Užasi sirijske 'ljudske klanice' izašli na svjetlo dana

Neki su izišli iz sivih betonskih hodnika sirijskog zatvora poput zombija koji dolaze s groblja. Neki su jecali kada su se susreli s rođacima koje davno nijesu vidjeli. Neki su se radovali, plačući zbog izlaska iz institucije koja je zbog svoje brutalnosti dobila naziv "ljudska klanica".

Pad sirijskog diktatora Bašara el Asada otvorio je Pandorinu kutiju otkrića o okrutnosti omraženih službi unutrašnje bezbjednosti. Dokaz je zatvor Sajdnaja, kompleks pod kontrolom vojske sjeverno od Damaska u kojem su desetine hiljada zatvorenika držane, mučene i pogubljene.

Između 2011. i 2018. godine, više od 30.000 zatočenika je pogubljeno ili umrlo od gladi, uskraćivanja medicinske njege ili mučenja, procjenjuje Sirijska opservatorije za ljudska prava, organizacija sa sjedištem u Londonu koja prati situaciju u Siriji.

Sajdnaja ili kako se ponekad piše Sednaja bila je definitivno sirijska tvorevina, rekao je Filip Luter (Philip Luther), šef istraživanja za Amnesti internešenl (Amnesty International), u početku za zatvaranje i kažnjavanje ljudi koji su sumnjičeni za islamski ekstremizam, a kasnije i političke zatvorenike ili bilo koga za koga se smatralo da je prijetnja režimu.

Poslije Asadovog bjekstva tokom vikenda, aktivisti su se slili u zatvorski objekat otvorivši vrata da oslobode ljude – od kojih su neki, prema izvještajima, decenijama bili zatvoreni – rušeći zidove i otkrivajući užasavajuće detalje o radu te ustanove.

"Ukratko, nisam svjestan da su plan ili rad zatvora Sajdnaja bili navođeni ili inspirisani spoljnim entitetima kao što su Iran ili Rusija", rekao je Luter za RSE. "Rad zatvora je izgleda odgovarao na posebne bezbjednosne ciljeve sirijskih vlasti".

U satima nakon što su provaljene kapije zatvora, tamo su se sjatile hiljade ljudi, od kojih su mnogi tražili vijesti o svojim rođacima.

#Syria: Saydnayah prison (#Damascus) today after it was liberated by Rebels.
People are checking the files left behind by the guards to know the fate of their loved ones arrested by Assad Regime. pic.twitter.com/jD10WMMHjy

— Qalaat Al Mudiq (@QalaatAlMudiq) December 8, 2024

Na video snimcima koje je provjerio RSE vide se ljudi, od kojih neki izgledaju kao pobunjenici, kako pretražuju papirne administrativne dokumente, dok mnogo ljudi u hodnicima kompleksa slaveći oslobađanje.

⚠️هشدار!

تصاویر تکان‌دهنده از زندان #صيدنايا در حال انتشار، کیسه‌هایی از استخوان‌ها و اجساد انسان که جزو مخالفین سیاسی بشار الاسد بوده‌اند، دسترسی به این اجساد پس از تلاش‌های بسیاری صورت گرفته است، امشب یکی از درهای مخفی این زندان پیدا شد. pic.twitter.com/CpXQ4xBS4c

— Truske Sadeghi | تروسکە صادقی (@truskesadeghi) December 9, 2024

Drugi na prvom spratu kompleksa su djelovali zbunjeno i pometeno, očigledno ne shvatajući da su oslobođeni.

"Ne bojte se! Režim je pao! Ne bojte se! Slobodni ste!", kaže narator drugog videa koji je provjerio RSE. "Odlazi, starče! Hvala Bogu da si bezbjedan! Slobodan si!"

فتج سجون الطابق الأول
الاحمر pic.twitter.com/PVzGXP0PQT

— بشاير حوران ⚙️ (@bashaer165) December 8, 2024

"Nisam jeo keks devet godina", radosno je rekao drugi čovjek dok je hranio drugog zatvorenika.

🚨🚨🚨🚨🚨
BREAKING:

A group of Syrian prisoners has been freed from Sednaya Prison (the Red Prison).

It is believed that thousands of Syrians remain in other floors of the same building. pic.twitter.com/y2WlC9wOqh

— Omar Abu Layla (@OALD24) December 8, 2024

Glasine da se u kompleksu nalaze ogromni, podzemni blokovi ćelija, privukle su ljude s opremom za rušenje da sruše betonske zidove. Bijeli šlemovi, poznata humanitarna organizacija, donijeli su čekiće za bušenje podova.

K9 teams are assisting in the search at Sednaya Prison, focusing on hidden doors or undiscovered basements that might hold detainees beyond those released yesterday.#WhiteHelmets #Saydnaya pic.twitter.com/dgf2gjBoFv

— The White Helmets (@SyriaCivilDef) December 9, 2024

Ta organizacija je 9. decembra saopštila da nije otkrila nikakva "neotvorena ili skrivena područja u objektu".

Američki Stejt department je 2017.javno optužio sirijsku vladu da je izgradila krematorijum u Sajdnaji i da zatvorski zvaničnici ubijaju i do 50 ljudi dnevno, uglavnom vješanjem, poslije čega se tijela bacaju u masovnu grobnicu. Američki zvaničnici optužili su Siriju da je izgleda izvršila ubistva uz "bezuslovnu podršku Rusije i Irana", iako su zvaničnici kasnije naveli da nema dokaza da su Rusija ili Iran imali veze s krematorijumom.

"Ovo je iz zatvora Sajdnaja. Ovo je hrana koju daju. Ovo su ćelije", priča čovjek u drugom videu, čija autentičnost nije provjerana, dok snima unutrašnjost zatvora. "Hrane ih kupusom".

From inside #SednayaPrison

Prisoners' food..#Syria pic.twitter.com/5uDC0Ta403

— Qusay Noor (@QUSAY_NOOR_) December 8, 2024

Preživjeli zatvorenici, rođaci i aktivisti su izvijestili da su neki zatvorenici držani u Sajdnaji godinama, ako ne i decenijama. Jedan video koji je kružio društvenim mrežama, ali čiju autentičnost RSE nije mogao nezavisno da provjeri, navodno prikazuje čovjeka koji ne može da govori i koji je u zatvoru bio držan 13 godina.

From inside #SednayaPrison

Prisoners' food..#Syria pic.twitter.com/5uDC0Ta403

— Qusay Noor (@QUSAY_NOOR_) December 8, 2024

Radost u Sajdnaji ponovljena je u Damasku i drugim gradovima, sa scenama slavljenja slobode oslobođenih zatvorenika.

"Deset godina zatvora! Deset godina!", vikao je 8. decembra tek oslobođeni zatvorenik, dok je gomila muškaraca trčala pored Ministarstva energetike u Damasku.

Na jednom snimku koji je kružio na društvenim mrežama, prikazana je neimenovana žena koja je navodno provela godine u raznim sirijskim zatvorima, kako jeca dok se ponovo spaja sa svoje dvoje male djece.

Rijad Avlar, koji je proveo 12 godina u tom zatvoru poslije čega je u Turskoj učestvovao u osnivanju Udruženja zatvorenika i nestalih u zatvoru Sednaja, uporedio je ovaj objekat sa onim što je čitao o zatvorima u Sjevernoj Koreji.

"Ljudi treba da razumiju da je Asadov režim bio kao Hitlerov, kao nacisti. Apsolutno podjednako loše", rekao je Avlar za RSE.