AMFILOHIJE, PORTRETI IZ MLADOSTI

Piše: Vladimir Jovanović

U mirjanstvu Risto Radović – Amfilohije, mitropolit crnogorsko-primorski Srpske pravoslavne crkve (SPC), napunio je u januaru 80 godina. Prošle se navršilo 50 godina njegove crkvene službe. Kako je saopšteno iz SPC, 2012. otišao je u građansku penziju, jer tako „SPC oslobađa tereta da uplaćuje doprinose u fondove”; međutim, „državna penzija ne utiče na status sveštenih lica, već oni i dalje u skladu sa crkvenim pravilima i potrebama obavljaju vjersku službu”…

Nakon osnovne škole u Morači, R. Radović, stipendista SPC, završio je četvorogodišnju Bogosloviju „Svetoga Save“ u Rakovici, Beograd. Njegov zemljak, Matija Bećković zapisaće da je, početkom 1950-ih, „Ćiro [Amfilohijev otac] odveo sina da ga upiše u Bogosloviju”.

„Pričao mi je današnji crnogorski mitropolit [Amfilohije] kako je idući s ocem u Beograd molio Boga da ga u tu školu ne prime” („Vraćanje duše u čistotu: Besjede, razgovori, pogledi”, Beograd 1992).

Završivši Bogosloviju, R. Radović diplomira 1962. na Teološkome fakultetu SPC u Beogradu. U službenoj biografiji se navodi da je studirao i na tamošnjem Filozofskome fakultetu, ali ne i da je diplomirao.

Nema podataka ni da je služio za fizički i mentalno zdrave punoljetne muškarce obavezni vojni rok u JNA. Ali je, najkasnije 1963. dobio pasoš – što je u to vrijeme moguće samo kao presedan, uz odobrenje jugoslovenskih službi bezbjednosti. Nastaviće školovanje u Švajcarskoj i Italiji. Iz toga perioda su i njegove slike koje objavljujem.

Slično pitanju pasoša, ostaje za javnost nepoznato zbog čega R. Radovića nijesu zamonašili, niti za sveštenika rukopoložili u SPC?

Svešteničku karijeru, pet godina po sticanju diplome teologa, a kao 29-ogodišnjak, započeće u Grčkoj pravoslavnoj crkvi (GPC). Zamonašio ga je 1967. i u đakona, pa sveštenika, rukopoložio Prokopije Menoutis, mitropolit kefalonijski GPC. Dobiće grčko ime Amfilohije („dva voda vojske”). U GPC postaje i arhimandrit.

Premda je i u to doba, kao i sada, Grčka prenapučena kandidatima za sveštenike i sveštenicima, za koje je broj parohijâ unutar GPC ograničen, Amfilohije – iako monah, a ne mirski sveštenik – od Prokopija odmah dobija parohije Spata i Koropio, koje do 1973. opslužuje i od tih parohijskih prihoda se po prilici izdržava. Tokom većega dijela Amfilohijeva boravka u Grčkoj na vlasti je profašisička vojna diktatura. U Grčkoj ostaje do 1975. godine.

Novo uhljebljenje, kao predavač – docent, našao je u Parizu, u ustanovi pod jurisdikcijom grčke Carigradske patrijaršije – na Pravoslavnome bogoslovskome institutu Prepodobnoga Sergija. Institut ima kontroverzno naslijeđe. Osnovao ga je Evlogije Georgijevski, Rus, od Moskovske patrijaršije odmetnuti, raskolnički mitropolit. Evlogije je 1931. primljen u jurisdikciju konkurentske Carigradske patrijaršije.

U Parizu je Amfilohije do 1976, kada se povratio u Jugoslaviju. Tek nakon četiri godine dobija posao na Teološkome fakultetu SPC u Beogradu.

Amfilohijev mentor, mitropolit kefalonijski Prokopije, optužen je 1979. od mase vjernika Kefalonije za svetogrđe: da je djelove mošti lokalnog svetitelja nudio na prodaju ili ih je prodao. Zahtijevaju njegovo uklanjanje. Intervencijom državnih vlasti, Prokopije, bivši vikar u grčkoj armiji, blizak strukturama vojne bezbjednosti, nije ražalovan, već samo umirovljen. Amfilohije je Prokopija pozvao da prisustvuje njegovome narečenju i hirotonisanju za episkopa banatskoga SPC, sa śedištem u Vršcu. Ceremonijal je obavljen 15- 16. juna 1985. u Beogradu.

O Amfilohiju se u crnogorskoj javnosti tada malo zna. U intervjuu za slovenačku „Mladinu” Amfilohije je 1988. kazao: „Ja sam, eto Srbin, premda sam rođen u Crnoj Gori. Moj brat je u Crnoj Gori sekretar jedne osnovne škole, i on se piše Crnogorac!”

Na Cetinju, Amfilohije prvi put beśedi 1989. pred Manastirom, prigodom prijenosa posmrtnih ostataka kralja Nikole.

Iako je dotadašni mitropolit crnogorsko-primorski Danilo (Dajković, upokojio se 1993) još bio živ, te imao svoga pomoćnika (vikara), Patrijaršija u Beogradu, po hitnoj proceduri i neuobičajeno za svoju praksu, Amfilohija iz Vršca postavlja krajem 1990. za mitropolita SPC na Cetinju. Na taj način, poslije više od tri i po decenije stranstvovanja, Amfilohije se vratio u Crnu Goru.