Srbi idu u raskol sa Carigradom?

Piše: Vladimir Jovanović

Srpska pravoslavna crkva (SPC) je formulisala zvaničan stav o crkvenoj situaciji u Ukrajini, naglašavajući da jedino priznaje jurisdikciju Moskovske patrijaršije, na čelu sa mitropolitom Onufrijem Berezovskim, odbačujući priznanje nove autokefalne Pravoslavne crkve Ukrajine (PCU) – objavile su grčke i ruske agencije.

„SPC ne priznaje ‘autokefalnu Crkvu Ukrajine’, proklamovanu, ali, sa kanonske tačke gledišta nepostojeću, silom nametnutu, vještačku ‘konfederaciju’ ukrajinskih raskolničkih grupa”, navodi se u pismu koje je Irinej Gavrilović, patrijarh srpski, uputio patrijarhu carigradskome Vartolomeju.

Irinej piše da „raskolnici ostaju raskolnici" i „jednom raskolnik – zauvijek raskolnik, osim u slučajevima iskrenoga preobraćenja i dubokoga pokajanja".

Ističe, dalje, da SPC ne priznaje „raskolničku jerarhiju u Ukrajini kao pravoslavnu jerarhiju, pošto su članovi tima Denisenka [Filareta, počasnoga patrijarha PCU] stekli svoju ‘crkvenu hipostazu’ od izopštena i anatemsana jerarha".

(Međutim, istine radi, Filaret Denisenko, monah i klirik Ruske crkve od 1950, arhijerej je od 1962, jedno vrijeme rektor Moskovske duhovne akademije, od 1966-68. je arhiepiskop Kijeva i egzarh Ukrajine, a 1990. i mjestobjustitelj patrijaršijskoga trona u Moskvi. Rukupoložio je nepregledan broj upokojenih i još atkivnih sveštenika Ruske crkve, ali i i 50-ak njezinih arhijereja – uključujući 1976. Kirila Gundjajeva, sadašnjega poglavara Ruske crkve, a 1990. hirotonisao je i Onufrija Berezovskoga, aktuelnoga čelnika ruske jurisdikcije u Ukrajini, etc).

Irinej, takođe, napominje u pismu da ne prihvata da je „gospodin Dumenko [Epifanij, mitropolit, poglavar PCU] uopšte jerarh, da ne pričamo o o tome da je nekakav poglavar autokefalne Crkve".

Tvrdi da je Carigrad izvršio „invaziju na teritoriju Ruske crkve”, a pomjesni sabor ujedinjenja ukrajinskoga pravoslavlja, 15. decembra u drevnome hramu Svete Sofije u Kijevu pod omoforom i blagoslovom Njegove Svesvetosti Vartolomeja, opisuje „razjedinjujućim lažisaborom koji je još dublje uronio u jarak otuđenja i dezintegracije društva nesrećne zemlje Ukrajine".

SPC „traži i moli" Vaseljenskoga Patrijarha da preispita svoje odluke kako bi se obnovio „blagosloveni mir i jedinstvo pomjesnih crkava".

Srpskome sveštenstvu, piše Irinej, savjetuje da se uzdržI od liturgijskoga i kanonskoga zajedništva, ne samo sa sveštenstvom autokefalne Pravoslavne crkve Ukrajine, „već i sa episkopima i sveštenicima drugih crkava koji služe sa njima ili imaju zajedništvo sa njima”.

                                                                               ***
 Ovo je dosad najgrublje obraćanje Srpske patrijaršije na adresu Carigrada.

Pozivajući srpsko sveštenstvo da ne zajedničari, ne samo sa jerarhijom POA, već i sa onima koji su u liturgijskome jedinstvu sa PCU – Irinej kao da najavljuje zvaničan prekid kanonskih veza sa Carigradom.

Podśetimo, Irinej je prvo pismo Vrtolomeju slične sadržine uputio sredinom avgusta prošle godine. Tvrdio je da je Carigradska patrijaršija, miješajući je u crkvene poslove u Ukrajini, „uprkos volji Ruske pravoslavne crkve”, na putu da uvodi nove parametre, naime „slično je planirano i za raskolničku Makedonsku pravoslavnu crkvu”. Nacije u Ukrajini, Makedoniji, Crnoj Gori, napisao je, „kreacije su komunista”. Irinej je izjednačio „lidere raskola u Crnoj Gori i Ukrajini”, zaključivši da je, kao i u Makedonji, „situacija u Crnoj Gori u vezi sa Ukrajinom”, etc.

Irinej pisao Vartolomeju: Ako Ukrajina dobije tomos, strahuje da će se isto desiti i sa Crnom Gorom!

Ovo sada pismo Irinejevo je datirano na 6. februar, što bi značilo da ga je pisao neposredno po povratku iz Moskve. Tamo je u višednevnoj pośeti predvodio delegaciju SPC u povodu 10-ogodišnjice intronizacije Krila Gundjajeva za poglavara Ruske pravoslavne crkve.

Irinej je u Moskvi, između ostaloga, kazao da se „Crnogorci duhovno i kulturno kreću sve dalje i dalje od Srbije, a raskolnička Crkva u Crnoj Gori, kao i nekanonske strukture u Ukrajini, takođe očekuje priznanje od Carigradske patrijaršije”.

Prema agenciji „РИА Новости”, Irinej je rekao kako je, „nažalost, Crna Gora izdala Srbiju i izabrala pogrešan put: odriču se srpskoga imena, proglašavaju se Crnogorcima, posebnom nacijom od Srbije, koja ima svoje kulturne osobine, poseban jezik; oni su, nažalost, takođe formirali svoju nezavisnu Crkvu”.

Irinej iz Moskve: Crnogorci izdali Srbiju, očekuju priznanje Carigrada!

Sredinom januara, iz Carigrada je decidno saopšteno „da svaka nacija i svaka zemlja, koji žele svoju pravoslavnu crkvu, imaju pravo da je osnuju i zatraže priznavanje svoje crkve od drugih pravoslavnih crkava; uključujući i Makedoniju i Crnu Goru”.

Danilo, arhiepiskop Vaseljenske patrijaršije, podržava pravo Crne Gore da ima svoju autokefalnu Crkvu!

Upkos navodnim pozivima iz Beograda, Carigrad nije pristao da barem relativizuje citirani stav u pogledu Makedonije i Crne Gore. Naprotiv, Vartolomej je kazao da „Vaseljenska patrijaršija ne namjerava da izmjeni Ustav SPC, niti njene granice, UKOLIKO to ne prati sporazum i saradnja; nikada Vaseljenska patrijaršija nije prekoračila granice drugih crkava, SEM jedino UKOLIKO postoji odnosni zahtijev i veća crkvena potreba”.

Upravo temeljeći se na klauzulama „ukoliko” i „sem”, tj. na „odnosni zahtijev i veću crkvenu potrebu”, Carigrad je 1922. priznao po ikonomiji autokefaliju SPC, ali nedavno i autokefaliju Pravoslavnoj crkvi Ukrajine; kao, uostalom, i sve ostale autokefalije pojedinačno, od 1850. do 1998. godine.

Nema razloga da Carigrad tako ne postupa i ubuduće i da iste kanonske principe, koje je 1922. primijenio dajući autokefaliju SPC, kada se za to steknu uslovi, ne primjeni u Makedoniji i Crnoj Gori.

                                                                                 ***
Interesantno, Irinejevo pismo od 6. februara upućeno Vartolomeju, objavile su samo grčke i ruske agencije. Uključujući i zvanični portal SPC, srpski mediji nijesu donijeli nikakvu informaciju o tome pismu…