene s različitim stepenom obrazovanja je priča za sebe, tim prije što je mnogo bliža azijskim nego evropskim zemljama.

Ipak, nivo finansijske stručnosti naših evropskih integratora najbolje se ogleda u ocjeni premijerovog šefa kabineta da povećanje zarada u eurizovanoj ekonomiji ne može proizvesti inflaciju, kao da je doštampavanje nacionalne valute jedini uzrok rasta cijena i kao da baš ništa ne zavisi od platežne moći građana i računice koju na osnovu toga prave trgovci, pružaoci usluga, stanodavci...

Za održivost ove strategije, kao i za održivost PIO fonda, koji, kako je ministarka pojasnila, u stvari uopšte i nije fond, nego se samo tako zove, ne treba da brinemo, uvjerava nas premijer i to riječima: „Nadamo se prihodima budžeta od kriminalaca i mafijaša“. Mnogi su odmah pomislili na onih 40 milijardi dolara koje su završile kod Do Kvona, no i ta sredstva potražuju stotine hiljada subjekata širom planete, tako da tek rijetki zaista mogu povjerovati da će se kreatori programa „Evropa sad“ (jedan i dva) probuditi iz svojih virtuelnih snova i početi da suzbijaju stvarne probleme sa više razumijevanja i manje spektakla.