Mitropolit Amfilohije, zakleti neprijatelj Crne Gore

Piše: Slobodan Jovanović

Amfilohije Radović je primjer kakav teško da postoji u istoriji ljudskog roda sa tolikom posvećenošću, prilježnošću i spremnošću da zemlju u kojoj je rođen pretvori u tuđu teritoriju. On nastavlja spiralu velikosrpske agresije koja je postojala po drugim republikama bivše države, a koja je dijelom opisana u ovom tekstu. Država sve to nijemo posmatra i dozvoljava čak takav pravni nonsens da SPC knjiži imovinu, vrši platni promet, gradi objekte, zapošljava ljude za koje niko ne kontroliše njihov boravak u Crnoj Gori, od kojih mnogi imaju i kriminalne biografije, a da uopšte nije registrovana kao pravni subjekt u nezavisnoj državi Crnoj Gori.

Prilikom susreta poglavara pomjesnih crkava na Patmosu, u Grčkoj, nakon sloma komunizma, u svojoj poruci oni, između ostalog, ističu: “Na području političkih promjena Pravoslavna crkva će se i dalje držati ustaljenog načela o nemiješanju u politiku”. Odgovor na to načelo, na njemu svojstven, originalan način, dao je Amfilohije Radović: “To zamjeranje je nasljeđe titoističko – brozovske ere. I tada je na snazi bila stroga zabrana crkvenim ljudima da se bave politikom. Crkvi, međutim, saglasno njenoj prirodi i svečovječanskoj misiji, ništa što je ljudsko nije tuđe”. To da SPC “ništa što je ljudsko nije tuđe”, a ni neljudsko, to najbolje znaju građani bivših republika, a znamo vrlo dobro i mi u Crnoj Gori.

Srpska pravoslavna crkva (SPC) s dolaskom Miloševića na vlast ulazi na velika vrata na političku scenu Srbije, sa nemjerljivim značajem u operacionalizaciji srpskog nacionalnog programa, igrajući u tome možda najznačajniju ulogu. Manipulišući religijskim i nacionalnim ośećanjima građana u čisto političke svrhe doprinjela je buđenju nacionalizma i velikosrpskog raspoloženja među narodom, istovremeno pružajući direktnu podršku vladavini Slobodana Miloševića. Političke strukture u Miloševićevo vrijeme i sve vlade nakon njega objeručke su prihvatile SPC kao jedan od stubova svoje moći. A SPC je to koristila, nametnuvši se kao snažan politički faktor i jačajući svoj materijalni položaj. „Prvo se intelektualna elita, dakle ljudi čije je osnovno oruđe i oružje reč, potrudi da narodu ‘provre krvca’, koristeći pritom mitove, bajke, epske pesme ili, drugačije rečeno, laži i poluistine koje svojom umetničkom vrednošću zadovoljavaju ljudsku potrebu za moralnim i lepim. Nakon tog ‘zagrevanja’ počinje ono pravo, ono zbog čega su i uspaljiva. Bez ovih epskomitskih ‘psihofizičkih priprema’ kroz koje je srpski narod prošao tokom 80-ih godina, a za čije sprovođenje su bili zaduženi ‘elitni nacionalisti’, devedesete verovatno ne bi bile onakve kakve su bile – ispunjene zverstvima i rušenjima, stradanjima i patnjama i srpskog i drugih naroda sa prostora bivše SFRJ.“ (Srpska Crkva u ratu i ratovi u njoj – Milorad Tomanić, 2001).

