Piše: Vladimir Jovanović
Sinod Srpske pravoslavne crkve (SPC) oglasio se 13. marta prvi put javno i službeno obznanjujući, kako je, povodom pitanja autokefalije Crkve u Ukrajini, srpskome sveštenstvu „preporučeno da se klone liturgijskoga i kanonskoga opštenja”, ne samo s ukrajnskom jerarhijom, „nego i sa arhijerejima i kliricima koji im saslužuju i stupaju u opštenje s njima, shodno kanonskome načelu da će se onaj ko stupa u opštenje s nekim ko je van opštenja i sâm naći van opštenja”.
Podśetimo, prvu liturgiju s mitropolitom Epifanijem, poglavarom autokefalne Crkve Ukrajine, sasluživao je 6. januara prilikom uručivanja tomosa o autokefaliji u carigradskome hramu Svetoga Đorđija Njegovo Svesvetstvo Arhiepiskop Carigrada - Novoga Rima i Vaseljenski Patrijarh.
Tom liturgijom su zvanično vaseljenska i ukrajinska jerarhija stupile u evharistijsko zajedničarenje (εὐχαριστία). Još 7. januara smo objavili s tim u vezi sljedeće: kako ostale pomjesne crkve nijesu podržale Rusku crkvu službeno prekinuvši evharistiju s Carigradom – uključujući i Srpsku pravoslavnu crkvu – to znači da su i sve one, od 6. januara, ma šta javno i neobavezujuće s crkvenoga stanovišta saopštavali, preko Carigrada u liturgijskome jedinstvu sa „ukrajinskim raskolnicima”.
Sada je Sinod SPC, nakon višemjesečna „nećkanja”, konačno reagovao po instrukcijama u Moskve. Kao svojevrsni uvod u eventualni službeni raskol s Carigradom, 13. marta preporučuje svome sveštenstvu da liturgijski ne saslužuje i sa jerarhijom Vaseljenske patrijaršije.
Međutim, juče se oglasila saopštenjem Zapadnoamerička eparhija SPC, koja odbačuje preporuku Sinoda iz Beograda o de facto prekidu evharistije sa Carigradom:
„S obzirom da su do nekih manje upućenih vjernika dospjele netačne informacije po kojima SPC tobože ne opšti sa nekim pravoslavnim patrijaršijama ili pak autokefalnim crkvama u svijetu, iznosimo sljedeće: poručujemo svim pravoslavnim vjernicima povjerene nam Eparhije da ne podliježu bilo kakvim dezinformacijama o navodnome neučestvovanju naše Crkve u svepravoslavnim bogosluženjima”.
U saopštenju Zapadnoameričke eparhije SPC se dalje navodi:
„Postoji čudnovati stavovi koji dolaze sa raznih strana, čiji portparoli neđe tvrde, a neđe sugerišu, da SPC tobož preporučuje da se klonimo opštenja s onima s kojima smo do sada bili u opštenju. S tim u vezi SAOPŠTAVAMO DA JE NEPRIHVATLJIVO SKRETANJE U NEKANONSKO OTCIJEPLJENJE OD OPŠTENJA U EVHARISTIJSKO-JERARHIJSKOME JEDINSTVU SA OSTALIM PRAVOSLAVNIM CRKVAMA u dijaspori i cijelome svijetu”.
Zapadnoamerička eparhija SPC, suprotno stavovima vrha Beogradske patrijašije, indirektno kritikuje Rusku pravoslavnu crkvu, koja je jednostrano i neosnovano posegla 15. oktobra prošle godine za potpunim prekidom liturgijskoga jedinstva s Carigradom.
„SVETA LITURGIJA (BOGOSLUŽBENO OPŠTENJE) NIKADA NE MOŽE, NITI SMIJE, DA SE KORISTI KAO ORUĐE U BORBI PROTIV NEISTOMIŠLJENIKA”, navodi se u saopštenju Zapadnoameričke eparhije SPC.
