Ko je, uistinu, Krulj?
Piše: Vladimir Jovanović
Bezmalo devet decenija nakon što je postavljena ploča iznad ulaza u budvanski grad, Uroš Krulj se našao u žiži javnosti, pošto ga je slikar Rajko Todorović – Todora, pomenuo kao „ujaka Adolfa Hitlera”.
Ko je, uistinu, Krulj?
Ovaj Srbin iz Hercegovine, po profesiji ljekar, pripadao je do 1918. intelektualcima iz redova javnih i agenturnih srpskih organizacija u Austro-Ugarskoj. A 1918. postaje prvi ministar zdravlja u novoproglašenoj Kraljevini SHS.
Krulj je, osim doprinosa za „srpsku stvar” u BiH, sebe preporučio kao jedan od tvoraca srpskoga rasizma. Samoproglasio se za „rasnoga higijeničara”. Objavio je više rasističkih studija i knjiga.
Još 1910. Krulj piše da su „biološke nauke postale važan potporanj sociologiji, bez kojih ova upravo nije ni moguća; tim je i RASNA HIGIJENA kao biološka nauka postala važan faktor u životu jedne nacije, odnosno država".
„U našim prilikama i na našem geografskom terenu", tvrdio je, „ostaje pobjednik ona nacija koja bude prva shvatila i provela NAČELA RASNE HIGIJENE”.
Dalje, Krulj se zalaže za „neumitno RASNO KULTIVISANJE NACIJE po zahtjevima RASNE HIGIJENE”. Kako piše, to je „najjače oruđe u borbi naroda, jer je s jedne strane snažno odbrambeno sredstvo, a s druge strane dobra podloga za SUZBIJANJE i POKORAVANJE drugih naroda”.
Čak i unutar Srba, Krulj se zalaže za odstranjivanje slabih, bolesnih, invalida… piše da se „sama priroda pobrinula za usavršavanje i zdravlje rasa ODBACIVANJEM NEPODOBNIH, a UMNOŽAVANJEM KREPKIH INDIVIDUA”. Po njemu, svrha „prirodnog odabiranja" jeste – „ČIŠĆENJE RASE".
Ko su na spisku – NE DR MENGELEA, kako ste, s pravom, mogli pomisliti, VEĆ DR KRULJA – oni koji smetaju „rasnoj čistoti”? Sva ona ljudska bića, navodi taksativno Krulj, koji imaju: šećernu bolest, kratkovidost, hemofiliju, rahitis, a „tuberkulozna dispozicija (je) nasljedna patološka rasna osobina”…
U „TJELESNU DEGENERACIJU” Krulj ubraja i one „slabe konstitucije": slabe koštane građe; nerazvijene, suptilne muskulature; tanke, providne kože; blijedila; one sa opštim tjelesnim slabostima, sa drugim nerazvijenostima, kržljavošću, uopšte sa „slabom otpornom snagom”.
Rasno nepodobni su po Krulju i oni sa „DUŠEVNIM DEGENERACIJAMA".
„Sva ta abnormalna stanja, tjelesna i duševna, jesu izrazito nasljedna", veli Krulj, ona „štete naciji”; biva, kako piše da „joj smanjuju njenu tjelesnu i duševnu sposobnost za napredak i borbu u utakmici sa drugim narodima” („Nacionalna rasna higijena”,”„Pregled”, br. 5, Sarajevo, 1910, passim).
Ima ovakvih gadosti čitave gomile. E sad, je li onaj koji je ovo napisao zaslužio metaforu „Hitlerov ujak”? Prosudite sami…
U svakome slučaju, rasizma se Krulj nikada nije odrekao. Na primjer, 1925, sada kao ministar, objavio je knjigu „Politika i rasa: (rasni nacionalizam)”. Svo to mu je preporuka da avanzuje. Doguraće i do predśednika Senata Kraljevine Jugoslavije.