SPC je pošla putem "restauracije nekih arhaičnih vidova vizantijskog svijeta" i nakon komunizma se počela ponovo vezivati za "autoritarni sistem vlasti". Odlučila se za političku ulogu, na širem planu se pojavila kao "generator nacionalne ideje", umjesto da bude ono što joj njena priroda nalaže, što je nespojivo sa bilo kojim oblikom nacionalizma, piše Laurence Beauvisage 1998. godine. Od ruskih slovenofila je pozajmljena trijada "Bog - kralj - otadžbina" i ta se forma eksploatiše do profanog i kod Nikolaja Velimirovića, a posebno kod njegovih sljedbenika. Djelo Nikolaja Velimirovića "Srpski narod kao teodul" izlaže "učenje" o teoduliji, o tome da je "srpski narod sluga božji", a srpsko društvo postoji na načelima "hrišćanskog kolektivizma, solidarizma, domaćinstva, starešinstva i pravoslavnog morala i etike".Po Velimiroviću demokratija "razara organsko, svetosavsko narodno biće". Sabornost predstavlja ideološku razradu kolektivizma i autoritarnosti, a nacionalizam postaje vrlina koja se pronalazi još u "učenju" sv. Save i čini jedan od obrazaca svetosavlja. "Srbi su od pamtivjeka sve rješavali na saborima o Trojičinu dne, preko miholjskih zborova na Prevlaci do crkvenih sabora. Zato bi bilo dobro da se i danas obnovi saborna svijest naroda. Stranke su nešto novijeg datuma i uvezene su među Srbe sa Zapada, što može da bude opasno za nas koji svemu pristupamo sa metafizičkih pozicija. Treba donositi iz glave cijelog naroda - to su jedine odluke koje su dalekovide i dalekosežne" – reći će Amfilohije Radović 1991. godine. Inače, Amfilohije Radović, Artemije Radosavljević, Atanasije Jevtić i Irinej Bulović, četiri učenika Justina Popovića, smatraju se najradikalnijim, najtvrdokornijim nacionalistima i najkonzervativnijim svještenicima u SPC. Nikolaj Velimirović je bio ideolog Ljotićevskog pokreta i svo vrijeme rata je bio na strani nacista. I kada je Hitler 1945. godine izvršio samoubistvo, Nikolaj Velimirović je pozivao "na borbu protiv plutokratskog Zapada, Jevreja i masona". Njegova sadašnja popularnost među vjernicima SPC bazirana je isključivo na njegovom antizapadnjaštvu i antikomunizmu. U ozbiljnoj teologiji njegovo djelo se ne smatra značajnim. Nije na odmet pomenuti da je Savez jevrejskih opština nekadašnje federacije Srbije i Crne Gore, konstatujući da je poslije 5. oktobra antisemitizam u porastu, naveo knjigu vladike Nikolaja "Riječi srpskom narodu iza tamničkih prozora" kao primjer “najogavnijeg antisemitizma”, u kome su Jevreji “sinonim za đavola”.

U maju 1991. godine, u danima kada je otpočinjao rat na teritoriji bivše Jugoslavije, mošti vladike Nikolaja prenijete su iz Amerike u Srbiju. SPC je većinski Velimirovićevu rehabilitaciju smatrala načinom da se srpsko nacionalno biće „pročisti od sablasti komunizma“. "Srbi su narod Božji, a Jugoslavija ovakva kakva jeste, saglasno s apsolutnom pravdom Božjom, nudi se da bude podeljena. Ne prolivajmo krokodilske suze zbog toga sto će se tada, odjednom, tri miliona ljudi naći u situaciji – što će biti prinuđeni – da se nastane negde drugde" – najavljen je „crkveno-nacionalni program“ juna 1989. u jednom crkvenom izdanju. Takozvano srpsko pitanje potpuno je bacilo u zasjenak osnovnu ulogu Crkve i u prvi plan isturilo nacionalno pitanje sa izrazito nacionalističkim diskursom i na filetistički način. Zvaničnici SPC su uoči sukoba u Hrvatskoj insistirali da teritorije na kojima žive Srbi ne mogu ostati u sastavu Hrvatske, već se moraju naći u istoj državi sa Srbijom i "svim srpskim krajinama". Atanasije Jevtić i Amfilohije Radović javno traže spajanje "svih srpskih krajeva" u “Ujedinjene srpske zemlje”. U "Pravoslavlju" je 15. marta 1991. godine objavljen tekst vladike Lukijana slavonskog pod naslovom "Antisrpsko nastupanje ustaške države".

