Dvojnost državljanstva za nerazdvojnost država

Za Antenu M piše: Aleksandra Bosnić Đurić

Osvajačka misija Srpskog sveta, sada bi to već moglo da bude jasno i politički prosječno informisanim građanima obje zemlje, počinje i završava snom o konačnom identitetskom preoblikovanju Crne Gore, dakle, o neupitnoj ideološkoj, političkoj, kulturnoj, pa najzad i teritorijalnoj nedjeljivosti i nerazdvojnosti Srbije i Crne Gore. Da bi ova projektovana nerazdvojnost, kao u osnovi nasilan proces asimilacije čitavog jednog društva i države, bila moguća, od 30. avgusta 2020. do septembra 2024. godine, preduzimane su raznovrsne, nekada već viđene i uobičajene, nekada čak i inovativne tehnike socijalnog i političkog inženjeringa, u novijoj istoriji Zapadnog Balkana u ovom formatu viđenog upravo krvavih devedesetih godina prošlog vijeka. Te faze, ne nužno hronološkim redosljedom, podrazumjevale su najprije period ideološke pripreme, a potom (u četvorogodišnjem periodu uspostavljanja novih vlasti pod sloganom Osvježilo) i transformisanje cjelokupne javne sfere, od institucija pravosuđa i policije, do institucija obrazovanja, kulture i medija.

Proces promjena onoga što se kolokvijalno naziva kolektivnom hemijom nije statičan i čini se da je precizno osmišljavan u laboratorijama ideologa Srpskog sveta. U svoje veliko finale, po svemu sudeći, ulazi upravo prijedlogom potpisivanja sporazuma o dvojnom državljanstvu sa Srbijom (i drugim zemljama) i promjenom Zakona o državljanstvu. U vijestima koje ovih dana građani zatiču u crnogorskim i regionalnim medijima nalaze se informacije da se za promjenu Zakona o državljanstvu zalažu prosrpske i proruske partije „koje dominiraju u crnogorskoj vlasti“, da je inicijativu podržao i premijer Crne Gore, uz konstataciju da „Crna Gore ne smije da se odriče svoje djece“, kao i da ima oko 300.000 slučajeva koje bi ovaj zakon trebalo da prepozna, a da će Vlada na inicijativu Skupštine „raditi na izradi zakonodavnog okvira koji bi uspostavio sistem dvojnog državljanstva, po ugledu na zemlje Evropske unije“.

Za politikologa Zlatka Vujovića, namjera je sasvim jasna i on prepoznaje njen kontinuitet od promjene vlasti 2020. godine: „Namjera je da Crna Gora identitetski sve više liči na Republiku Srpsku (...) i ona već traje u raznim segmentima, ali i u segmentu biračkih spiskova“, s motivom dobijanja glasova novih birača bliskih predsjedniku Srbije, koji bi došli da glasaju u Crnoj Gori „i koji bi onda stotinama hiljada glasova promijenili identitet Crne Gore“. Početkom septembra, pojavila se i prva reakcija evropskih zvaničnika. Naime, za Radio Slobodna Evropa poptarol Evropske Komisije naglasio je da se od Crne Gore očekuje da u potpunosti obavještava evropske institucije prije bilo kakve odluke o dvojnom državljanstvu: „Kao zemlja kandidat, Crna Gora treba da se uzdrži od bilo koje mjere koja bi mogla ugroziti strateški put zemlje u EU ili bezbjednost EU, uključujući korišćenje prerogativa za dodjelu državljanstva".

Rezime mogućih posljedica izmjena Zakona o državljanstvu Crne Gore mogao se ovih dana čuti i na tribini Dvojno državljanstvo – ukidanje suverenog odlučivanja, u organizaciji Crnogorskog PEN centra i udruženja Slobodno društvo. Nažalost, ostaje otvoreno pitanje koliko je, u uslovima aktuelne zatvorene medijske scene, sve izgovoreno moglo da dopre do šire javnosti, jer je upravo preoblikovanjem medijskog prostora Crne Gore u prethodne četiri godine bitno narušen kapacitet njenih građana da o važnim pitanjima svoje države i njenom javnom interesu budu objektivno, nepristrasno i pravovremeno informisani.

Između ostalog, na tribini je eksplicirano i upozorenje da ovakve odluke sa sobom potencijalno nose ozbiljne posljedice, kako za političku stabilnost i bezbjednost Crne Gore, tako i za širi, regionalni kontekst. Prema Nikoleti Đukanović, „Ovaj Zakon i ove aktivnosti ne da ne mogu pomiriti i smanjiti radikalizaciju, nego mogu zaista promijeniti ne samo biračku strukturu, već i odnose u kompletnom regionu“... Uz napomenu, da su trenutne političke aktivnosti vođene interesima aktuelnog režima u Srbiji, a ne interesima građana Crne Gore.

Politički inženjering koji se naslućuje iza ovakvih zakonskih predloga dobro je poznat i građanima Srbije, koji su se tokom decembarskih izbora suočili s masovnim i organizovanim migracijama glasača s dvojnim državljanstvom iz Republike Srpske. Opozicione stranke u Srbiji su optužile aktuelni srpski režim da su ovakve operacije uticale na drastičnu neregularnost, prije svega,  izbora u Beogradu i da je na taj način izigrana izborna volja birača. Kakve bi efekte imalo dodavanje nekoliko stotina hiljada novih birača u Crnoj Gori nije teško zamisliti.

Standardno razumijevanje demokratije podrazumijeva da dobrovoljna saglasnost većine građana daje validnost i legitimnost vlasti u upravljanju političkim životom. Dobrovoljna saglasnost izražava se putem izbora, sa unapred poznatim procedurama, koji se periodično održavaju na definisanoj teritoriji i na kojima učestvuje unaprijed poznat broj građana s pravom glasa. Definisana teritorija i unaprijed poznat broj birača predstavljaju relevantnu političku zajednicu u čijem okviru se konstituiše demokratski poredak. U uslovima krize političke i identitetske integracije, kakva trenutno vlada u Crnoj Gori, odnosno, u uslovima nepostojanja temeljnog konsenzusa o prirodi političke zajednice, narušavanje bilo kojeg elementa izbornog sklopa otvara mogućnost zloupotreba demokratskog odlučivanja.

U takvim okolnostima ishod je lako predvidljiv.

Dvojnost bi nesumnjivo značila – nerazdvojnost.