Nakon 6. januara 1929, kada je kralj Aleksandar I Karađorđević, poznatiji u Crnoj Gori kao „Aco palikuća”, izvršio državni udar, suspendovao političke i slobode govora, formiraće administrativne jedinice, nazvane banovina; a jedna od njih je i Zetska banovina, sa śedištem na Cetinju, njen prvi ban je bio general iz Srbije, Krsta Smiljanić (rođen u Čajetini), a nakon njega, postavljen je za bana drugi Srbin – Uroš Krulj.
Krulj je 12. decembra 1931. bio u Budvi, nakon što je otvoren prošireni, kolski put Cetinje–Budva. U pratnji Krulja, između ostalih, bio je i komandant Zetske divizije, Srbin, Vojin Maksimović.
Prema dr Miroslavu Luketiću, „u 12 sati gosti su stigli u Budvu i tada JE BAN ZETSKE BANOVINE OTVORIO SPOMEN-PLOČU POSTAVLJENU IZNAD ULAZA U STARI GRAD POSVEĆENU SRPSKOJ VOJSCI”.
„Opština Budva je”, dodaje Luketić, „bana Krulja proglasila svojim POČASNIM GRAĐANINOM” („Paštrovski almanah”, br. 1, 2014).
Međutim, „Opština Budva”, koja je i potpisana kao postavljač spomen-ploče, nije predstavljala nikakav izraz slobodno izražene volje Budvana, jer je nju, opštinsku vlast, „birao” upravo – Krulj. Naime, Šestojanuarskom diktaturom, ukinuti su čak i izbori za lokalne organe vlasti, pa su oni u Budvi, kao i u ostalim opštinama Kraljevine Jugoslavije, samo postavljani od više vlasti.
Na sličan način kao i sramota na budvanskoj kapiji, preimenovana je obližnja Kastel-Lastva u Petrovac. Jedna grupica lokalaca, ukupno 23 lica, od hiljada drugih Paštrovića, 2. februara 1919. okupljena pod srpskim bajonetima „odlučuje” da li će mjesto dobiti novo ime – ne po nekom od poznatih Paštrovića ili Crnogoraca – nego po Petru ili Aleksandru Karađorđeviću – Petrovac ili Aleksandrovac. Ime Petrovac je dobilo 12, a Aleksandrovac 11 glasova!
A kakve su stavove imali ondašnji Pašatrovići o srpskoj dinastiji?
Na izborima, najprije opštinskim, pa parlamentarnim – koji su održani 1920.godine, prvim nakon „oslobođenja 1918” – masovno su Paštrovići glasali za komuniste – deklarisane ANTIKARAĐORĐEVIĆEVCE. I na bazi te, slobodno izražene volje, zapravo protesta, komunisti su dobili vlast i u „Petrovcu”; nastala je tzv. Crvena komuna - „prva komunistička opština na Jadranu”.
Srpski akademik o „oslobođenju” 1918. godine: ITALIJANI ČETIRI DANA PRIJE SRBA UŠLI U BUDVU
Kralj Nikola 1914. oslobodio Budvu i poručio: „CRNOGORSKI BARJAK na budvanskom gradu na sva vremena"
Gusle crnogorske: „KAD JE VLADIKA 1813. BUDVU OSVOJIO…”
Vazi
@zika Njegoš je srpstvo jednačio sa pravoslavljem, a Srbijom je bio toliko ponešen, da nikad nije bio tamo. Da je naš Vladika, Crnogorac rođen na Cetinju, mogao da doživi što su nam Srbi radili od tada na ovamo, sve bi vas na gomilu prokleo. Sad jos ocete i da rušite mauzolej- neće moći.
Alex
@Pastrovic, vidi prijatelju, tvoji Paštrovići su usred toga Petrovca glasali 1920 god za KOMUNISTE koji su Krađorđevićema vebali glave i došli im glave. To Jovanović piše. Imaš ti neke druge podatke ili onako palamudiš????
Takašima
@zika Nije možda, već sigurno da bi ti Njegoš rekao: pi serdare Zika grdna razgovora. I dodao: da si ima boljeg učitelja...