„Stoga smo željeli da OHRABRIMO NAŠE SVEŠTENSTVO, MONAŠTVO I VJERNIKE DA NASTAVE S USRDNIM MOLITVAMA I MOLITVENO-EVHARISTIJSKIM ZAJEDNIČARENJEM SA SVIMA PRAVOSLAVNIMA U AMERICI, A KONKRETNIJE, SA PREDSTAVNICIMA SVIH KANONSKIH JURISDIKCIJA: VASELJENSKE PATRIJARŠIJE I SVIH NJENIH JERARAHA I PODRUČNIH JOJ EPARHIJA U AMERICI, Antiohijske patrijaršije, Moskovske patrijaršije (sa autonomnom Ruskom zagraničnom crkvom), Srpske patrijaršije, Rumunske patrijaršije, Bugarske patrijaršije, Gruzijske patrijaršije i Američke pravoslavne Crkve (OCA). Srbi u Americi ovim crkvograditeljskim jedinstvom i ljubavlju, činom i djelom punoga zajedništva u Hristu, blagodaću Duha Svetoga i na slavu Boga Oca, daju primjer i ostalim pravoslavnim”.
1/3
2/3
3/3
***
Zapadnoamerička eparhija SPC oformljena je 1963, u jeku srpskoga ckvenoga raskola u Americi i dijaspori. Novogračanička mitropolija iz Čikaga, Ilinojis, tada se odvojila od Beogradske patrijaršije, te formirala Slobodnu srpsku pravoslavnu crkvu (SSPC) sa predstojateljem mitropolitom Dionisjem Milivojevićem.
Razlog je u činjenici da je SPC djelovala kao produžena ruka komunističkih jugoslovenskih vlasti. Crkveno-narodni sabor američkih Srba je odlučio da ne primaju nikakve odluke, rješenja, naređenja i upustva od strane Patrijaršije iz Beograda.
U odgovoru na raskol, Patrijaršija u Beogradu je ustrojila i Zapadnoameričku eparhiju, sa śedištem u Alhambri, Kalifornija. Lišila je čina mitropolita Dionisija i vrtila ga u red laika. Na američkome kontinentu, djelimično i u Australiji, dolazilo je do fizičkih sukoba i dugotrajnih sudskih postupaka zavađenih srpskih frakcija.
Dvije crkve su imale decenijama paralelne jurisdikcije. Vodeće ličnosti srpske emigracije, poput bivšega jugoslovenskoga kralja Petra II Karađorđevića i četničkoga vojvode Momčila Đujića, sa svojim brojnim istomišljenicima, podržali su SSPC.
Uprkos teškim osudama od strane Beogradske patrijaršije, „raskolnici” iz SSPC, bez pokajanja i zadržavši jerarhijske činove i statuse, od aprila 1991. su vraćeni pod okrilje SPC. Priznata su i sva svetotajinstva „raskolnika” SSPC.
To je, samo na prvi pogled, nalik postupku Vaseljenskoga Patrijarha, kada je jesenas vratio i službeno u njedra kanonske Crkve ukrajinske jerarhe koje je Moskva 1990-ih izložila „duhovnim kaznama”. Ali, postoji bitna razlika: Carigrad je to uradio u regularnnoj proceduri, po eklitonu, temeljenom na ovlašćenjima po apelaciji iz 9. i 17. kanona Četvrtoga vaseljenskoga sabora – a Beogradska patrijaršija po „abrakadabra” formuli „objedinjavanja srpstva”.
Elem, iako je SSPC administrativno iščezla, svijest o višedecenijskoj nezavisnosti od Beograda itekako je prisutna u tamošnjem kliru i među vjernicima. Neke srpske parohije u Australiji još odbačuju mogućnost prisajedinjenja Beogradskoj patrijaršiji.
„Uslov ujedinjenja je bio da se ne dira u organizaciju i imovinu SSPC – Mitropolije novogračaničke. Ali, VUKOVI U JAGNJEĆIM KOŽAMA brzo su pokazali svoje pravo lice i RAZGRABILI IMOVINU I BOGATSTVO koje je decenijama vjerni svetosavski narod davao svojoj Crkvi”, navodi se u jednome protesnome spisu vjernika bivše SSPC.
Nezadovoljstvo tinja godinama. Beogradska patrijaršija je primorana da 2008. usvoji paralelni Ustav SPC za Śevernu i Južnu Ameriku. Tako da SPC sada ima dva konstituciona akta: jedan za SPC na američkim kontinentima, a drugi za ostatak SPC.
Čl. 3 st. 2 Ustava SPC u Śevernoj i Južnoj Americi utvrđuje da „Srpska pravoslavna patrijaršija priznaje ADMINISTRATIVNU AUTONOMIJU“ tamošnjoj SPC „u svim pitanjima koja se tiču upravljanja spoljašnjim poslovima: vlasništva, kontrole, pośedovanja, rukovođenja i upravljanja pokretnom i nepokretnom imovinom eparhija, manastira, crkveno-školskih opština i drugih organa SPC u Śevernoj i Južnoj Americi“.
