Hrvatski mediji: Vučić je uzdrman, Srbija u ozbiljnoj krizi

 
Nakon tragedije na željezničkoj stanici u Novom Sadu 1. novembra, u kojoj je stradalo 15 osoba, izvjesno je da će Srbija, uprkos nastojanjima Vlade da negira odgovornost za nesreću i nametne ekonomske teme, rast plata, penzija ili strane investicije, ući u sljedeću godinu uz teret ozbiljnih društvenih i političkih kriza, pišu hrvatski mediji.

 
Smrt pod gomilom gvožđa i korupcije

Kada je na nedavno rekonstruisanoj željezničkoj stanici u Novom Sadu pod gomilom gvožđa, betona i stakla u trenu stradalo 15, a dvoje teško povređijenih sa trajnim posljedicama, gnijev se izlio na ulice upućen na adresu Vlade. koju aktivisti civilnog društva i opozicija drže kao glavnog krivca, piše Hina, a prenosi Index.

Nesreću vide kao zločin države nastao iz nemara, nemara, neodgovornosti, korupcije i načina sklapanja koruptivnih poslova.

Vlast proteste ne doživljava kao građanski bunt, već ih vidi kao „lešinare“ opozicije i pokušaj rušenja vlade i predsjednika. Međutim, kada su se studenti uključili u proteste blokiranjem najmanje 40 fakulteta i rektora u sva četiri univerzitetska centra, dobijajući iz dana u dan sve veću podršku, najavljivala se sasvim drugačija atmosfera u društvu, a pritisci na vlast i kriza će, međutim, biti potpuno drugačiji, po svemu sudeći, prelivaju u 2025. godinu.

Tim prije što su studenti počeli da dobijaju podršku sindikata, a Udruženje dramskih umjetnika stalo je uz njih, pozivajući glumce da odaju počast žrtvama Novog Sada 15-minutnim ćutanjem prije svake predstave u svojim pozorištima, što bi pomoglo studentskom buntu u borbi za bolje i pravednije društvo moglo bi dati dodatni zamah.

Dok protesti traju, u drugoj nedjelji decembra, jedna od dvije majske tragedije prošle godine – dva masovna ubistva u školi „Ribnikar” i selima u okolini Beograda – dobila je sudski epilog.

Masovni ubica Uroš Blažić prvostepeno je osuđen na maksimalnu moguću kaznu od 20 godina zatvora, a zbog težine krivičnog djela male su šanse da ona bude poništena na apelacionom sudu.

Ni korak naprijed u evropskim integracijama

Srbija ni u posljednjih godinu dana nije krenula ka članstvu u Evropskoj uniji.

Predsjednica EK Ursula fon der Lajen posjetila je Beograd u oktobru i, iako se pozitivno izjasnila o putu Srbije u evropske integracije, rekla je da pristupanje Uniji ostaje „proces zasnovan na zaslugama“ i da svaka zemlja bira brzinu i kvalitet puta.

Kasnije se ispostavilo da u svom redovnom godišnjem izjveštaju Evropska komisija nije konstatovala napredak, naprotiv. Ona to posebno nije vidjela u spoljnoj i bezbjednosnoj politici, uz ocjenu da je stepen usklađenosti sa EU ostao nepromijenjen.

Odnosi sa Kinom i Rusijom

Odnosi sa Kinom i Rusijom posebno zabrinjavaju EK, prije svega u izbjegavanju da se Srbija pridruži međunarodnim sankcijama protiv Rusije zbog njene invazije na Ukrajinu i bliskosti sa Kinom. Kritike su glasne i kod kuće jer opozicija i stručnjaci ukazuju na favorizovanje Kine u brojnim netransparentnim infrastrukturnim projektima u Srbiji.

U međuvremenu, Beograd domaćoj i međunarodnoj javnosti šalje poruke o istrajnoj samostalnoj politici i nezavisnosti, insistirajući da sjedi „samo na jednoj, srpskoj stolici” i da ne odustaje od svojih tradicionalnih prijatelja Rusije i Kine u svojoj strateško opredjeljenje za članstvo u EU.

Klaster 3 u međuvremenu nije otvoren jer se ambasadori zemalja EU nisu dogovorili ni na sjednici početkom decembra. Protiv toga je bilo osam članica – Holandija, Švedska, Finska, Bugarska, Hrvatska i baltičke države.

Evropska komisija u svom izvještaju navodi da nije vidjela napredak u vladavini prava i slobodi medija, ali je primijećeno da se u Srbiji i dalje blagonaklono gleda na osuđene ratne zločince.

 
Nema napretka po pitanju Kosova

Dijalog sa Kosovom, jedna od ključnih tačaka dnevnog reda napretka Srbije ka Uniji, i dalje je u ćorsokaku i bez očekivanih rezultata, ali uz dodatne tenzije.

Najnovija u nizu je eksplozija na vodovodnom kanalu Ibar-Lepenac, koju Priština smatra „terorističkim aktom” za koji je odgovoran zvanični Beograd. Srpske vlasti poriču bilo kakvu umiješanost i zahtijevaju nezavisnu međunarodnu istragu.

Pored toga, Beograd još uvijek nije podigao optužnicu protiv Milana Radojičića, koji je preuzeo odgovornost za prošlogodišnji sukob srpske paravojne grupe i kosovske policije, kada su ubijeni kosovski policajac i trojica lokalnih Srba sa sjevera Kosova.

