ROVAČKA REPUBLIKA (9) „NEPRIJATELJ BAČIO U PLEME ROVAČKO OD 900-1.000 TOPOVSKIH METAKA“

Feljton Antene M

Piše: Vladimir Jovanović

Borbe u jesen 1919. su vođene „sedam dana”, a Rovčani, koji su bili opkoljeni i napadnuti sa svih strana, imali su podršku dijela drugih ustanika koji su se „kod nas tada bili sklonili”.

U izvještaju, dostavljenome Vladi Kraljevine Crne Gore u Rimu i Štabu Crnogorske kraljevske vojske u Gaeti, Rovčani, iz bratstva Bulatovića, navode da su „bili naoružani samo puškama, bez dovoljno municije”.

„Davali smo očajan otpor napadaču. Međutim, NEMILOSREDNO BOMBARDOVANJE SELA, UBIJANJE ŽENE I DJECE, primorali su nas da se, osmoga dana, podijeljeni u nekoliko odjeljenja, probijemo kroz neprijatelja, koji je zauzeo naše selo i OPLJAČKAO GA, MUČEĆI ŽENE I DJECU”.

O toku operacija Vojske Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (KSHS), te njenih paravojnih trupa protiv Rovaca, doznaje se ponešto iz sačuvanih arhivskih dokumenata. Potpukovnik Dušan Besarabić, komandant 11. pešadijskoga puka, komandantu Zetske divizijske oblasti Vojske KSHS, generalu Milošu Mihailoviću, iz Međuriječja 29. oktobra 1919. referiše da je „situacija dobra” i da su njegove trupe dospjele do Gornjih Rovaca i Mrtvoga Dubokoga.

„Sutra IMA SVI DA DOĐU KOD MENE DA SE ZAKUNU NA POSLUŠNOST i da se organizuje omladina. Oko 60 komita glavnih prikriveni [su] u Maganiku i Pipere, manji deo, oko 50, još prikriveni u Kamaljića [Kamaljci, brdu kod sela Vlahovići, na jugu Rovaca – prim.a], do Morače, a svega 16 njih u Sreteškoj Gori [jedino rovačko selo na lijevoj obali rijeke Morače – prim.a]”.

Narednoga dana, 30. oktobra 1919, p.puk. Besarabić izvještava da su „pored poginulih odmetnika, uhvaćena trojica”.

Komandant Zetske divizijske oblasti, iz razloga „da dosadašnji napori ne bi ostali uzaludni” i „da bi se svi odmetnici pohvatili i pobili”, 30. oktobra 1919. naređuje „da komandant mesta u Podgorici obavesti o situaciji komandanta odreda poslatog u Moraču i da komandant odreda napadne odmetnike u Kameljiću [Kamaljci], ako mu situacija ne bi nalagala drugačiji rad”.

„Sem toga, da [komandant mesta u Podgorici] dođe, što pre u vezu s komandantom 11. puka kod Međurečja i od ovog traži zapovest za dalji rad”, te „da komandant nikšićke pukovske okružne komande naredi komandantu odreda na Kapetanovom jezeru [na planini Lukavici, pripada Moračkim planinama – prim.a] da za dalji rad traži naređenje od komandanta 11. puka s kim je u vezi”.

„Da bi se gornja akcija dopunila”, naređuje gen. Mihailović, „potrebno je: da načelnik okruga podgoričkog naredi četi omladinca upućenoj iz Danilova Grada da napadne odmetnike sklonjene u Maganik i da desno uhvati vezu kod sela Gornji Rovci; bilo bi dobro da se, uz ovu četu, uputi jedan žandarmerijski oficir sa mogućno što većim brojem žandarma iz Podgorice; da komandant 2 bataljona 2. žandarmerijske brigade uputi iz Leve Reke jedno jače odeljenje žandarma sa zadatkom da napadne odmetnike sklonjene u Sretešku Goru i planinu Platiju. O izvršenju svih napred predviđenih mera izvestiti ovu Komandu”.

P.puk. Besarabić će 31. oktobra 1919. izvjestiti Komandu Zetske divizijske oblasti: „Pobeđeni su svi Rovci, Andrejevo [Andrijevo, zaselak Vlahovića – prim.a] i Sreteška Gora”!

„Sutra ću povesti organizaciju omladine. Krivac Ivan Bulatović i vođe komita Nikčevići i Ibro [Builatović, komandir] i drugi i sedam stranih i desetak Rovčana pobegli su preko Maganika u Bjeloševinu i selo Kuta [Župa Nikšićka]”.

U istoj depeši, veli da je „komandantu nikšićkog odreda naredio da ih [ustanike] napada iz Veljeg Dubokog preko Korita”.