Kosta Čavoški, penzionisani beogradski univerzitetski profesor, tvrdio je da paralelni Ustav SPC za američke kontinente „stvara PRAVNI OSNOV ZA RASPAD SVETOSAVSKE CRKVE”, te da srpsko-američke arhijereje, klirike i mirjane „valja ipak opomenuti da bi konstituisanje posebne Crkve za Śevernu i Južnu Ameriku mogao biti neugodan, pa i OPASAN PRESEDAN” za ukupnu jurisdikciju SPC, a „O CRNOJ GORI I DA NE GOVORIMO”.
***
Za episkopa zapadnoameričkoga, Maksim Vasiljević, rođen u Foči 1968, postavljen je 2006. godine. On je Bogosloviju i Bogoslovski fakultet završio u Beogradu. U Atini je magistrirao i doktorirao na studijama teologije. Završio je i školu vizanzijskoga slikarstva, etc.
Kako mnoge u vrhu SPC, tako i van SPC, episkop Maksim je šokirao, nedavnom izjavom da je postupak Carigrada s dodjelom Crkvi Ukrajine autokefalije – legitiman.
Povukao je istorijsku paralelu između načina dobijanja autokefalije Pravoslavne crkve Ukrajine sa „autokefalijom” Žičke arhiepiskopije (SPC) za koju je, kako se netačno tvrdi, Rastko Nemanjić – Sava Srpski tomos dobio 1219. od patrijarha carigradskoga u Nikeji. Svejedno, tu „svetosavsku” autokefaliju ocijenio je – nekanonskom. Kazao je da se radilo o „autokefaliji” (sa navodnicima).
"Praznik autokefalnosti je, po mome skromnome mišljenju, praznik jedinstva, a ne praznik ‘nezavisnosti’”, rekao je episkop Maksim. „Jer Crkva – a kroz nju sva tvorevina – ima jedno središte koje služi kao kvasac istorije, jednu blagodat koja osvećuje sve i svakoga.
Istorijske okolnosti i raspleti dovode Savu u Nikeju; i što se zbiva: tadašnji Vaseljenski Patrijarh, ogrnut odeždom nemoći, sklonjen u Nikeju, potpuno ignoriše kanonskoga episkopa srpskih oblasti, a to je bio ohridski arhiepiskop Dimitrija Homatijan, i dodjeljuje ‘autokefaliju’ srpskoj državi. Ovaj istorijski moment sa početka 13. vijeka jeste zanimljiva, ali i snažna analogija sa nekim novijim dešavanjima u pravoslavnome svijetu…
Pomenusmo da je 1219. godine Vaseljenski Patrijarh potpuno ignorisao kanonsku situaciju u oblastima države Stefana Nemanje koje su, važno je istaći, potpadale pod jurisdikciju ohridskoga arhiepiskopa Dimitrija Homatijana – inače, jednoga od najuglednijih kanoničara pozne Vizantije – i SUPROTNO KANONIMA DODIJELIO ‘AUTOKEFALIJU’ SRPSKOJ DRŽAVI. Svi smo danas ponosni i radosni zbog toga smjeloga, inače, NEKANONSKOGA ČINA.
Sadašnje previranje u Ukrajini je jedan privremeni problem i vjerujem da nema one geopolitičke dimenzije koje mu se pripisuju. Ako bi se Crkva podijelila zbog jedne kanonske turbulencije, to bi značilo da nije bila toliko velika, nego mala i već prije toga izgubljena.
Iznijeću svoje skromno mišljenje, za koje znam da je ‘manjinsko’: VJERUJEM DA KRAJNJI CILJ INTERVENCIJE PRVOPRIJESTONE CRKVE [CARIGRADA] NIJE ZAUZIMANJE JEDNOGA GEOGRAFSKOGA PROSTORA, VEĆ UZNOŠENJE U LITURGIJSKI SVIJET OGROMNE VEĆINE UKRAJINSKOGA NARODA KOJI JE – IZ RAZNIH, OPRAVDANIH ILI NEOPRAVDANIH RAZLOGA – DO SADA OSTAO VAN DOMAŠAJA EVHARISTIJE ISTINSKE CRKVE…
Onaj, pak, dio Crkve koji se na toj teritoriji već nalazi u punoći života Crkve [misli na UPC-MP, ogranak Ruske crkve u Ukrajini – prim.a] ne treba da negoduje, nego da molitveno prepozna priliku da sunarodnici na drugačiji način uđu u blagodatni prostor iste Crkve. Treba da vjerujemo da će Crkva prevazići iskušenja i da će svi, možda, biti zahvalni što su se upravo takva iskušenja pojavila. Crkva Hristova istorijski pobjeđuje onda kada je prividno na gubitku.
