Postoje racionalna objašnjenja za prigušeni odgovor kontinenta na prijetnje SAD – ali to nije način na koji se nosite s ovim predsjednikom..
Evropska nelagodna tišina pred posljednjom provokacijom Donalda Trampa govori mnogo. Nevjerovatni zahtjev bivšeg predsjednika SAD da kupi Grenland – praćen prijetnjama carinama i ismijavanjem danske vojske – ostavio je evropske lidere u stanju prigušenog šoka. Iako se poređenja s ruskom teritorijalnom agresijom mogu činiti pretjeranim, ideja da saveznik SAD otvoreno prijeti članici EU je bez presedana. Ipak, umjesto bijesa, Evropa je odgovorila pažljivom ćutnjom, otkrivajući dublju tenziju: strah od Trampove nepredvidivosti i proračunatu strategiju izbjegavanja eskalacije transatlantskih tenzija. Ali po koju cijenu, pita se direktorka Instituta za međunarodne poslove u Rimu, Natali Toći.
Trampove ludorije protekle sedmice razbile su frazu koja se često čula u Evropi – da predsjednika treba shvatiti „ozbiljno, ali ne doslovno“. Ispostavilo se da Tramp doslovno želi Grenland. Pojačao je svoju agresivnu retoriku tokom burnog 45-minutnog razgovora s danskom premijerkom Mete Frederiksen prije nekoliko dana, prijeteći pogubnim carinama ako ne pristane da proda autonomnu teritoriju SAD. Kao odgovor na dansko povećanje vojne potrošnje za Arktik, uključujući brodove i dronove, on je ismijao kopenhaške „odbrane psećim sankama“ za Grenland – najveće ostrvo na svijetu izvan kontinenata – koje blijedi u poređenju s moći američke vojne baze tamo.
Prijetnja preuzimanjem teritorije evropske zemlje silom nešto je što Evropljani danas itekako dobro razumiju. Rusija je više puta prijetila istočnoevropskim zemljama i ostvarila te prijetnje invazijom na Gruziju 2008. i Ukrajinu od 2014. godine. Međutim, mnogi Evropljani su zapanjeni što takva prijetnja sada dolazi od njihovog najvećeg saveznika.
Ipak, reakcija je prigušena. Predsjednica Evropske komisije Ursula fon der Lajen i predsjednik Evropskog savjeta Antonio Košta, nijesu rekli ništa, dok su francuski predsjednik Emanuel Makron i njemački kancelar Olaf Šolc, iako su u početku reagovali, ubrzo se pridružili kolektivnoj tišini. Šta se dešava?
Postoji nekoliko racionalnih objašnjenja. U pozadini globalnog rivalstva velikih sila i klimatske krize, koja otvara morske puteve u topljenom Arktiku, američka želja za resursima bogatim Grenlandom raste. Istovremeno, odnos između Kopenhagena i Nuuka (grenlandske prijestonice) je složen, s tim da potonji sada teži ka nezavisnosti. Iako rezultati nedavne ankete objavljene u grenlandskom listu Sermitsiaq i danskom Berlingske pokazuju da 85% Grenlanđana ne želi da postane dio SAD, Danska strahuje da bi preglasna reakcija na Trampove teritorijalne ambicije mogla otuđiti Grenlanđane i dodatno ih približiti SAD. „Kreći se pažljivo“ je poruka koja iz Kopenhagena ide prema evropskim partnerima.
Evropski lideri to i rade. I javna tišina i rad iza kulisa djeluju koordinisano, a Frederiksen se prethodnih dana sastala s liderima Norveške, Švedske i Finske, kao i Njemačke, Francuske i generalnim sekretarom NATO-a Markom Ruteom. Saradnja između EU i Grenlanda takođe se intenzivira u oblastima kao što su energetika i ključne sirovine. Dakle, zvanično objašnjenje evropske tišine o Grenlandu jeste da se radi o promišljenoj, koordinisanoj taktici kako bi se izbjegla eskalacija i ostavio prostor diplomatiji da tiho ublaži i neutralizuje prijetnju.
Jednako racionalno, ali manje časno objašnjenje, jeste da Evropljani imaju prečih briga u odnosima s Vašingtonom. Oni moraju osigurati da Tramp ostane angažovan po pitanju evropske bezbjednosti, počevši od Ukrajine, i žele da ga odvrate od pokretanja trgovinskog rata. Evropska tišina oko Grenlanda je, dakle, i pitanje prioriteta – posljednja stvar koju žele jeste da antagonizuju čovjeka do te mjere da odluči da povuče SAD iz NATO-a. Zemlje u sjevernoj i istočnoj Evropi, koje bi najviše stradale od američkog povlačenja iz Ukrajine, kao i zapadne i južne evropske zemlje, koje bi bile najizloženije transatlantskom trgovinskom ratu, vjerovatno smatraju da nije vrijedno praviti preveliku buku oko Grenlanda.
Ali ova racionalna objašnjenja imaju ograničenja i ne uzimaju u obzir potencijalno visoke troškove nečinjenja – poput podrivanja ideje evropske političke solidarnosti.
Umjesto racionalnosti, možda bi trebalo razmisliti o emocijama. Dvije kontrastne emocije međusobno se pojačavaju. Evropljani su uplašeni. Strahuju od Trampa, a taj strah ih paralizuje. On zamrzava njihove postupke i utišava njihovu retoriku. Što im Tramp više potvrđuje njihove strahove svojim ponovljenim prijetnjama, to su manje skloni da reaguju. Tramp vjerovatno osjeća njihov strah i, kao svaki nasilnik, uživa u njemu, dodatno pojačavajući pritisak.
Ali Evropljani istovremeno nijesu dovoljno zabrinuti. Drže se uvjerenja da će oluja proći. Čekanje se pretvara u tišinu, u samozadovoljnu želju da Trampova prijetnja Evropi jednostavno nestane ili da će se njegova pažnja neizbježno preusmjeriti na nešto drugo. Nedovoljna zabrinutost znači da Evropi nedostaje adrenalina da reaguje.
Drugim riječima, suočena s još jednom ozbiljnom krizom, Evropa – kroz kombinaciju razuma i straha – odlučuje da jednostavno „progurava“. Ali uvjeravanje samih sebe da će sve biti u redu upravo je ono što sprječava radikalnu obnovu kontinenta koja mu je očajnički potrebna. A tek sedmicu od početka Trampovog predsjedničkog mandata, postavlja se ključno pitanje: ako prijetnja predsjednika SAD članici EU nije dovoljna da Evropu probudi iz samozadovoljne uspavanosti, šta će onda biti?
----------
Autorka je direktorka Instituta za međunarodne poslove u Rimu, vanredna profesorica na Školi za transnacionalnu vladu Evropskog univerzitetskog instituta u Firenci i stipendistkinja programa "Budućnost Evrope" na Institutu za humanističke nauke u Beču.
Komentari (0)
POŠALJI KOMENTAR