Vučić: Balkanski Al Kapone ili jedina nada za sporazum sa Kosovom

 Za The Times piše Tom Kington iz Beograda

Neke od najoštrijih kritika o predsjedniku nacije, Aleksandru Vučiću, u Srbiji stižu od onih koji ga najduže poznaju.

“On je Al Kapone i Vito Korleone”, rekao je Srđan Milivojević, poslanik opzicione Demokratske stranke koji Vučića poznaje 30 godina. “Vučić nije nikakav patriota, ni nacionalista niti demokrata, njega zanima samo neograničena, nekontrolisana vlast.”

Međutim, dok Vučića kritičari optužuju da je uništio srpsku demokratiju i da ima bliske odnose sa kriminalcima, mnogi od tih skeptika ga često vide kao jedinu nadu za stabilnost na Balkanu.

Američke i evropske diplomate, koji ga vide kao jedinu osobu koja može ubijediti Srbe na suživot sa bivšom pokrajinom, Kosovom, trpe njegovos sipanje uvreda na račun Zapada, potpirivanje srpskog šovinizma i ugađanje predsjedniku Putinu.

No mnogi se pitaju: da li bi od ovog čovjeka progutali mirovni sporazum za Balkan?

Vučić je uvijek odbijao da prizna nezavisnost Kosova, insistirajući na tome da ova (bivša) pokrajina ostaje srce Srbije, i obećaovao zaštitu za etničke Srbe koji tamo žive. Oštre napetosti eksplodirale su ove godine nakon lokalnih izbora na Kosovu, gdje su ih u nekim opštinama bojkotovali domaći Srbi. Kada je Kosovo postavilo za predsjednike opština u njima etničke Albance, došlo je do probleme i raspoređivanja mirovne snage UN-a (KFOR).

Međusobno nepovjerenje dva susjeda nije samo lokalni problem na Balkanu. Srbija se dugo oslanjala na svog saveznika - Moskvu, dok su se za nezavisnost Kosova zalagali SAD-e i EU, čime su napetosti pretvarali u još jedan oblik proxy konflikta između Rusije i Zapada.

Ališa Kerns (Alicia Kearns), predsjednica vanjskopolitičkog odbora Donjeg doma britanskog parlamenta (Commons), iznijela je svoje sumnje u vezi sa Vučićem u prošlomjesečnom otvorenom pismu koje je potpisalo još 56 parlamentaraca iz Evrope i SAD-a. No i pored toga, on je čovjek sa kojim Zapad želi normalizovati odnose s Kosovom, koje se odvojilo od Beograda 1999. nakon što su srpski masakri izazvali NATO bombardovanje.

“Cijelo vrijeme slušate da je Vučić jedina opcija”, rekla je Kerns. “Mi govorimo: ‘Neka igra svoju igru, neka koristi etničke napetosti, potajno on je sa nama’ — ali on je iredentista (traži povratak izgubljenih teritorija).”

Ona je ulazala na Vučićevo odbijanje da u martiu potpiše sporazum o Kosovu uz posredovanje SAD-a i EU, kada se našalio: “Imam neopisive bolove u desnoj ruci. . . očekuje se da će taj bol trajati četiri godine.”

Kerns kaže da “ne želi da kažnjava Srbiju", ali da ima problem sa kritikama SAD-a i EU na račun Kosova zbog odluke da u aprilu održe izbore u oblastima sa srpskom većinom.

"Kosovo se tuče palicom, a Srbija je potpisala bezbjednosni sporazum s Moskvom u septembru, poslala dva ministra u Rusiju u posljednjih šest mjeseci i nije sankcionisala Rusiju, Iran ili talibane", navodi Kerns. “Zašto ne prozivamo Srbiju?

U tipičnom zajedljivom stilu Vučić (53) je uzvratio Kerns riječima: "Mi vodimo istragu protiv tebe da vidimo ko te finansira.”

Kerns je pak rekla da nalazi "da mnogo toga govori to što on smatra prikladnim da prijetiti parlamentarcima", dodajući da je povećanje broja anonimnih prijetnji koje su joj upućene nakon Vučićeve izjave prisililo na pojačanje njenog obezbjeđenja.

Vučićev ispad nije iznenadio Borka Stefanovića, poslanika srbijanske opozicione Stranke slobode i pravde, čiji je pokušaj da natjera Srbiju da sankcioniše Rusiju Vlada zaustavila.

“Članovi opozicije redovno su meta psovki i vrijeđanja u parlamentu i opisuju se kao državni neprijatelji na televizijskim kanalima naklonjenim vladi koji se finansiraju državnim marketingom”, rekao je Stefanović, kojeg su pretukli metalnom šipkom do besvijesti na skupu opozicije 2018., ljudi povezani sa Vučićevom partijom.

“Između pro-Vučićevih informativnih TV biltena postoje reality show-programi u kojima glume dileri droge i ubice- koji su pretvoreni u heroje, a gledaju ih legije auditorijuma u zemlji koja gleda TV više nego bilo koja drugo država u Evropi nakon Rumunije”, navodi.

