Piše: Ivan Krastev
"Čovjek je sklon da red u kojem živi smatra prirodnim", napisao je Česlav Miloš 1951. i time sažeo tragično iskustvo ratne generacije u Evropi.
Dalje piše: "Kuće pored kojih prolazi na putu ka poslu izgledaju više kao stijene koje se izdižu iz zemlje nego kao proizvodi ljudske ruke... On ne može da vjeruje da bi jednog dana, na ulici koju dobro poznaje, gdje mačke spavaju i gdje se djeca igraju, mogao da se pojavi konjanik i počne lasom da hvata prolaznike... Ukratko: on se pomalo ponaša kao Charlie Chaplin u filmu 'Zlatna groznica' kada ludački skače po kolibi na samoj litici."
Za Evropljane je Evropska unija bila takav jedan prirodni svijet. Ali to više nije tako. Zbog Brexita i pobjede Trumpa na predsjedničkim izborima u SAD-u, krajem prošle godine su mnogi Evropljani pali u očaj. Proširilo se uvjerenje da je vrijeme Evropske unije prošlo.
Sada, devet mjeseci kasnije, raspoloženje se promijenilo. Trumpova pobjeda je mnoge Evropljane navela da ponovno počnu cijeniti evropski projekat. A zbog pobjede Macrona u Francuskoj mnogi su mišljenja da je EU dobila drugu šansu. Eurobarometar iz proteklog mjeseca pokazuje da se raspoloženje javnosti kreće u smjeru EU i jedinstvene valute. Ekonomski podaci su također ohrabrujući.
Ali, oduševljenje iz ljeta 2017. može biti isto tako kratkoročno i varljivo kao što je to bio očaj krajem 2016. Jer, iako je "Macronov trenutak" dramatično promijenio raspoloženje u Evropi, nije riješio nijedan od aktuelnih problema Unije. I dok se možemo nadati da će novo njemačko-francusko vodstvo uspjeti da premosti raskol koji se tokom finansijske krize stvorio između sjevera i juga EU, sve je više znakova da bi razdor između Istoka i Zapada, nastao sa izbegličkom krizom, mogao da se produbi.
Paradoks: ankete pokazuju određeno približavanje stavova Istoka i Zapada u vezi sa izbjeglicama (zapadne javnosti su postale zabrinutije i skeptičnije, dok su građani centralne Evrope svoj stav lagano ublažili), dok napetosti između Zapada i Istoka u EU eskaliraju.
Prošlog mjeseca, Viktor Orban je rekao: "Prije 27 godina, mi u centralnoj Evropi smo vjerovali da je Evropa naša budućnost - sada imamo utisak da smo mi budućnost Evrope." Nekoliko sedmica kasnije, odgovarajući na kritiku iz Varšave u vezi s reformom tržišta rada, Macron je rekao: "Stav zemlje koja je odlučila da se izolira u Evropi ni na koji način neće ugroziti postizanje ambicioznog kompromisa."
Ukratko: S jedne strane, populističke vođe u centralnoj Evropi EU i njene vrijednosti više ne vide kao uzor - s druge strane, zapadne vođe činjenicu da su birači izabrali ljude kao što su Orban i Kačinjski, uzimaju kao povod da ignoriraju legitimne strahove građana centralne Evrope. Jer, oni strahuju bi neke od predloženih reformi, ukoliko nisu praćene drugim političkim inicijativama, mogle ugroziti konkurentnost njihovih ekonomija.
Nije teško predvidjeti da bi sudaranje centralnoevropskih vlada, koje zapostavljaju norme i vrijednosti Unije, sa zapadnoevropskim vladama, koje zapostavljaju interese centralne Evrope - moglo dovesti do urušavanja EU baš u trenutku kada većina Evropljana ponovno stekne povjerenje u nju.
Istočni Evropljani još uvijek spadaju u najjače zagovornike Unije, ali sumnjaju u prednosti evropske integracije. Istok i Zapad danas ne deli samo "zid empatije" kad se radi o sudbini izbjeglica, nego i posljedice otvaranja granica unutar EU.
Ljudi su dugo vremena otvorene granice u EU smatrali najvažnijom pozitivnom promjenom poslije 1989. godine. Danas, dok milioni istočnih Evropljana kuju planove o studiranju, poslu i životu na Zapadu, oni koji su se odlučili da ostanu, slobodu putovanja počinju da posmatraju u kontekstu rastućih razlika u primanjima između zemalja Unije - i time kao izvor straha.
Paralizirani demografskim strahovima, mnogi istočni Evropljani otvorene granice posmatraju prije svega kao otvorena vrata za transfer blagostanja sa Istoka na Zapad. Tako se mnogi pitaju: Zašto investirati u bolje obrazovanje kad su zapadna društva ta koja na kraju profitiraju od te investicije?
Brisel, Berlin i Pariz s pravom kritiziraju autoritarni preokret u nekim istočnoevropskim zemljama. Ali, oni bi morali prestati da Orbana ili Kačinjskog koriste kao izgovor za neuvažavanje novonastalih strahova centralne Evrope - kad je u pitanju budućnost tih zemalja u EU.
/Autor je Šef Centra za liberalne strategije u Sofiji)
Komentari (0)
POŠALJI KOMENTAR