Crkvena štampa je mnogo uradila na ubjeđivanju srpskog naroda u ustaštvo novih hrvatskih vlasti i kolektivnu odgovornost Hrvata za genocid u NDH. Početkom aprila 1991, episkop Nikanor javno istupa promovišući velikosrpsku ideologiju krvi i tla: „Tamo gde se prospe srpska krv i gde padnu srpske kosti to mora biti srpska zemlja“ (Borba 1991). SPC je u Bosni i Hercegovini vezala crkvene i narodne interese za Srpsku demokratsku stranku. Na političkim skupovima Srpske demokratske stranke su svještenici seđeli u prvim redovima pored političara. „Svještenici su nas ponekad zbunjivali ukazanom pažnjom. Govorili su da nas je sami Bog poslao da spasimo srpski rod.“ (Radovan Karadžić). Vade se kosti, donose lobanje u televizijska studija, iznose se nevjerovatna “svjedočanstva”, … . Kada su počeli ratovi početkom 90-ih imali smo pojavu fenomena pravoslavog popa (Filaret) na tenku sa mašinkom u rukama. Iako se ratovi na teritoriji nekadašnje SFRJ ne nazivaju vjerskim oni jesu vođeni u ime pravoslavlja, katolicizma i islama i imali su vjerski predznak.
Narod kaže, “prvo idu popovi, a za njima lopovi”. Željko Ražnatović Arkan, krajem juna 1991, na Petrovdan, sa blagoslovom Amfilohija Radovića, sa „Tigrovima“, naoružnim do zuba, boravi u Cetinjskom manastiru. On je sa svojom paramilitarnom družinom ispraćen na ratište blagoslovima i zdravicama Amfilohija Radovića i sveštenika SPC. U novembru 1991. godine Amfilohije Radović je, uz gusle, bodrio crnogorske rezerviste u sramnom pohodu na Konavle i Dubrovnik. Maja 1991. godine Atanasije Jevtić izjavljuje: "Ponovo je srpski narod na krstu i na Kosovu i Metohiji, i u Dalmaciji, i Krajini, i Slavoniji, i Baniji, Lici, Kordunu, Sremu, Bosni i Hercegovini. ... I šta možemo reći drukčije nego što je rekla mudra Jevrejka zlobnim i agresivnim muslimanima: 'Praštamo vam što ste nas ubijali, ali ne možemo da vam oprostimo ako nas prisilite da vas ubijamo'". Prvog novembra 1991. srpski patrijarh Pavle je poslao otvoreno pismo britanskom lordu Karingtonu, predśedniku Međunarodne mirovne konferencije o Jugoslaviji, kojim ga ubjeđuje da Srbi ne mogu živjeti sa Hrvatima i da imaju pravo da se ujedine sa Srbijom. Otac Gavrilo, sa misalom u ruci, blagosiljao je ubice sa snimka, čije je gledanje jedno vrijeme sablažnjavalo većinu ljudi, na kojem su kod Šida strijeljani nevini dječaci. On ne samo da nikada nije pozvan na odgovornost, ni na kanonsku niti po svjetovnom zakonu, već je danas izuzetno popularan i zarađuje ogromno bogatsvo nadriljekarstvom.

SPC je, tokom ratova u bivšoj Jugoslaviji, odbacila gotovo sve ponuđene mirovne planove, uključujući Vensov plan, Vens-Ovenov plan, plan Kontakt grupe i Dejtonski mirovni sporazum. Amfilohije Radović, ubijeđen da je došao istorijski trenutak za ostvarenje velikodržavnog projekta srpskog naroda 1992.godine ushićeno konstatuje: “Ovo je presudan trenutak u istoriji našeg naroda”. Odbacujući Vens – Ovenov plan, govoreći o bosanskim Srbima, Amfilohije je prizvao Kosovski zavjet riječima “opredjelili su se, kao i car Lazar … za carstvo nebesko…”. Patrijarh Pavle, u ljeto 1995, stavlja potpis na papir koji Miloševiću daje pravo da u Dejtonu pregovara oko granica u ime bosanskih Srba. Nakon potpisivanja Dejtonskog mirovnog ugovora Sinod SPC , nezadovoljan postignutim rješenjem, proglašava patrijarhov potpis nevažećim. Avnojevske granice Srbije više su nego dvostruko manje od “srpskog istorijskog prostora” – piše 2002. godine “Pravoslavlje”, navodeći kao glavnog krivca za to Josipa Broza. “Ko je onda kvisling ?” – pita se “Pravoslavlje” i odgovara: “U svakom slučaju, ni Milan Nedić ni Draža Mihailović neće se naći u društvu kvislinga Drugog svetskog rata”.