Nijesu svi Srbi srećni — hiljade njih su ovog proljeća izašle na ulice protestujući protiv dva masovna ubistva, koja se povezuju sa nasiljem u javnoj sferi života. “Srednja klasa živjela je u mjehuru, tvrdeći ‘politika me ne dodiruje’. Taj balon je pukao sa ubistvima, kada su shvatili da je to povezano s nasiljem koje vlast podržava” rekao je Stefanović.

Protesti su se pokazali kao dosad najveći izazov za Vučića, koji je započeo bavljenje politikom 1990-ih kao ministar za vrijeme Slobodana Miloševića, srpskog lidera kojem se kasnije sudilo za ratne zločine u balkanskim ratovima koji su doveli do raspada Jugoslavije. Milošević je umro u svojoj ćeliji 2006., za vrijeme suđenja u Hagu.

Otkako je preuzeo dužnost 2014. godine, provropski konvert od 6 stopa i 6 inča (1,98), Vučić se vratio na promovisanje srpskog nacionalizma, prvo kao premijer, a zatim kao predsjednik.

Stefanović kaže da se Vučićeva vladajuća Srpska napredna stranka (SNS) drži na vlasti prijeteći zaposlenima u državnim kompanijam otkazima ako ne glasaju za njih, te dijeleći radna mjesta članovima koji imaju njihove kartice. “Ljudi se priključuju stranci nadajući se poslu, zbog čega ona ima 700.000 članova”, rekao je.

Vučić nije odgovorio na zahtjev The Timesa za intervju.

Njegova vlada takođe je optužena za vrbovanje nasilnih fudbalskih huligana za premlaćivanje protivnika, tamni svijet kojim se bavio istraživački novinar Stevan Dojčinović, ali to su tvrdnje koje je Vučić uvijek negirao.

“Počelo je sa korištenjem huligana kao paravojnih grupa tokom ratova na Balkanu”, rekao je Dojčinović, 38, bivši pisac punk fanzina (subkultura panka) koji je pomogao osnivanje Mreže za izvještavanje o kriminalu i korupciji. “Od tada su im srpske tajne službe nudile zaštitu kada im treba keš.”

U svojoj skučenoj kancelariji u Beogradu, Dojčinović izvlači debelu fasciklu s primjerima pro-Vučićevih tabloida, prepunih skarednih članaka o ovom novinaru, da bi ilustrovao kako vlada koristi prijateljske medije protiv svojih neprijatelja.

“Ponekad sam pet puta mjesečno na naslovnicama, optužen da radim za CIA-u, mafiju ili francusku obavještajnu službu i posjećujem S&M klubove”, rekao je 38-godišnji Dojčinović i dodao: “Koriste izvještaje službi sigurnosti, koje rade po principima stare škole i koji nisu reformisani od komunizma.”

Prilikom nedavnog iskaza nestrpljenja prema Vučiću, SAD- e su sankcionisale njegovog šefa špijunske službe (BIA) Aleksandra Vulina, optužujući ga za veze s organizovanom kriminalom i trgovinom drogom i oružjem.

Američki Stejt Department takođe je ustvrdio da Vulin pomaže Rusiji da poveća svoj uticaj na Balkanu - što nije iznenađenje za beogradsku zajednicu ruskih emigranata protiv Putina, čije je kretanje ograničeno jer ih vlada Srbije proglašava "bezbjednosnim rizikom".

Pitanje za zapadne diplomate je hoće li Vučić slijediti Putinovu ekspanzionističku igru i nastaviti djelovati na Balkanu ili se na njega mogu osloniti da će potpisati sporazum o Kosovu.

Kerns sugeriše da on nije jedina nada za Zapad, ukazujući na nedavne proteste koji, kako je rekla, "sugerišu da ima mnogo više ljudi koji žele stabilnost u Srbiji nego što mislimo".

Konfrontirao joj se sir Ajvor Roberts (Ivor), koji je bio britanski ambasador u Jugoslaviji od 1994. do 1997. godine. "Intervencija Kerns nije od pomoći - Srbi ne reaguju na pritisak, samo se ukopavaju", rekao je. “Vučić je jedini show u gradu i to na priličnoj udaljenosti od drugih i samo neko ko fantazira može misliti da neko drugi može zauzeti njegovo mjesto.”

Čak je i Nataša Kandić, osnivač Fonda za humanitarno pravo u Beogradu, koja je dobila priznanje za istraživanje srpskih ratnih zločina, rekla da Zapad mora da se drži Vučića. “Svaki dan ponavlja svoju tvrdnju da je Srbija okružena neprijateljima i da Evropa, posebno Njemačka i Velika Britanija, podržavaju Kosovo, ali jednostavno ne vidim nijednog drugog srpskog političara koji ima moć da ispregovara dogovor.”