SLUŽBENO SAOPŠTENJE: Poljska pravoslavna crkva podržava autokefaliju Crkve Ukrajine

Piše: Vladimir Jovanović

 Auokefalna Poljska pravoslavna crkva (PPC) u osnovi podržava ukrajinsku autokefalnost. To je navedeno u zvaničnome saopštenju kancelarije Arhijerejskoga sabora PPC od 2. aprila.

„U ime sabora episkopâ PPC, kao odgovor na vijesti o autokefaliji Pravoslavne crkve u Ukrajini, mi jasno obaveštavamo da je Poljska autokefalna pravoslavna crkva bila i jeste za priznavanje potpune samostalnosti - autokefalnosti Pravoslavne crkve u Ukrajini", navodi se u saopštenju objavljenome na sajtu Poljske crkve.

Dalje se ističe da je „pozicija Poljska crkva principijelna” i da „Poljska pravoslavna crkva sarađuje sa drugim pomjesnim crkvama u cilju rješavanja crkvenog pitanja u Ukrajini”.

                                                                            ***

Saborni stavovi poljskih episkopa se razlikuju od onih koje je jesenas javno zastpao poglavar PPC, Arhiepiskop Varšavski i Mitropolit cijele Poljske Sava Gricunjak. On je tada, prema ruskim interpretacijama, uputio pismo patrijarhu carigradskome Vartolomeju u kojem traži da sazove svepravoslavni sabor da bi se „razmotrilo ukrajinsko crkveno pitanje”. Sava je apelovao na Vartolomeja radi hitnosti djelovanja, jer se u Ukrajini tvrdio je, „situacija se svakim danom pogoršava”, tražio da se „sačuva trezvenost”, etc.

 Pravoslavlje se grupiše u dva suprotstavljena bloka: Antiohijska i Poljska crkva podržale Ruse

Dakle, stavovi predstojatelja Poljske crkve su bili navodno uglavnom podudarni s Moskovskom patrijaršijom. Ali, uzevši u obzir najnovije saopštenje Arhijerejskoga sabora Poljske crkve, izgleda da Savini stavovi od jesenas nemaju podršku većine u poljskome episkopatu.

                                                                             ***

Poljska crkva je autokefaliju od Carigrada dobila 1924. godine. Nakon što su Rusi, saveznici njemačkih nacista, 1939. okupirali područja istočne Poljske, Ruska crkva je arondirala veliki dio jurisdikcije Poljske crkve.

Po svršetku Drugoga svjetskoga rata, zavisnost Poljske od Ruske crkve je analogna podređenosti Poljske SSSR-u. Ozvaničena je 1948. kada je Moskva izdala Poljskoj crkvi svoj „tomos o autokefaliji”.

Taj ruski, dupli „tomos”, Carigrad nikad nije priznao, već validnim smatra samo svoj iz 1924. godine.

Prema objavljenim arhivima poljske komunističke Službe bezbjednosti (Służba Bezpieczeństwa), koja je tijesno sarađivala sa sovjetskim KGB-om, sadašnji poglavar Poljske crkve, mitropolit Sava (star 80 godina), od sredine 1960-ih je njen revnosni saradnik pod kodnim imenom „Jurek”.

Činjenice o tome su sačuvane u zvaničnome Institutu narodnoga śećanja – Komisiji o skupljenim podacima o zločinu protiv poljskoga naroda (Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu).

Saradnja Save i još nekih iz poljske pravoslavne jerarhije sa Službom bezbjednosti je 2009. fokusirana u javnosti nakon objavljivanja neporecivih činjenica o tome. Dio vjernika tražio je Savin odlazak s položaja. Međutim, konačna rasprava o tome je izbjegnuta.

Poljska crkva sada ima oko 500.000 vjernika, mahom ne-Poljaka, rusofonu i bjelorusofonu populaciju administrativne oblasti Belostokskoga vojvodstva, na krajnjem istoku Poljske (uz granicu sa Bjelorusijom); ali pastvu čini i značajna populacija ukrajinske nacionalne manjine u Poljskoj.