Bandiera rosa

Za Antenu M piše: Vukota Vukotić

Jok, uz poznati nazalni zvuk, nije to zastava. To je slika! Evo i potpis je na nju. A za sve treba da se nađe adekvatno mjesto. Logično! Samo što su ovi iz opozicije zapeli, kao da su Radovan Treći, „slike su za zid...“, samo što mora to biti baš skupštinski. Jer da je zastava, to bi bilo drugo. Zastava je simbol! Vojske, čete, firme, organizacije, čega god, a najviše države i nacije.

Upravo zato što je zastava najveći, uz grb, simbol jedne države i nacije, pa i ove naše, crnogorske, dužni smo jedno malo podśećanje na istorijat državnih simbola u Crnoj Gori.

Crna Gora je tokom svoje dva milenijuma duge istorije bila dio mnogih država i sistema. U svom tom periodu prevashodno je bila okrenuta borbi za svoju slobodu i samostalnost. Zajedno sa promjenama u državno-pravnom statusu, dolazile su i promjene u heraldičkim i drugim simbolima. Još od najstarijeg heraldičkog simbola, zmije kao kolektivnog totema ilirskih plemena, na ovim prostorima postojala su državna obilježja. Za dugo vjekova, ovđe je dominirao rimski orao, simbol veličine i moći Republike i potom Carstva. Pored njega, odavde su potekli i razni simboli pojedinih legija, koje je Rim formirao od ovdašnjeg stanovništva.

Simbole Rima naslijedila je Vizantija, dominantna sila na Balkanu tokom Srednjeg vijeka, dodajući tome dvoglavog orla – simbol povezanosti svjetovne i duhovne vlasti. Iako ima śedočenja da su još Stari Sloveni koristili barjake u vojnim pohodima, istorijat zastava možemo pratiti od IX vijeka kada ih uvodi vizantinska vojska u podjeli na turme i stegove. No, tokom Srednjeg vijeka, čak i u državama Balšića i Crnojevića nije izvjesno da li su korišćene zastave, a sigurno je da nije bilo jedne zastave kao državnog obilježja.

Veliki dio svoje borbe za slobodu Crnogorci su proveli pod stegom Venecije, skoro jedinog saveznika u borbi protiv Osmanskog carstva, pa su mnoga crnogorska plemena isticala zastavu sv. Marka kao simbol pripadnosti i savezništva sa Mlecima. Početkom XVIII vijeka car Petar Veliki poslao je i ruski barjak u Crnu Goru, kako bi označio savezništvo dva naroda. Međutim, razvojem svijesti o nacionalnom oslobođenju i podizanjem prvih institucija moderne države u Crnoj Gori počinju da se javljaju sopstvene zastave. Samim tim, među Crnogorcima počinju da se javljaju barjaktari, kao dio vojske i bivaju posebno cijenjeni u narodu. Počinju da se razvijaju plemenske zastave, ali se uvodi i alaj barjak, kao državna zastava. Prema podacima o ovim zastavama, vidimo da je državni steg na sebi imao simbol krsta na koplju, a pored njega bilo je bijelo polje sa crvenim porubom. Pored ove zastave, od vremena Šćepana Malog, pojavljuje se i zastava sa dvoglavim orlom na bijelom polju. Na štitu orla nalazi se lav u ležećem položaju, tri zvijezde i polumjesec, kao simboli viteštva. Izgleda da se ova zastava nije previše zadržala, pa ipak njena simbolika je ostala živa u narodu.

Izgradnjom državnih institucija i polakim procesom ujedinjenja plemena u modernu crnogorsku državu, dolazi do potrebe za isticanjem državnih simbola. U doba vladika Petra I i Petra II, prema śedočenjima stranih putopisaca, postoji zastava sa crvenim krstom na bijelom polju, koja simbolizuje teokratski sistem vladavine u zemlji. Novi momenat u razvoju crnogorske zastave nastupa sa revolucionarnim pokretom „Proljećem naroda“ 1848. godine. Sa pokretom panslavizma i prvog njihovog kongresa u Pragu usvaja se zastava trobojka, crvena, plava i bijela, kao izraz građanskih revolucija u skladu sa drugim narodima Zapadne Evrope. U Crnoj Gori, pod uticajem panslovenske ideje, usvaja se ova zastava kao narodna. No, Njegoš ostaje oprezan u svojoj politici prema panslavizmu, pa time i prema njegovim simbolima. Čak i kada dođe do primjene državno-pravnog uređenja i Crna Gora postane svjetovna Knjaževina dolaskom knjaza Danila na vlast, državni simboli se neće mijenjati. Alaj barjak, najvažnija zastava nastavlja da bude crveni krst na bijelom polju, po čemu će se i izvesti naziv „krstonosna vojska“ od 1854. godine. Ipak, pred bitkom na Grahovcu 1858. godine, dolazi do promjene i uvođenja novog alaj barjaka. Ujedno ova zastava, crveno polje sa zlatnim obrubom i dvoglavim orlom u poletu, postaje i državna i dinastička. Iz ove zastave izvodiće se sve druge u narednim vremenima. Pored ovog, državnog simbola, u Crnoj Gori u upotrebi su i druge zastave. Krstaš barjak kao stotinaška zastava, biće proslavljen u bici na Vučijem dolu. Paralelno postoji i trobojka kao civilna zastava, ali nezvanična, a po śedočenju nekih putopisaca nije siguran raspored boja na njoj.

Dobijanjem nezavisnosti na Berlinskom kongresu 1878. godine, dolazi do zvaničnog uspostavljanja državnih simbola u Crnoj Gori. Državna zastava ostaje alaj barjak sa dvoglavim orlom u sredini na kom su inicijali knjaza Nikole i zlatnim resama. Zatim vojni barjak, bijeli krst na crvenom polju i u krstu su ispisani vladarevi inicijali N. I. Po prvi put se uvodi crnogorska pomorska zastava, za koju vojvoda pop Ilija Plamenac, ministar vojni, kaže: „Pomorski barjak sastoji se iz crveno plavetno bijeloga tri polja, koji je opšteslovenski barjak. U plavetnom polju u sredini stoji nezavisna knjaževska kruna i ime NJ. V. Knjaza N.I. Ovako utvrđene državne zvanične zastave ostaće u upotrebi do kraja samostalne crnogorske države 1918. godine. Njihov oblik i značenje dalje su potvrđene Ustavom iz 1905. godine. U njemu, član 38 decidno utvrđuje grb Crne Gore kao dvoglavog orla sa lavom na štitu. Naredni, član 39 propisuje da su crvena, plavetna i bijela, narodne boje, ali se ne kaže da postoji zastava sa ove tri boje u zvaničnoj upotrebi u zemlji.

Gubitkom državne nezavisnosti izgubio se i crnogorski barjak, jer nova država Južnih Slovena nije priznavala nijedno crnogorsko nacionalno obilježje. Tek u Drugom svjetskom ratu, Crna Gora će još jednom stati pod crvenu zastavu. Najuvjereniji od svih jugoslovenskih naroda da će „bandiera rosa“ trrijmfovati, Crnogorci su pohrlili u partizanske redove i Revoluciju. U konačnici to im je i donijelo ponovno priznanje konstitutivnog naroda u Jugoslaviji. Tako sve dok nijesmo odlučili da opet povratimo svoju državnost 2006. godine. Državna zastava Crne Gore još jednom se zavijorila u punom sjaju i sa punim međunarodnim priznanjem.

Stoga definitivno nije slika i svi smo dužni da je poštujemo.