"Jagnje božije i zvijer iz bezdana - filosofija rata", Svetigora, Cetinje 1996, naziv je zbornika radova sa "naučnog" simpozijuma održanog na Cetinju, kojim je "Kosovo" kao problem "uzdignuto do paradigme cijelog savremenog svijeta", praveći od njega mitološku paradigmu kojom se "nešto što je vanjski ličilo na tragični poraz .... pretvara u duboku unutrašnju pobjedu, čije dimenzije, ništa manje no u kosovsko vrijeme, mogu biti kosmičke". Rat se opravdava kao legitiman u odbrani u ostvarenju cilja srpskog naroda, kao novi zavjet, u kojem se posebno mjesto daje Radovanu Karadžiću. A ciljeve srpskog naroda "izgleda razumije jedino sami Bog", vajkajući se na tobožnje nerazumijevanje drugih i tražeći uzrok za poraze i objašnjenje za svoju spregu sa Miloševićevom ratnom politikom u ideološko-političkom. Kakav je stav SPC imala prema ciljevima rata govore riječi vladike Atanasija sa tog simpozijuma, kroz “kritiku” imperijalnih ciljeva "cara" Dušana: "Dušan je inače napravio i druge greške: prepustio je ovde Konavle, dubrovačko primorje i Pelješac, i donji tok Neretve, a otišao dole na jug da izbije na Egejsko more".

Posebno poglavlje predstavlja odnos SPC prema Makedonskoj pravoslavnoj crkvi, Crnogorskoj pravoslavnoj crkvi, crnogorskoj državi i crnogorskoj naciji. U beogradskim »Književnim novinama”, 1989. godine, Amfilohije Radović, kada je bio episkop banatski, govorio je: “U istoriji nikad nije postojao crnogorski narod”, a 1992, sada već sa titulom koju i danas nosi, u beogradskom časopisu “Svet”: ”Crnogorska nacija je izmišljena u Titovoj i Đilasovoj laboratoriji”. U Ljubljanskoj “Mladini”, oktobra 1988, Amfilohije Radović kaže: ”Stav komunističke partije i to po direktivama Kominterne prije rata, bio je da Balkan i u srcu Balkana srpski narod treba da se oslabi. Na temelju toga stvoreni su novi narodi koji u istoriji nijesu nikad ni postojali, kao recimo Crnogorci, oni su najočigledniji primjer. Ja sam Srbin, premda sam rođen u Crnoj Gori”. Iste godine, na srpskoj državnoj televiziji, Amfilohije ponavlja slične riječi: ”Kažu mi, a izgleda da je to i tačno, kako je Milovan Đilas dobio naređenje da istorijski obrazloži i dokumentuje postojanje crnogorske nacije i da je to on uradio na osnovu Marksovog učenja. Međutim taj isti Đilas se 1954. odrekao tog svog kopileta i sada se piše i ośeća Srbinom. Ali to zlo je ostalo”. Svima su poznate Amfilohijeve "čuvene" izjave o Crnogorcima da su "komunistički nakot ili kopilad”, da bi na jednoj lokalnoj TV pokazao "milosrđe" prema nama: "I kopile je dijete koje treba ljuljati. Nije ono neko čudovište. Uostalom, koliko danas imate djece koja su vanbračna i imaju sva prava kao što imaju druga bračna djeca". Kako li tek zaboraviti riječi današnjeg "mitropolita crnogorskog i diokletijanskog", u vrijeme vraćanja državnosti Crnoj Gori: "Neka bi bog podario da bude što manje onih koji se klanjaju paganskom caru prokletom Dukljaninu i neka paganskog cara Dukljanina svaki Crnogorac prikuje čekićem za Vezirov most". I ne posustaje „naš“ dragi “mitropolit crnogorski i dukljanski”, svake godine nas “obraduje” novim “draguljima” iz svoje “riznice”. Bilo da je riječ o “suvome granju”, “istrazi poturica”, „lažnim ljudima i lažnom vjerom“, ili o tome kako “gordost, samoljublje i vlastoljublje pomračuju ljudski um“. Da se radi o “gordosti, samoljublju, vlastoljublju i pomračenom umu” više je nego očigledno.