Možda je ovim potezom Carigrad na gubitku, kako to vide Moskva i mnogi drugi. Međutim, dugoročno gledano, možda je ovo kvasac nekoga dubljega jedinstva koje će doći poslije našega naraštaja. Vartolomej je na sebe preuzeo krst jedne istorijske odluke i tek će dalja istorija – a ne sadašnji trenutak – pokazati da li je bio u pravu”,
Episkop Maksim iz SPC pravda Vartolomeja i tvrdi da je Sv. Sava nekanonski dobio navodni tomos
***
Liše Irineja Gavrilovića, Irineja Bulovića i Amfilohija Radovića s jedne, te Maksima Vasiljevića s druge strane, ostalih četrdesetak episkopa SPC se nijesu javno oglašavali po pitanju ukrajinske autokefalije.
Vjeruje se da barem još neki od srpskih episkopa u izboru između kvazieklisiologije srpstva i osveštanih kanonskih načela Hristove Crkve, koje reprezentuje prvoprijestona Vaseljenska Patrijaršija, ipak biraju ovo drugo.
Eventualnu de iure odluku SPC o prekidu liturgijskoga jedinstva s Carigradom, prema njezinome Ustavu, ukoliko se taj Ustav poštuje, može donijeti samo arhijerejski sabor SPC – tijelo koje okuplja sve srpske episkope.
Redovno godišnje zasijedanje Sabor SPC obično održava u periodu maj-jun.
Preporuka Sinoda SPC sveštenstvu o uzdržavanju od liturgija i sa jerarhjom Vaseljenske patrijaršija nezvanično je izdata najkasnije do 6. februara. Prvi put se o njoj u javnosti neslužbeno čulo po povratku delegacije SPC iz Moskve. Javno je obznanjena uoči śutrašnje Neđelje Pravoslavlja. Po tradiciji, za Neđelju Pravoslavlja u dijaspori obično zajednički saslužuju jerarhije različitih jurisdikcija.
Glas koji se čuo od episkopa Maksima Vasilejvića svjedoči da, dođe li na dnevni red, zvanična odluka po pitanju raskola s Carigradom, ma kakva bila, neće u srpskome episkopatu biti jednoglasna.
Međutim, usvoji li se raskol s Carigradom, ta će odluka obavezivati kompletan episkopat, klir i mirjane SPC. Što će se onda desiti – novi srpski crkveni raskol?
***
U međuvremenu, mediji bliski Beogradskoj patrijaršiji otpočeli su otrovnu medijsku paljbu po episkopu zapadnoameričkome Maksimu. Na sajtu „Поуке” tvrdi se da je on svojim saopštenjem „objavio otvoreni rat (Irineju) Buloviću i Sinodu”.
„Nadam se da će ga u maju penzionisati. Kad umiroviše veseloga Jovana (Purića, bivšeg episkopa dioklijskoga SPC s rezidencijom u Manstiru Ostrog – prim.a), skoro za ništa, njega će POSLATI U MIROVINU; DA IMA VREMENA DA NAPIŠE ISTORIJSKU STUDIJU KAKO SMO NEKANONSKI DOBILI AUTOKEFALIJU. On kao da nije svjestan da KADA STVARI DOĐU DO PUCANJA, FANAR ĆE ODUZETI NA PAPIRU AUTOKEFALIJU SRPSKOJ PRAVOSLAVNOJ CRKVI”.
Insinuira se, dalje, da je Zapadnoamerička eparhija episkopa Maksima „akeldama” – zemljište kupljeno za 30 Judinih srebrnjaka.
„On nije samo kupio akeldamu za sebe, nego poziva stado svoje Eparhije da i ono odobri kupoprodaju i njegovo vlasništvo na akeldami”.
Komentari (0)
POŠALJI KOMENTAR