Ambicije u regionu

Odnose Srbije u regionu, posebno sa susjednom Bosnom i Hercegovinom i Hrvatskom, karakteriše obostrano oštra, povremeno incidentna politička retorika, ali bez dramatičnih posljedica po bilateralne odnose, za koje se ne može reći da su efektivno unaprijeđeni, ali i da su zaostali, suprotnog smera.

Tako je u Beogradu „na nož“ dočekana odluka o imenovanju hrvatskog evroposlanika Tonina Pucule za izvjestioca EP za Srbiju.

Šef srpske države je, između ostalog, rekao da Picula prije dolaska u Beograd mora da se izvini za ono što je rekao o Srbiji i da o njemu treba govoriti sa mnogo više poštovanja jer vodi antisrpsku politiku.

Picula je uzvratio da vlast u Srbiji često pokazuje autoritarne i antievropske tendencije i da pristupni pregovori neće biti okončani dok se ne promijene odnosi, uključujući i medijsku scenu koju dominantno kontroliše vladajuća partija.

Srpsko-hrvatske odnose pratila je i navodna špijunska afera, nakon što su beogradski mediji krajem avgusta objavili da je „uhapšen hrvatski špijun“, a to je potvrdio i ministar unutrašnjih poslova Ivica Dačić.

Hrvatsko Ministarstvo spoljnih i evropskih poslova saopštilo je da nema informacije o slučaju niti potvrdu da se to „stvarno dogodilo“. Medijska prašina se nedugo zatim slegla i „slučaj“, ako ga je i bilo, ubrzo je zaboravljen.

U junu je održan Svesrpski sabor kao institucionalno udruženje političkih predstavnika srpskog naroda u Srbiji, Republici Srpskoj, Federaciji Bosne i Hercegovine, Crne Gore, Sjeverne Makedonije i Hrvatske, kao i drugih predstavnika u svijetu u cilju „zajedničkog kreiranja nacionalne politike“.

Jedna od poruka je bila da srpski narod predstavlja jedinstven entitet, a u usvojenoj Deklaraciji se navodi da ovaj parlament ne podržava Rezoluciju o genocidu u Srebrenici koja je izglasana u Ujedinjenim nacijama krajem maja.

Parlament je izazvao pomiješane reakcije i gnijev u regionu, pri čemu su EU i SAD navukle prigušene osude, a Stejt department je pozvao političke lidere u regionu da „bolje iskoriste svoje sastanke za promovisanje regionalne stabilnosti i pomirenja“.

Litijum, stalni problem

Poslije serije masovnih protesta u kojima su se stotine hiljada ljudi odlučno usprotivile namjeri vlade da odobri eksploataciju litijuma u plodnom poljoprivrednom regionu na zapadu zemlje, projekat je zaustavljen, ali je Srbija preduzela neočekivani korak. U julu je potpisan Memorandum o razumijevanju i strateškom partnerstvu o održivim sirovinama sa EU.

Svečanosti su zajedno sa predsjednikom Srbije prisustvovali njemački kancelar Olaf Šolc i evropski komesar Maroš Šefčovič.

Namjeru vlade da ne odustane od tog projekta Aleksandar Vučić je dalje demonstrirao posjetom Njemačkoj početkom decembra, gdje je sa Šolcom direktno izjavio da litijum predstavlja ozbiljnu ekonomsku šansu.

Protivljenje rudarstvu litijuma u Srbiji ne prestaje, ali je palo u drugi plan poslije tragedije u Novom Sadu i protesta koji su počeli i još traju.

Privreda napreduje, spoljni dug raste

Agencija Standard end Purs (S&P) je početkom oktobra podigla kreditni rejting Srbije na investicioni nivo BBB, što je ocijenjeno kao „prekretnica za ekonomsku putanju” zemlje i poboljšanje ukupnih poslovnih prilika. Ministar finansija Siniša Mali to vidi kao podsticaj „koji pokazuje uspješan put kontinuiranog ekonomskog rasta i makroekonomske stabilnosti“.

U međuvremenu, javni dug države je krajem oktobra dostigao 38,13 milijardi eura, a statistika pokazuje da raste iz godine u godinu jer je od dolaska Srpske napredne stranke na vlast 2012. skočio sa 17,7 milijardi. Monetarne vlasti, pak, naglašavaju da je učešće duga sa 46,5 odsto BDP-a u okviru tzv. Mastrihtski kriterijumi.

Istovremeno, Narodna banka Srbije uvjerava da inflaciju drži u okviru ciljne stope i da je u novembru iznosila 4,3 odsto, 0,2 odsto manje nego mjesec dana ranije.

Međutim, „državnu matematiku“ građani doživljavaju na sasvim drugačiji način kada dođu do kase u radnjama sa korpom napunjenom toliko novca koliko imaju, a ne onoliko koliko je opisano u zvaničnoj statistici. Cjenovne šokove penzionerima trebalo bi da ublaže obećanim povećanjem od 11 odsto, najavljenim za početak 2025. godine, platama u javnom sektoru za osam odsto i zaradama u prosvjeti za 12 odsto.

Kroz sve to se prepliće veoma primjetna nervoza na političkoj i društvenoj sceni – između uzdrmane vlasti, pobunjenih građana koji su na ivici (ne)strpljenja i opozicije, čiji se angažman do sada nije pokazao ni efikasnim ni ubjeđujući da može nešto da promijeni dok ga vlastodršci drže pod kontrolom medija i gotovo svih poluga kojima usmjeravaju svakodnevni život.