Meštrovićev projekat mauzoleja na Jezerskom vrhu

Orkestrirana halabuka o tobožnjoj ugroženosti Srba, srpskog jezika, ćirilice i SPC nije ništa drugo nego kad lopov viče drž'te lopova. Činjenica da je broj Srba povećan u Crnoj Gori sa 3,32% od 1981. na 28, 73%, a broj Crnogoraca u Srbiji smanjen sa 147.466 (1,58%) na 38.527 (0,54%), upravo govori o srbizaciji Crnogoraca u Crnoj Gori, u čemu SPC ima odlučujuću ulogu, i sramotnoj asimilaciji Crnogoraca u Srbiji, koji bez ikakvih nacionalnih institucija, učešća u medijima, pod svakodnevnom anticrnogorskom kampanjom polako izumiru u Srbiji.

Amfilohijevi pokušaji da se vrati kapela Aleksandra Karađorđevića na Lovćen nije ništa drugo do simbolički potez kojim bi se Crna Gora pretvorila u nasljeđe Karađorđevića. Poznato je da je kralj Aleksandar, prije nego je srušio kapelu na Lovćenu koju je podigao Petar II Petrović Njegoš, naručio od Meštrovića projekat mauzoleja koji bi bio izgrađen na Jezerskom vrhu đe se nalazila kapela, pogođena austrijskom granatom sa broda u bokotorskom zalivu. Oštećenje nije bilo takvo da se nije mogla obnoviti kapela, postoji i skica koju je uradio projektant nove, Aleksandrove kapele, Nikolaj Krasnov. Srpska istorigrafija i publicistika manipulišu slikom na kojoj je prikazana kapela u fazi rušenja kako bi dokazali da se nije mogla obnoviti. Austrijanci su se ponudili da je oni obnove, ali je Mitrofan Ban, tadašnji crnogorski Mitropolit, odbio to, formirao komisiju koja je utvrdila da se oštećenje može sanirati. Odustalo se od Meštrovićevog projekta zbog cijene, a neki vele i da tadašnji patrijarh Gavrilo Dožić nije bio najzadovoljniji da se radi mauzolej po Meštrovićevom projektu. Aleksandar Karađorđević je, naposljetku, izgradio kapelu po projektu Krasnova i posvetio je svome sinu Petru II Karađorđeviću. Dakle, ne svom pretku Petroviću, već svome potomku.

Kapela u fazi rušenja

U stvari, čitava priča je oko toga da se simbolički Crna Gora predstavi kao dio srpskog nasljeđa i srpskog etničkog prostora i ništa više. Amfilohije Radović je primjer kakav teško da postoji u istoriji ljudskog roda sa tolikom posvećenošću, prilježnošću i spremnošću da zemlju u kojoj je rođen pretvori u tuđu teritoriju. On nastavlja spiralu velikosrpske agresije koja je postojala po drugim republikama bivše države, a koja je dijelom opisana u ovom tekstu. Država sve to nijemo posmatra i dozvoljava čak takav pravni nonsens da SPC knjiži imovinu, vrši platni promet, gradi objekte, zapošljava ljude za koje niko ne kontroliše njihov boravak u Crnoj Gori, od kojih mnogi imaju i kriminalne biografije, a da uopšte nije registrovana kao pravni subjekt u nezavisnoj državi Crnoj Gori! Bojim se da takvo nešto ne postoji ni u afričkim državama. Makar to nije teško objasniti svima u svijetu da je obaveza svakog pravnog subjekta da se preregistruje kad se mijenja država u kojoj pravno funkcioniše i da to nije nikakvo ugrožavanje Crkve. Radi potvrde te informacije, člak je i Rusija, koja baš nije prepoznata po poštivanju pravnih normi, preregistrovala sve vjerske zajednice kad je postala samostalna država. Za početak!