Identitetski p(r)opis

Piše: Aleksandra Bosnić Đurić

Političke stvarnosti oko nas su se, izgleda, našle u fazi ubrzanja. Možda je jedina konstanta u ovom ubrzanom mijenjanju političkih pejzaža njihova izrazita paradoksalnost i neumorna kontradiktornost. Jer, što je „luđe“, to je manipulativno efikasnije. A masovna manipulacija upravo ovog oktobra i ovdje, u tugaljivom dijelu univerzuma zvanom Zapadni Balkan, čini se, dostiže svoj vrhunac.

Kolega nas putem mreža informiše da se na zidu jedne osnovne škole u Nišu rodio novi, svježe namalani, natpis Kad se vojska na Kosovo vrati. Vladajuća stranka u Srbiji, upravo ovog oktobra, pokazala nam je kako bi mogla da izgleda okupacija jednog banatskog gradića kada bi im bilo dozvoljeno... Kada bi... Tog dana su ipak samo slavili godišnjicu stranke. Uz vatromet, autobuse, ograđene površine, zakrčene i blokirane gradske ulice i mnogo, mnogo dovedenih ljudi koji su tumarali gradom.

I možda je upravo taj „okupacijski“ trans pristalica aktuelnog režima u Srbiji, gdje god se oni nalazili – bilo u zemlji „matici“, bilo u susjednim državama – diljem sve usiljenijeg i nasilnijeg političkog fantazma poznatog kao srpski svet, ono što izaziva toliki nespokoj kod svih nehipnotisanih, neutilitarizovanih i na virus manipulacije prirodno otpornih građana.

A neposredno poslije objavljivanja popisnih rezultata iz Crne Gore, društvenim mrežama proširio se snimak grupe slavljenički raspoloženih orijaša koji su uz visoko podignute ruke igrali neku svoju verziju kola i uz ozvučenje pjevali „Nije ovo Crna Gora, već Srbija pored mora“. Neki kažu da je ovaj igrokaz snimljen u Rogatici, neki tvrde da je snimak nastao u Tivtu. Među brojnim komentarima uz snimak našao se i jedan prilično nedvosmislen i koncizan – „E ovako se prave novi sukobi i uvodi u građanski rat“...

Činjenica je da je u posljednje vrijeme malo koji događaj izazvao takvo interesovanje i sinhronizovanu obradu u tabloidima u Srbiji kao što je to bio popis u susjednoj državi. Na portalu Raskrinkavanje (projekat Krik-a) objavljeno je istraživanje o manipulaciji činjenicama naslovljen kao Velikosrpsko oduševljenje tabloida popisom u Crnoj Gori. Skroz pojednostavljeno, navodi se u tekstu „manipulacija bi mogla i ovako da se predstavi: zamislimo na jednom mjestu desetoro ljudi od kojih se jedan izjašnjava kao Srbin, dok se ostali izjašnjavaju kao Crnogorci.

U takvoj postavci, tačno bi bilo reći da Srbi čine deset odsto stanovništva, odnosno, desetinu. Sljedeće godine se još jedna osoba izjasni kao Srbin, tako da ih sad ima dvoje, a ostaje osmoro Crnogoraca. Srbi sada čine dvadeset odsto stanovništva. Ako stvar ovako predstavimo, stičemo jasan utisak o demografskim kretanjima i preciznu sliku o udjelu srpskog stanovništva u opštoj populaciji. Ipak, ako smo prorežimski tabloid u Srbiji, nećemo gledati opštu populaciju, već samo broj Srba na početku i na kraju tog mjerenja. U postavci sa desetoro ljudi, ako tendenciozno gledamo samo broj Srba, ispravno zaključujemo da se on povećao za sto odsto (sa jednog na dvoje). Ipak, iako time povećanje izgleda drastičnije, ono nam ne daje baš nikakvu sliku o njihovom udjelu u ukupnom broju stanovnika“.

Prema autorki istraživačkog teksta upravo su ovo uradili tabloidi, a njihovu manipulativnost dodatno pokazuju i činjenice da osim ove „računice“ snažno agituju i da se srpski jezik uvede kao službeni u Crnoj Gori, jer im procenat građana koji je izjavio da je jezik kojim govore srpski, smatraju, daje pravo na tu agitaciju i potvrđuje tezu prosrpskih stranaka da je Crna Gora – „Srpska Sparta“, da se „Crnogorci vraćaju korijenima, da je Crna Gora srpska teritorija, da su Srbija i Crna Gora jedna identitetska cjelina, da u Crnoj Gori preovladava srpski identitet“.

Ovakva tabloidna tumačenja popisnih rezultata, međutim, prema uvidu autorke teksta kao slučajno prećutkuju „da je statistika u vezi s maternjim jezikom skoro pa identična kao na popisu 2011. godine“ i da je i tada, kako pokazuju rezultati popisa koje je sproveo crnogorski Monstat, srpski jezik bio maternji za oko 43 odsto građana Crne Gore.

Ako međutim, znamo da srpski tabloidi govore ono što aktuealni srpski režim misli, onda je ovo izrazito uznemirujuće. Pitanje svih pitanja je zašto se režim u Srbiji tako posvećeno bavi popisom stanovništva u susjednoj državi? Šta je cilj ovih opsesivnih identitetskih igrarija koje se odvijaju pod dimnom zavjesom evropskih integracija? Ako pretpostavimo da je riječ o upornom nastavljanju identitetskih uzurpacija aktuelnog režima u Srbiji prema građanskoj i nezavisnoj Crnoj Gori, onda se kao alarm za domaću i međunarodnu javnost postavlja i pitanje metoda kojim se želi da se ostvari politički cilj vaskrsao iz devedesetih godina dvadesetog vijeka, dok se uporno i intenzivno proklamuju evropske budućnosti i Srbije i Crne Gore.

Pri tome, logika ekspanzionističkog nacionalizma je uvijek ekskluzivistička – takav nacionalizam nije samo model oblikovanja identiteta u jednoj političkoj zajednici, već i način prisvajanja političkih dobara, odnosno, obezbjeđivanja superiorne pozicije pripadnicima iste nacije u odnosu na one koji joj ne pripadaju. Uostalom, to je politička logika čiji smo zlehudi empirijski izraz vidjeli tokom devedesetih godina prošlog vijeka.

A logika građanskog društva nalaže upravo suprotno - da ako jedan građanin može slobodno da djela – to onda mogu i svi ostali. Na taj način se konstituiše društvo jednakih, koje u osnovi počiva na mehanizmu reciprociteta. Ako bi se ovako uspostavila simetrija, onda popis stanovništva ne bi inicirao čitav spektar manipulativnih radnji i ne bi prejudicirao bilo kakav unaprijed propisani oblik političkog identiteta, već bi bio samo ono što jeste.

Popis građana koji žive u jednoj državi, bez namjere da se njihova volja na bilo koji način identitetski uzurpira. Ovo bi ujedno bio i minimum dobrog političkog običaja koji se podrazumijeva i očekuje u zemlji – potencijalnoj članici Evropske unije.