„Omladina iz Nikšića treba da ih napada sa jugozapada i Konjskog [lokalitet istočno od Krnova – prim.a]. Manji deo komita pobegao je u šumu između Kamenika [brdo kod sela Trmanje, na jugu Rovaca, blizu Pipera – prim.a] i Lebršnika o čemu sam tajno izvestio komandanta podgoričkog odreda”…

Međutim, oglašavanju „pobede” uprkos, borbe su nastavljene. Primjenjujući taktiku proboja opsade u manjim udarnim grupama, ustanički oficiri su naredili da se, kroz srpske vojne i paravojne odrede, probijaju u nekoliko pravaca: ka Župi Nikšićkoj, Gornjoj Morači, Bjelopavlićima (katinima na Ponikvici), zatim ka Piperima, ali i preko rijeke Morače, ka Bratonožićima, te ka Lijevoj Rijeci u Vasojevićima. Na nekim od ovih pravaca su proboji i izvršeni, dok su, na nekima, samo pokušani, ili demonstrirani – radi zavaravanja neprijatelja.

Prispijeće ustanika u Župu Nikšićku, između ostaloga, pojačaće terror srpskih trupa nad tamošnjim civilnim stanovništvom…

Emigrantski „Glas Crnogorca” je 10. novembra 1919, datirajući vijest na 5. novembar po starome kalendaru, objavio:

„U okolinu Kolašina, Gornje i Donje Morače i Rovaca vodi se borba između srbijanske vojske i crnogorskih ustaša [ustanika]. CRNOGORCI SU U KRVAVOJ BORBI OKO VJETERNIKA POTISLI SRBIJANSKU VOJSKU I PREKINULI JOJ VEZU S POZADINOM”.

Nanošenje gubitaka srpskim trupama u proboju kod Vjeternika, uzdrmalo je samopouzdanje tamo raspoređenih srpskih trupa – među kojima će, kako ćemo viđeti, uskoro doći do pobune, a neki od oficira iz Kuča, regrutovani u Vojsku KSHS, prijeći će na stranu ustanika.

U nastavku operacija, ispred zapovjedništva Komande mesta Nikšić Vojske KSHS, p.puk.Svetozar P. Bogdanović, 8. novembra 1919. komandantu Zetske divizijske oblasti javlja da je „odred kapetana Kolanovića iz Rovaca danas popodne stigao u Nikšić”.

„Doveo [je] 5 odmetnika i 4 regruta. Odmetnici predati ovdašnjem Okružnom načelstvu. Molim za naređenje šta da radim sa regrutima koji po teritoriji pripadaju Kolašinskoj komandi”.

U srpskome napadu na Rovca u jesen 1919, prema ustaničkim dokumentima, poginuli su: oficiri, potporučnik Jovan Bulatović, Vučić Rakočević, a ranjen je Miloš Vlahović.

Na srugoj strani, ustanici javljaju da je „NEPRIJATELJ IMAO VELIKE GUBTKE“. Navode kako se „borba vodila po veoma rđavom i kišovitom vremenu“.

„Prema usmenom svjedočenju tehničara Novice Radovića i poštansko-telegrafskog činovnika Ilije Bulatovića, koji su na to pazili u ovoj borbi, NEPRIJATELJ JE BAČIO U PLEME ROVAČKO OD 900-1.000 TOPOVSKIH METAKA“.

Rovački bataljon – koji se još uoči Badnjega dana (po starome kalendaru) 1918. podigao za, kako su naveli, „odbranu prava i časti Crne Gore“ – u ovoj operaciji nije uništen. Gro ustanika, predvođenih svojim oficirima, izvršio je u vojničkome porteku proboje iz obruča, ili se prikrio u rovačkim nedođijama; i po povlačenju okupatorskih snaga se opet prikupio, razvio barjak crnogorske kraljevine i obnovio slobodnu teritoriju „Rovačke republike“...

(Nastavak feljtona u četvrtak 16. novembra)

ROVAČKA REPUBLIKA (1) „Mi imamo našu slavu, Kralj Nikolu, mudru glavu”

ROVAČKA REPUBLIKA (2) „Ustanak bataljona rovačkoga ZA ODBRANU PRAVA I ČASTI CRNE GORE”

ROVAČKA REPUBLIKA (3) "Krvave borbe sa NAJGROZNIJIM NAŠIM NEPRIJATELJEM 

ROVAČKA REPUBLIKA (4) Rovčani 1919. u planini Lukavici potukli dva srpska bataljona

ROVAČKA REPUBLIKA (5) „KRVAVA ZASTAVA CRNOGORSKA danas se vije PROTIVU BEOGRADSKIH ZAVOJEVAČA I OTIMAČA”

ROVAČKA REPUBLIKA (6) „Svaku vlast, koja je neredovna i nezakonita prema zakonu i Ustavu Kraljevine Crne Gore, smatraju Rovčani kao uzurpatorsku“

ROVAČKA REPUBLIKA (7) Beograd na Rovčane šalje „10 bataliona, nekolike baterije topova, 24 mitraljeza i preko 100 mašinskih pušaka”

ROVAČKA REPUBLIKA (8) „Srpski topovi otvorili vatru na rovačke domove“